Zespół majaczeniowy (delirium): typy, objawy, leczenie

Czym jest zespół majaczeniowy zwany też delirium? Skąd pochodzi ten termin? Jakie powoduje objawy kliniczne? Poznaj odpowiedzi na te pytania.

Czy wiesz, czym jest zespół majaczeniowy zwany też delirium? To zaburzenie neurokognitywne dotykające 1-2 % populacji (i 14 % osób po 85 roku życia). Objawia się zmianami w obrębie osobowości, ograniczeniem koncentracji i innymi zaburzeniami poznawczymi dotykającymi pamięci, języka i percepcji. To ostry stan, który może trwać godzinami lub tygodniami. Potrafi też nagle zniknąć.

Delirium może mieć wiele przyczyn organicznych (przyjmowanie leków, choroby, zatrucia lub niedobór pewnych substancji).

To stan patologiczny, którego objawy są podobne niezależnie od przyczyny. Dowiedz się więcej!

Zespół majaczeniowy (delirium): pochodzenie terminu

Przypadłość o charakterystyce odpowiadającej delirium znana jest od zamierzchłych czasów. Zespół ten został opisany już przez Hipokratesa, a termin delirium po raz pierwszy został użyty w pismach Kelsosa z I wieku po Chrystusie.

W roku 1813 Thomas Sutton opisał obraz kliniczny delirium tremens łącząc go ze nadużywaniem alkoholu. Emil Kraepelin z kolei kojarzył specyficzne stany psychiczne z objawami somatycznymi.

Nieco później, w 1910 roku, Bonhoefffer opisał pięć odmian klinicznych pojawiających się przy wielu ostrych stanach. Należały do nich: delirium, napady padaczkowe, zaniki pamięci, halucynacje, osłabienie umysłowe.

Zespół majaczeniowy: podstawowe informacje

Według DSM-5 (2013) delirium występuje u 1-2 % populacji, a ryzyko jego pojawienia się wzrasta z wiekiem – dotyka 14 % osób powyżej 85 roku życia. Co więcej, występuje u 10-30 % pacjentów hospitalizowanych i częściej dotyka mężczyzn.

W DSM-5 (klasyfikacja chorób i zaburzeń) zalicza się zespół majaczeniowy do zaburzeń neurokognitywnych. Delirium może być konsekwencją różnych przyczyn i dlatego dzieli się je na następujące typy:

• Delirium spowodowane zatruciem substancjami.
• Stan majaczeniowy spowodowany odstawieniem substancji.
• Delirium spowodowane przyjmowaniem leków.
• Stan majaczeniowy związany z inną chorobą.
• Delirium o złożonych przyczynach.

Co więcej, DSM-5 wskazuje na odmienną charakterystykę każdego z typów delirium. Może być ostre (trwać kilka godzin lub dni) lub utrzymujące się (kilka tygodni czy miesięcy); hiperaktywne, hipoaktywne lub mieszane.

Delirium objawia się majaczeniem – to symptom obejmujący świadomość. Pacjent w delirium często werbalizuje swoje wyobrażenia mieszając je z rzeczywistością. Stan ten pojawia się nagle i ma ostry przebieg.

Zespół majaczeniowy (delirium): typy

Przyjrzyjmy się podtypom delirium opisanym przed DSM-5:

• 1) Delirium spowodowane zatruciem substancjami: różne substancje mogą spowodować stan majaczeniowy. Mowa o alkoholu, środkach halucynogennych, amfetaminie, marihuanie, kokainie, fencyklidynie, opioidach, środkach uspokajających, nasennych, przeciwlękowych i innych.
• 2) Delirium spowodowane odstawieniem substancji: w tym przypadku przyczyną nie jest zatrucie, ale brak pewnych substancji. Należy do nich alkohol (wówczas pojawia się delirium tremens), leki uspokajające, nasenne, przeciwlękowe i inne.
• 3) Delirium spowodowane przyjmowaniem leków: wiele leków może doprowadzić do delirium. Należą do nich środki przeciwbólowe, znieczulające, przeciwastmatyczne, przeciwdrgawkowe, antyhistaminowe, leki na układ krążenia i ciśnienie, środki antybakteryjne, leki na Parkinsona, kortykosterydy, leki na układ trawienny oraz psychotropy. Inne substancje też mogą doprowadzić do majaczenia. Mowa o substancjach lotnych zawartych w farbie czy benzynie, insektycydach, dwutlenku węgla itp.
• 4) Delirium związane z inną chorobą: właściwie wszystkie choroby wewnętrzne mogą spowodować delirium.
• 5) Delirium o złożonych przyczynach: gdy istnieje więcej niż jedna przyczyna.

Kryteria diagnostyczne i objawy

Zarówno DSM-5 jak i jego poprzednia edycja (DSM-IV-TR) oraz ICD-10 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, WHO) określają kryteria diagnostyczne zespołu majaczeniowego. Są one do siebie podobne, więc skoncentrujemy się na tych najbardziej aktualnych (DSM-5).

Pierwsze kryterium odnosi się do zmian w obrębie świadomości z obniżeniem zdolności koncentracji, utrzymania i kierunkowania uwagi (to główny symptom). Co więcej, zmiany tego typu pojawiają się nagle i fluktuują w ciągu dnia.

Poza tym, dochodzi do zaburzeń funkcji poznawczych (pamięć, orientacja, język, zdolności przestrzenne i percepcja). Inną cechą delirium jest natomiast jego związek z przyczyną organiczną oraz brak możliwości wyjaśnienia poprzez inne zaburzenie neurokognitywne.

Charakterystyka według ICD-10 (WHO)

Zespół majaczeniowy czy delirium daje określone objawy:

• Pogorszenie w obrębie świadomości i uwagi.
• Ogólne zaburzenia świadomości.
• Zaburzenia psychomotoryczne (hiper- lub hipoaktywność, nagłe zmiany stanów…).
• Zmiany w obrębie cyklu snu i czuwania (bezsenność, senność w ciągu dnia…).
• Zaburzenia emocjonalne.

Charakterystyka objawów klinicznych

Oto typowe cechy obrazu klinicznego zespołu majaczeniowego:

• Podobne objawy niezależnie od przyczyny.
• Nagłe pojawienie się.
• Wpływ na ogólny stan – to kompleksowe zaburzenie.
• Krótki okres trwania (ostry stan).
• Możliwość powrotu do całkowitego zdrowia.
• Zmiany w obrębie objawów na przestrzeni dnia (fluktuacje).

Leczenie

Leczenie syndromu majaczeniowego polega na eliminowaniu przyczyny tego stanu. Szybka interwencja pozwala  jednak na zlikwidowanie zaburzenia i uniknięcie pogorszenia.

Co więcej, komplikacjom, do których może doprowadzić delirium, można zapobiec dzięki profilaktyce. Istnieją także pewne ogólne sposoby na poprawę stanu zdrowia pacjenta i zmniejszenie ryzyka wystąpienia zespołu majaczeniowego u osób z grupy ryzyka (na przykład unikanie zmiany otoczenia u ludzi starszych) oraz uniknięcie komplikacji (wypadki, infekcje itp.)