Stadium operacji konkretnych według Piageta

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Angela C. Tobias.

Ostatnia aktualizacja: 13 kwietnia, 2023

Stadium operacji konkretnych stanowi część koncepcji rozwoju intelektualnego Piageta, która tłumaczy proces pojawiania się myślenia logicznego u dzieci.

Stadium operacji konkretnych stanowi część koncepcji rozwoju intelektualnego Jeana Piageta, którego odkrycia odegrały kluczową rolę w psychologii pozytywnej. Zgodnie z tą teorią, dziecięce myślenie ma wyjątkowe cechy chcarakterystyczne, które różnią się w zależności od stopnia dojrzałości oraz interakcji ze środowiskiem.

W dzisiejszym artykule wyjaśnimy w jaki sposób działa logika dziecka, które wchodzi do fazy operacji konkretnych. Jak postrzega świat? Jak może myśleć? Jakie problemy jest w stanie rozwiązywać?

Koncepcja rozwoju intelektualnego Piageta

Szwajcarski psycholog Jean Piaget całkowicie zrewolucjonizował obowiązujące dotychczas teorie rozwoju dziecka oraz koncepcję inteligencji. Jego koncepcja rozwoju kwestionowała założenie, że dzieci są mniej kompetentne w swoim rozumowaniu niż dorośli.

Poza tym nie zgadzał się z przekonaniami głoszącymi, że maluchy są zdane na łaskę swojego otoczenia, które były powszechne aż do lat 40. ubiegłego wieku.

Dzięki pomysłowym eksperymentom Piaget był w stanie wykazać, że sposób myślenia dzieci nie jest wcale gorszy od sposobu myślenia dorosłych osób, a po prostu inny. W swojej koncepcji rozwoju intelektualnego określił niemowlęta mianem “małych naukowców”.

Zaobserwował, że aktywnie wchodzą w interakcje ze swoim środowiskiem, eksperymentują i zmieniają myślenie zgodnie ze swoimi odkryciami.

Według Piageta dzieci tworzą serię reprezentacji mentalnych świata, będących w zgodzie z ich stanem dojrzałości. Dzieje się tak, ponieważ obserwują rozbieżności między ich mapą myślową a rzeczywistością, którą postrzegają, gdy wchodzą w interakcję ze swoim środowiskiem. Dzięki temu są w stanie stopniowo modyfikować swoje rozumienie.

Stadium operacji konkretnych

Piaget podzielił swoją koncepcję rozwoju intelektualnego na cztery główne stadia:

• Sensoryczno-motoryczne,
• Przedoperacyjne,
• Operacji konkretnych,
• Operacji formalnych.

Wszystkie dzieci przechodzą przez te etapy w takiej samej kolejności, zbliżając się do myślenia, które cechuje większa złożoność i abstrakcyjność.

Zgodnie z koncepcją Piageta, stadium operacji konkretnych zaczyna się między 7. a 11. rokiem życia. Jednak autor zwraca uwagę na istnienie różnorodności indywidualnej i kulturowej. To trzecie stadium koncepcji rozwoju inteligencji odgrywa kluczową rolę, ponieważ wyznacza początek istnienia logicznego lub operacyjnego myślenia u dziecka.

Podczas stadium operacji konkretnych dziecko posiadło wystarczającą dojrzałość biologiczną, aby zacząć operować w obrębie zasad. Innymi słowy, główna cecha tego etapu to rozwój myślenia logicznego. Takiego, które nie wymaga już aż tak dużej manipulacji fizycznej.

Co więcej, umożliwia elastyczne zastanawianie się, takie, które nie bazuje jedynie na wyglądzie obiektów.

Z eksperymentów Piageta wynika, że dziecko, które znajduje się w stadium operacji konkretnych powinno być w stanie ułożyć serię patyków według ich rozmiaru. Nie musiałoby nawet fizycznie ich przesuwać.

Stadium operacji konkretnych: serie, klasyfikacje i rozmowa

Zgodnie z koncepcją rozwoju intelektualnego Piageta, dziecko, które znajduje się w stadium operacji konkretnych, zyska umiejętność wykonywania następujących trzech kluczowych operacji:

• Seriacja to umiejętność porównywania i porządkowania elementów na podstawie ich różnic. Ta operacja jest niezbędna do radzenia sobie z takimi koncepcjami jak liczby, czas, wymiary i orientacja. Dziecko, które nie osiągnęło jeszcze stadium operacji konkretnych postrzega czas jako koncept, w którym nie odróżnia minuty od godziny.
• Klasyfikacja to umiejętność dzielenia przedmiotów w zależności od ich cech oraz określania czy należą do określonego zbioru lub hierarchii. Oznacza to, że dziecko, które nie posiadło jeszcze umiejętności typowych dla stadium operacji konkretntych nie będzie w stanie zrozumieć związku między ludźmi a ssakami. Tym samym nie będzie umiało pojąć, że wszyscy ludzie to ssaki, ale nie są jedynymi ssakami pośród istot żyjących.
• I w końcu operacja, które odnosi się do konserwacji oznacza zrozumienie faktu, że dany obiekt może być taki sam mimo zmian zachodzących w jego wyglądzie. Innymi słowy, redystrybucja elementu nie wpłynie na takie cechy jak masa, objętość lub długość. Można to sprawdzić przeprowadzając eksperyment polegający na pokazaniu dziecku szklanki wypełnionej w części wodą i przelaniu cieczy do innej małej szklanki. Zrób to nie zmieniając objętości płynu. Dziecko, które nie weszło jeszcze w stadium operacji konkretnych będzie uważało, że mniejszej szklance jest więcej płynu.

Dziecko praktyczne i stadium operacji konkretnych

Koncepcja rozwoju intelektualnego Piageta stworzyła podwaliny dzisiejszej psychologii ewolucyjnej. Po raz pierwszy zaproponowała postrzeganie dziecięcego myślenia jako czegoś wyjątkowego. Poza tym opisała proces dojrzewania biologicznego. Wyjaśniła związki ze środowiskiem, które leżą również u podstaw procesów mentalnych.

Stadium operacji konkretnych to trzeci etap faz opisanych w teorii Piageta. Podczas tego kluczowego etapu dzieci zdobywają umiejętności logiczne i mogą cieszyć się bardziej elastycznym myśleniem. Główne operacje, które udaje się opanować na tym etapie, to seriacja, konserwacja i klasyfikacja.

Te trzy umiejętności pozwalają im rozwiązywać problemy w bardziej systematyczny sposób.

Warto zauważyć, że stadium to jest zazwyczaj uznawane za moment narodzin “praktycznego dziecka”. Dzieje się tak ponieważ cechuje je lepsza nauka niż poprzednie etapy, zdobyta dzięki aktywności i intuicji. Praktyczne dziecko nie uczy się już na bazie prób i błędów, ale zyskuje naukową logikę.