Samookaleczanie: dlaczego niektórzy celowo zadają sobie ból?

Dlaczego niektórzy się samookaleczają? Szacuje się, że robi to około 4 % dorosłych bez względu na płeć. Liczba ta jest większa wśród młodzieży pomiędzy 12 a 18 rokiem życia, co jest alarmujące dla służby zdrowia. Cięcie się, uderzenia, poparzenia, wyrywanie sobie włosów… Samookaleczanie przyjmuje wiele form, które mają jeden cel – ukojenie bólu emocjonalnego.

Nie wszystkie osoby, które się tną, wiedzą, dlaczego to robią. Czasami mówi się o modzie, ale to banalizowanie problemu. Blizna po żyletce na nadgarstku nastolatka  nie zawsze jest oznaką nieudanej próby samobójczej. Czasami ludzie chcą “poczuć, że żyją” poprzez zadawanie sobie bólu. 

Zjawisko samookaleczania się jest o wiele bardziej złożone niż się wydaje. Przyjrzyjmy się więc temu tematowi, by zrozumieć jego przyczyny oraz mechanizmy interwencji.

Przyczyny samookaleczania

Niektórzy wstydzą się zbędnych kilogramów lub wydatnego nosa. Inni wstydzą się ran po cięciu się – zakrywają je bransoletkami, tatuażami czy ubraniem. Badanie wykonane pomiędzy 2005 a 2011 rokiem przez wydział psychologii uniwersytetu w Wisconsin wykazało, że 1 na 5 nastolatków samookalecza się. Liczby te jednak wzrosły w ostatnich latach.

Zaburzenie psychiczne stojące za tym zachowaniem wzbudziły zainteresowanie naukowców. Należy przy tym pamiętać o wpływie mediów społecznościowych. Praktykowanie cięcia się zyskało w nich na popularności. Podczas gdy wielu dorosłych ukrywa swoje blizny, niektórzy młodzi ludzie publikują zdjęcia własnych ran.

Dlaczego to robią?

Przyczyny samookaleczania

Zachowanie to uznawane jest przez literaturę naukową za zaburzenie. Mowa o problemie dotyczącym zdrowia psychicznego. Samookaleczanie to objaw czegoś poważniejszego. Wskazują na to González, R. B., & Álvarez, B. G. (2012) łącząc zjawisko to z niepokojem, depresją lub stresem posttraumatycznym.

Oto niektóre z przyczyn stojących za skłonnościami do samookaleczania:

• Presja i wysokie wymagania w szkole czy pracy.
• Nękanie w szkole.
• Problemy zawodowe.
• Maltretowanie lub nadużycia w dzieciństwie.
• Homofobia lub transfobia.
• Niska samoocena.
• Utrata bliskiego i żałoba.
• Problemy ze skumulowanym stresem.
• Problemy ekonomiczne.
• Zaburzenia osobowości.
• Nienawiść do własnego ciała.

Przyczyny tego zachowania są różnorodne. Właściwie każdy może pójść w tym kierunku, niezależnie od wieku, statusu i płci. Poszukiwanie bólu to dla wielu źródło ulgi.

Czemu służy samookaleczanie?

Niewiele zachowań przykuwa uwagę tak jak widok osoby celowo parzącej sobie skórę, wyrywającej włosy czy rozdrapującej rany. Dlaczego niektórzy się samookaleczają? Czego w ten sposób szukają?

Villarroel, J., Jerez, S (2013) tłumaczą w swojej książce Conductas autolesivas no suicidas en la práctica clínica (“Samookaleczanie w praktyce klinicznej”) cztery powody:

• Ból fizyczny daje ulgę w cierpieniu emocjonalnym. Odwraca uwagę od smutku, złych wspomnień czy strachu. Samookaleczanie daje “ulgę” psychiczną podobną do zdjęcia z siebie ciężaru. Podobnie jak wymioty przy bulimii.
• Niektórzy okaleczają się, by zadać sobie karę. Są swoimi najostrzejszymi krytykami i karzą się za błędy, niską produktywność lub porażkę.
• Najwyraźniej samookaleczanie jest dla niektórych sposobem na to, by “coś poczuć”. Gdy dominuje poczucie pustki i braku sensu, zachowanie to stanowi drogę ucieczki.
• Powstałe rany mogą być wołaniem o pomoc, szczególnie u młodzieży w wieku 12 – 13 lat.

Jak pomóc osobie, która się samookalecza?

Jeśli zadamy sobie pytanie o to, dlaczego niektórzy się samookaleczają, odpowiedź można zamknąć w dwóch słowach: bo cierpią. Pomoc psychologiczna jest w tych przypadkach kluczowa – to sytuacja wymagająca szybkiej interwencji. Samookaleczanie i samobójstwo są powiązane.

W leczeniu tego typu zachowań stosuje się różne podejścia:

• Terapia oparta na rozwiązywaniu problemów. Wymaga ustalenia, co prowadzi do samookaleczania i przeciwstawienie się temu.
• Terapia poznawczo-behawioralna zorientowana na kontrolowanie myśli, emocji i zachowań.
• Zarządzanie emocjami i wzmacnianie samooceny.

Warto zaangażować w działanie rodzinę, szczególnie jeśli pacjent jest niepełnoletni. Otoczenie dziecka ma wielkie znaczenie. Samookaleczanie to zawsze zła droga, zdradliwe i niebezpieczne wyjście. Warto więc wrócić się o pomoc.