Trzy Mądre Małpy – drewniana rzeźba w sanktuarium Toshogu inspiruje nas do dziś.
Jej pierwotne przesłanie było proste i głębokie: “nie słuchaj tego, co prowadzi cię do zła”, “nie traktuj złego zachowania jako czegoś naturalnego” i “nie mów źle bez konkretnego powodu”.
Co ciekawe, czas i nasz zachodni światopogląd uprościł nieco to nauczanie, pozostawiając klasyczne “nie widzę zła, nie słyszę zła, nie mówię nic złego”.
Motto, które możemy spotkać nawet w emotikonach nieco zniekształca pierwotny pomysł – a nawet porządek małp. Trzy mądre małpy prezentują znacznie głębszą treść.
“Ponieważ nic nie jest piękniejsze niż poznanie prawdy, nic nie jest bardziej haniebne niż zatwierdzenie kłamstwa”.
-Cyceron-
Jednak lekcja ta idzie jeszcze dalej, ponieważ ta XVI-wieczna praca wzniesiona na cześć szoguna Tokugawa Ieyasum ma swoje korzenie w naukach Konfucjusza. Dla wielu przesłanie trzech małp ma również wiele wspólnego z “testem potrójnego filtra” Sokratesa.
Zawsze możemy się wiele nauczyć, jeśli zanurzymy się w tej klasycznej ikonografii i tradycyjnej mądrości. Przeanalizujmy więc i zaktualizujmy naszą wiedzę.
Trzy mądre małpy Toshogu ucieleśniają kodeks moralny i mistycyzm, który uwielbiamy. Właśnie tym chcemy się z wami dzisiaj podzielić.
Trzy mądre małpy – co mówi legenda?
Legenda o trzech mądrych małpach ma swoje źródło w chińskiej mitologii. Opowiada zachwycająca historię z udziałem trzech ciekawych postaci.
Bohaterami są Kikazaru, małpa, która nie słyszy, Iwazaru, małpa, która nie mówi, i Mizaru, małpa, która nie widzi.
Te trzy unikalne stworzenia zostały wysłane przez bogów jako obserwatorzy i posłańcy. Innymi słowy, miały świadczyć o dobrych i złych cechach ludzkości a następnie zdać raport bóstwom.
Boscy posłańcy działali zgodnie z magicznym zaklęciem, na mocy którego przyznano im dwie cnoty i jedną wadę:
- Kikazaru, niesłysząca małpa, to ta, która obserwowała każdego, kto popełnił złe uczynki. Później przekazywała je niewidomej małpie głosem.
- Następna była Mizaru, niewidoma małpa, przekazywała wiadomości głuchej małpy małpce, Iwazaru.
- Dlatego Iwazaru była tym, która otrzymywała wiadomości od niewidomej małpy. Właśnie Iwazaru pilnowała, by bogowie wypełniali kare na ludziach, którzy czymś zawinili. To ona decydował o karach, które powinni otrzymać.
To, co wyłania się z tej historii, to przede wszystkim potrzeba utrzymywania naszego ducha w czystości. Uczy nas unikać słuchania wszystkiego, co może spowodować, iż uczynimy coś złego. Mówi o tym, by unikać mówienia jeśli nie mamy ku temu ważnego powodu i nie postrzegać złych działań jako naturalnych.
Test potrójnego filtra Sokratesa
Istnieje ciekawa paralela między legendą trzech mądrych małp i opowieścią greckiego filozofa.
Sokrates opowiedział o tym, jak pewnego dnia uczeń przyszedł do jego domu, pragnąc mu przekazać krążące plotki. Ku przerażeniu młodzieńca, mędrzec wyjaśnił, że przed ujawnieniem tych wiadomości musi najpierw pomyśleć o trzech rzeczach:
- Po pierwsze, czy plotka, którą zamierzasz mi przekazać …została potwierdzona? Czy to, Twoim zdaniem, jest PRAWDA?
- Następnie, czy to, co chcesz mi opowiedzieć jest przynajmniej DOBRE?
- Na koniec, co takiego pragniesz mi powiedzieć? Czy to naprawdę przydatne lub KONIECZNE?
Te trzy filtry, jak widzimy, mają wiele wspólnego z tym, co reprezentuje każda z małp świątyni Toshogu.
Nawet jeśli jesteś mniejszością składającą się z jednego człowieka – prawda zawsze pozostanie prawdą.
-Gandhi-
Kikazaru, małpa, która zakrywa uszy
Kikazaru, oprócz bycia mądrą, jest również rozsądna. Małpa znajdująca się po lewej stronie rzeźby mówi, by zakryć uszy, zanim usłyszysz pewne informacje, jeśli chcesz zachować harmonię.
Przy czym nie chodzi tu o odejście od pewnych danych, prawdy lub dowodów. Nie jest to postawa tchórzliwa czy obronna, ale raczej taka, jaka odkłada na bok informacje, które nie są użyteczne lub są szkodliwe, po to, by chronić swoją integralność.
Małpa, która zakrywa usta: Iwazaru
Iwazaru to mała małpa w środku, która reprezentuje potrzebę nie przekazywania złych rzeczy, nie plotkowania, a przede wszystkim bycia bardzo ostrożnym przy przekazywaniu historii, które, jak przypomina nam Sokrates swoim potrójnym testem filtrowania, nie są prawdziwe, dobre, czy nawet użyteczne.
Mizaru, niewidoma małpa
Z punktu widzenia Sokratesa Mizaru stanowi zaproszenie do zamknięcia oczu na to, co nie działa, nie jest użyteczne ani dobre… I znowu – nie jest to pasywne ani tchórzliwe.
Nie chodzi o to, by nadstawić drugi policzek, godząc się na zło (pamiętaj, że legenda mówi, że to małpy decydują o karze).
Przeciwnie, chodzi o posiadanie mądrej perspektywy tego, kto wie, jak odróżnić dobro od zła. Chodzi o ukaranie zła, aby być w porządku wobec dobroci i ludzi, którzy zachęcają nas do bycia lepszymi.
Na zakończenie, zarówno od trzech mądrych małp i testu potrójnego filtra Sokratesa, możemy wyciągnąć jedną prymitywną naukę, która przetrwała stulecia – dzisiaj bardziej użyteczna niż kiedykolwiek.
Musimy być ostrożni w tym co mówimy, mądrzy w tym, czego słuchamy i zręczni w tym, na co patrzymy. To trzy najprostsze sposoby by zyskać spokój i szczęście.