Stadium sensomotoryczne w koncepcji rozwoju Piageta

Rodzice i otoczenia dziecka obserwują jego rozwój od pierwszych dni życia. To proces poznawczy opisany przez koncepcję Piageta. Jego początkowa faza, czyli stadium sensomotoryczne to temat tego artykułu.

Psycholog Jean Piaget stworzył jedną z najbardziej popularnych teorii rozwoju dziecka. Obejmuje ona cztery fazy rozwoju zdolności poznawczych. Pierwsza z nich (od narodzin do drugiego roku życia) cechuje się szybkim nabywaniem umiejętności.

Charakterystyka stadium sensomotorycznego

Odkrywanie otoczenia

W pierwszych latach życia dzieci zaczynają odkrywać i poznawać otoczenie poprzez zmysły. Piaget wskazuje asymilację i akomodację jako główne procesy uczenia się. By zrozumieć te koncepcje, musimy wiedzieć, że dziecięcy mózg funkcjonuje w oparciu o schematy mentalne, które zmieniają się wraz z doświadczeniem.

Asymilacja polega na korzystaniu przez dziecko ze znanych mu już schematów myślowych w celu odniesienia się do nowego obiektu lub sytuacji. Przykład może stanowić ssanie smoczka w sposób naśladujący ssanie piersi matki.

Akomodacja to modyfikowanie istniejących schematów myślowych w celu odniesienia się do rzeczywistości. Przykładem jest konfrontacja koncepcji rodziny składającej się z ojca, matki i dzieci z taką, w której zmarł ojciec.

Egocentryzm

Inną typową cechą stadium sensomotorycznego jest egocentryzm. Oznacza to, że dziecko nie jest w stanie przyjąć punktu widzenia innej osoby. Maluch zakłada, że wszyscy widzą, myślą i czują to samo co on. Musi nauczyć się funkcjonować jako odrębna jednostka, oddzielona od reszty rzeczywistości.

Stałość przedmiotów

W stadium sensomotorycznym maluch uczy się, że przedmioty są stałe. Innymi słowy, pojmuje, iż rzeczy, osoby i wydarzenia istnieją także wtedy, gdy ich nie widzi, nie słyszy i nie postrzega w żaden inny sposób.

Pod koniec tego etapu malec jest w stanie zrozumieć, że jego matka gdzieś jest, nawet jeśli znajduje się poza jego zasięgiem. Do tego czasu myśli, że matka znika, gdy nie ma jej w polu widzenia.

Podstadia stadium sensomotorycznego

W każdym momencie trwania tego stadium można zaobserwować mechanizmy stosowane przez dziecko w zakresie rozwoju poznawczego. Oto niektóre z nich:

• Od pierwszego miesiąca życia dziecko porozumiewa się z otoczeniem głównie za pomocą odruchów, czyli automatycznych reakcji na bodźce.
• Między pierwszym a czwartym miesiącem życia pojawiają się pierwsze bardziej zaawansowane reakcje – dziecko powtarza ruchy, które sprawiają mu przyjemność (na przykład ssanie palca).
• Do 10 miesiąca dziecko powtarza stymulujące czynności związane z jego własnym ciałem lub nie. Przykład może stanowić kopanie zabawki w nogach kołyski. To tak zwane wtórne reakcje kołowe.
• Między 10 a 12 miesiącem życia maluch jest w stanie stosować swoje umiejętności do osiągania celów. Jest na przykład w stanie podnieść poduszkę, by sięgnąć po ukrytą pod nią zabawkę.
• Reakcje kołowe trzeciego rzędu pojawiają się pomiędzy 12 a 18 miesiącem życia. Wówczas dziecko zaczyna stosować różne reakcje i poszukiwać związków przyczynowo-skutkowych.
• Pomiędzy 18 a 24 miesiącem życia maluch jest w stanie tworzyć mentalne reprezentacje przedmiotów. 

Stadium sensomotoryczne: początek fascynującej podróży

To pierwsza faza rozwoju poznawczego dziecka stanowiąca bazę dla kolejnych. Nauka i nabywanie nowych umiejętności w pierwszych miesiącach życia pozwalają bowiem dziecku na kontaktowanie się ze światem. Dlatego też to ważny etap w rozwoju malucha. Zaraz po nim rozpoczyna się natomiast kolejna faza fascynującej podróży.