Lęk i nadmierne zamartwianie się to objawy wskazujące jednoznacznie na zespół lęku uogólnionego (w literaturze występujące także pod skrótem GAD). W związku z tym Michel J. Dugas i Robert Ladouceur wskazali między innymi na to, że ludzie z zespołem lęku uogólnionego bardziej martwią się okolicznościami, na które nie mają żadnego wpływu. A to z kolei oznacza, że w ich leczeniu skutecznym rozwiązaniem może okazać się terapia poznawczo – behawioralna.
Ludzie cierpiący na zespół lęku uogólnionego z reguły martwią się o rzeczy, które mogą się nie wydarzyć. W efekcie tego zawsze znajdują się w stanie podwyższonej gotowości i wynikającego z tego napięcia nerwowego. Dlatego też zazwyczaj cechują się wyższym poziomem niepokoju, mają też trudności z kontrolowaniem swoich emocji i zawsze chcą kontrolować swoje myśli. Odpowiednio ukierunkowana terapia poznawczo – behawioralna może okazać się nieocenioną pomocą w takim przypadku.
Ogólnie rzecz biorąc istnieje wiele sposobów leczenia zespołu lęku uogólnionego (oryg. generalized anxiety disorder – GAD) wykorzystujących metody takie, jak terapia poznawczo – behawioralna. Możesz bez problemu odkryć kilka z nich. Wystarczy, że poświęcisz zaledwie kilka minut na przeczytanie naszego dzisiejszego artykułu. Zapraszamy zatem do lektury!
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Terapia poznawczo – behawioralna (oryg. cognitive-behavioral therapy – CBT) łączy w jedną spójną całość techniki terapeutyczne opracowane przez prof. Aarona T. Becka i metody relaksacji.
Wyniki przeprowadzonych nad tą kwestią badań klinicznych potwierdzają niezbicie, że zarówno terapia poznawczo – behawioralna, jak i różnego rodzaju techniki relaksacyjne pomagają w skutecznym leczeniu zespołu lęku uogólnionego.
Ogólnie rzecz biorąc terapia poznawczo – behawioralna obejmuje następujące elementy składowe:
- Określenie wewnętrznych i zewnętrznych czynników wywołujących niepokój oraz sposób, w jaki ludzie na nie reagują.
- Kontrolowanie tych czynników tak, aby pozwolić na uniknięcie kolejnych zmartwień.
- Relaks. Istnieją różne techniki prowadzące do tego celu, takie jak progresywna relaksacja, powolne oddychanie i medytacja.
- Restrukturyzacja poznawcza. Pacjent identyfikuje w ten sposób swoje myśli, obrazy i przekonania związane z zespołem lęku uogólnionego. Następnie stosuje się do tego celu metodę sokratejską, aby zbadać zalety i wady tych uczuć oraz zinterpretować ich znaczenie.
- Stopniowe i kontrolowane narażanie pacjenta na działanie czynników wewnętrznych, które powodują u niego stan niepokoju. Takie posunięcie może nauczyć pacjenta właściwego radzenia sobie z uczuciem lęku i zarządzania nim.
Thomas D. Borkovec i jego terapia poznawczo – behawioralna na potrzeby zespołu lęku uogólnionego
Terapia poznawczo – behawioralna opracowana przez Thomasa D. Borkoveca obejmuje wszystkie elementy cechujące terapię poznawczo – behawioralną ogólnego przeznaczenia. Dodatkowo jednak uwzględnia dwa dodatkowe, niezwykle istotne składniki. Są to akceptacja i zaangażowania. Oto jej podstawowe założenia:
- Minimalizowanie negatywnych myśli. Chodzi tutaj o życie w teraźniejszości bez stwarzania sobie fałszywych oczekiwań co do przyszłości.
- Życie według własnych wartości. Na początek powinno nastąpić określenie wartości wyznawanych pacjenta, aby pomóc mu żyć zgodnie z nimi.
Terapia Davida H. Barlowa
Timothy A. Brown, Tracy A. O’Leary i David H. Barlow wspólnie opracowali metodę leczenia zespołu lęku uogólnionego. W uproszczeniu polega ona na zidentyfikowaniu problemu, uzasadnieniu leczenia, dodania elementu relaksacji, wykorzystaniu mechanizmu restrukturyzacji poznawczej, terapii ekspozycji, zapobieganiu czujności i zarządzaniu czasem. Poszczególne etapy, z których składa się ta terapia poznawczo – behawioralna prezentują się następująco:
- Relaks. Ten krok opiera się na założeniach terapii stopniowego relaksu Thomasa D. Borkoveca. Można jednak zastosować w tym celu dowolną inną technikę o podobnej skuteczności.
- Restrukturyzacja poznawcza. Obejmuje ona wyjaśnianie pojęć, takich jak negatywne myśli, ich wpływ na to, co dzieje się w teraźniejszości oraz jak te interpretacje i prognozy mogą wpływać na dalsze życie pacjenta. Ponadto musisz nauczyć pacjenta poprawnej identyfikacji tych prognoz i ich możliwych interpretacji tak, aby móc je później odsłuchać i przeanalizować.
- Zapobieganie stanowi nieustannej czujności. Pacjent musi nauczyć się przestać przez cały czas znajdować się w stanie podwyższonej gotowości.
- Zarządzanie czasem. Ten krok obejmuje nauczenie pacjenta tego, jak wyznaczać cele i poprawnie zarządzać czasem.
- Rozwiązywanie problemów. W przypadku tego etapu terapia ma na celu ułatwić pacjentowi identyfikację jego najważniejszych problemów.
Cała ta terapia poznawczo – behawioralna według Davida H. Barlowa może wymagać poświęcenia od 12 do 15 jednogodzinnych, indywidualnych sesji odbywanych raz na tydzień.
Niektóre współczesne wersje tej metody leczenia zespołu lęku uogólnionego obejmują także terapię na bazie asertywności, leczenia przerywanego i zaangażowanie dodatkowo rodziny pacjenta.
Podejście Michela J. Dugasa
Zespół psychologów kierowany przez Michela J. Dugasa proponuje także inny rodzaj leczenia zespołu lęku uogólnionego. Opracowana przez nich terapia poznawczo – behawioralna obejmuje między innymi następujące elementy:
- Leczenie psychoedukacyjne i realizacyjne. Ten krok pozwala pacjentowi odróżnić realistyczne i nierealistyczne zmartwienia. Będzie w stanie sobie wtedy odpowiedzieć na pytanie „czy warto się ciągle tym martwić?” Pacjent zwykle przecenia zalety zamartwiania się, jednocześnie nie doceniając negatywnych konsekwencji takiego postępowania.
- Rozwiązywanie problemów. Aby przestać się martwić o bieżące problemy, psychologi zaleci pacjentowi metodę ich rozwiązywania. Nauczenie pacjenta tego, jak rozwiązywać problemy, polega przede wszystkim na zmianie jego nastawienia i ukierunkowaniu na umiejętności rozwiązywania problemów.
- Terapia ekspozycyjna. Ma ona na celu pokazanie pacjentowi, że unikanie pozytywnych myśli jest zupełnie bezproduktywnym zajęciem.
Rozszerzenie terapii opracowane w 2007 roku
W 2007 roku terapia poznawczo – behawioralna stosowana przez zespół specjalistów pod kierownictwem Michela J. Douglasa doczekała się nowej, rozszerzonej wersji. Została ona uzupełniona o następujące aspekty:
- Uznanie i zaakceptowanie swojej niepewności i ekspozycji behawioralnej przez pacjenta. Ten etap stara się pomóc pacjentowi przestać się nadmiernie martwić o wszystko.
- Zapobieganie nawrotom objawów zespołu lęku uogólnionego. Terapeuta weryfikuje z pacjentem wszystkie rzeczy, których się on nauczył, i przypomina mu, aby nie ustawał w swoich ćwiczeniach.
Na koniec psycholog musi jeszcze zachęcić się pacjenta do opracowania planu działania przed zakończeniem samej terapii. Musi on sam wyznaczyć sobie cele tak, aby mógł robić postępy na własną rękę, bez dodatkowej pomocy ze strony terapeuty.
Terapia poznawczo – behawioralna oparta o metakognicję
Wells zasugerował swego czasu, że leczenie zespołu lęku uogólnionego musi przede wszystkim koncentrować się na zmartwieniach pacjenta. Chodziło mu przede wszystkim o „styl” tych zmartwień, a nie o o ich konkretną treść. Ten rodzaj interwencji obejmuje takie aspekty jak:
- Indywidualna analiza funkcjonalna. Jest to edukacja pacjenta w zakresie identyfikowania dwóch rodzajów myśli: negatywnych przekonań o swoich zmartwieniach i dysfunkcyjnych przekonań o ich przydatności.
- Rekonstrukcja werbalna i eksperymenty behawioralne. Polegają one na eliminowaniu wszelkich negatywnych strategii. Przykładem tego stanu rzeczy jest próba kontrolowania myśli, zachowania obronne i strategie unikania. Wszystkie te czynniki zakłócają procesy samoregulacji i podtrzymują zespół lęku uogólnionego przy życiu.
- Zakończenie leczenia to świetny pomysł na przegląd wszystkich zastosowanych do tej pory wobec pacjenta strategii.
Martwienie się jest ogólnie rzecz biorąc ważnym znakiem ostrzegawczym. Sposób, w jaki wzbudzane są Twoje obawy, zależy przede wszystkim od Twojej zdolności interpretowania rzeczywistości i informacji, które przyswajasz. Gdy ten system alarmowy nie działa prawidłowo, efektem jest nadmierne zamartwianie się, które może prowadzić do niepotrzebnego cierpienia.