Syndrom żołnierza, czyli zespół stresu pourazowego

W naturalnym rozwoju jednostki pojawia się dopuszczalny poziom stresu, a nawet jest on niezbędny. Jednak gdy stres ten przechodzi na wyższy lub traumatyczny poziom, a zdolności danej osoby nie są w stanie pokonać traumy, pojawia się zespół stresu pourazowego (PTSD), w niektórych przypadkach nazywany również syndromem żołnierza.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Ángel Redondo.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

W 1980 roku w terminologii psychiatrycznej został zdefiniowany zespół stresu pourazowego ( z ang.- PTSD), i jednocześnie włączono go do klasyfikacji diagnostycznej American Psychiatric Association (DSM-III). Do tego czasu istniało wiele definicji i kategorii diagnostycznych zaburzeń, które określano jako syndrom żołnierza.

Podczas I wojny światowej mówiono o „gorączce okopowej” lub „zaburzeniu akcji serca”, aby spróbować wyjaśnić zmiany związane ze stresem bojowym. Tymczasem w czasie II wojny światowej znany dziś syndrom żołnierza klasyfikowano jako „traumatyczną nerwicę wojenną”.

W wojnie w Wietnamie zamiast terminu „reakcja na wielki stres” wprowadzono „zaburzenia adaptacyjne w dorosłym życiu”. A po tym konflikcie ukuto z kolei nazwę syndrom post-wietnamski. Następnie, z powodu tej właśnie wojny i na skutek presji społecznej koncepcja ta ostatecznie zostaje przedefiniowana na zespół stresu pourazowego.

Staje się również główną jednostką diagnostyczną w grupie zaburzeń lękowych. Dziś porozmawiamy zatem o PTSD w jego formie syndromu żołnierza, który bezpośrednio wywodzi się ze środowiska wojskowego i wojennego.

Jak się definiuje i skąd pochodzi syndrom żołnierza lub zespół stresu pourazowego

Praktycznie każdy doświadczył stresujących lub traumatycznych sytuacji. W takich momentach, gdy stresujące okoliczności mają określoną intensywność i charakter, następuje nagła i całkowita nierównowaga struktury psychicznej, wraz z blokowaniem zdolności adaptacyjnych i obronnych wobec środowiska.

Oznacza to, że sytuacja przerasta osobę we wszystkich jej aspektach i nie jest ona w stanie reagować w sposób adaptacyjny. W taki właśnie sposób powstaje „stres traumatyczny”.

Przyczyny syndromu żołnierza lub zespołu stresu pourazowego to doświadczenia lub okoliczności środowiskowe, które mogą powodować uraz psychiczny. Z reguły syndrom żołnierza rozwija się w wyniku narażenia na traumatyczne stresory, które poważnie zagrażają psychicznej i fizycznej integralności jednostki.

Do tego należy dodać również subiektywne postrzeganie strachu przez daną osobę i przypisywanie sobie osobistej niezdolności do stawienia czoła tej sytuacji.

Można wyróżnić kilka czynników, które powodują syndrom żołnierza lub zespół stresu pourazowego:

• Intensywność urazu i jego nasilenie. Stopień niebezpieczeństwa, które zagraża integralności życia podmiotu, jego zdrowiu fizycznemu i psychicznemu a także jego tożsamości.
• Poziom ekspozycji, zaangażowanie i bliskość pacjenta w stosunku do traumatycznego zdarzenia.
• Powtarzanie traumatycznych sytuacji. Ciągłe pojawianie się stresora wyczerpuje odporność i zdolność adaptacji osoby do tego stopnia, że ​​pojawia się syndrom żołnierza lub zespół stresu pourazowego.
• Rodzaj urazu, na jaki osoba jest narażona.

Symptomatologia

Lęk, depresja, poczucie winy, żal są jednymi z najczęstszych objawów pojawiających się w tym zaburzeniu. Najbardziej charakterystyczne objawy można również zebrać w czterech dużych grupach:

Objawy ponownego doświadczania traumy: retrospekcje i koszmary senne

Ponowne przeżywanie traumatycznego wydarzenia występuje bardzo powszechnie. Pacjent w kółko przeżywa stres od nowa. Emocje i doznania fizyczne mogą być jednak tak samo rzeczywiste jak za pierwszym razem. Jakiekolwiek zdarzenie w codziennym życiu może wywołać retrospekcje, szczególnie jeśli ma jakiś związek z wydarzeniem traumatycznym.

Unikanie i splątanie lub dezorientacja

Ponowne przeżywanie i ciągłe myślenie o traumatycznym zdarzeniu powoduje rozproszenie uwagi. Ponadto istnieje tendencja do omijania miejsc i ludzi, którzy pamiętają, co się stało. Chodzi o to, aby nie mówić o tym, co się stało.

Osoba taka unika więc poruszania tego tematu i osób, które go znają. Szuka sposobu na radzenie sobie z bólem poprzez odmawianie odczuwania czegokolwiek. Takie otępienie emocjonalne pozwala mniej cierpieć.

Stan „na służbie”

Osoba taka jest ciągle w stanie czujności, w defensywie, w ciągłym poczuciu zagrożenia. Jest to tak zwany stan wzbudzenia.

Zmiany w procesach poznawczych, nastroju i zachowaniach

Osoba ma bardzo negatywne nastawienie w stosunku do wszystkiego wokół siebie i do siebie samej. Pojawia się poczucie winy i pacjent nie jest w stanie odczuwać pozytywnych emocji ani uczuć. Jego zachowanie może stać się agresywne i gwałtowne, bardzo łatwo ulega rozdrażnieniu a także zachowuje się nieostrożnie i lekkomyślnie.

Stres pourazowy w wojsku czyli syndrom żołnierza

W środowisku wojskowym istnieje wiele aspektów, które mogą wywołać syndrom żołnierza czy zespół stresu pourazowego. Chodzi to o elementy, które w wielu przypadkach nasilają objawy ale także utrudniają odpowiednią interwencję kliniczną.

• Szkolenie wojskowe. Powoduje ono, że żołnierze stają się nadmiernie czujni i bardzo niebezpieczni, jeśli przeciwnik ucieka się do agresji.
• Trudności w relacjach władzy z przełożonymi. Może to wynikać z faktu, że żołnierz przybiera postawę braku akceptacji dla władzy przełożonego lub brak szacunku wobec niego. Tak postawa może wynika z przeświadczenia, że przełożony nie ma doświadczenia wymaganego na danym stanowisku.
• Powrót do domu. W tym momencie powstają poczucie porzucenia, poczucie winy i rozpaczy. Wielu żołnierzy uważa, że ​​nie pasują już do normalnego życia. Mogą czuć się winni lub nieszczęśliwi, ponieważ to oni przeżyli wojnę, a nie ich towarzysze.
• Brutalne wspomnienia z walki. Wspomnienia okropnych sytuacji, w których brali udział.

Syndrom żołnierza może wymagać interwencji klinicznej

Interwencja w środowisku wojskowym w przypadku syndromu żołnierza lub PTSD zwiększa swoją skuteczność, gdy rozpoczyna się natychmiast po traumatycznym zdarzeniu. Pomaga to zmniejszyć dyskomfort i powikłania, które mogą się pojawić z czasem.

Techniką powszechnie stosowaną w tym względzie jest debriefing. Jest to forma grupowego wsparcia psychologicznego, które służy integracji przeżycia i uświadomieniu traumatycznych wydarzeń, jakich doświadczyła grupa.

Innym bardzo ważnym narzędziem jest psychoedukacja, dzięki której możemy przewidzieć objawy. Trening psychoterapii daje bardzo pozytywne wyniki w przygotowaniu żołnierzy do tego, co może ich spotkać.

Priorytetem w stosowaniu psychoterapii jest jednak zawsze dostosowanie jej do okoliczności każdej osoby. Sposoby, w jakie można przeprowadzić terapię, są indywidualne lub grupowe, przy czym ta ostatnia daje bardzo skuteczne wyniki, gdy grupy są bardzo jednorodne.

Przeczytaj na Piękno umysłu

Syndrom Houdiniego – brak gotowości emocjonalnej

Syndrom Houdiniego to określenie tendencji do uciekania, a nazwa tego zjawiska nawiązuje do węgiersko-amerykańskiego iluzjonisty, Harry'ego Houdini...