Psychopatologia w kinematografii: realność czy fikcja?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gema Sánchez Cuevas.

Ostatnia aktualizacja: 27 lutego, 2019

Psychopatologia bardzo często pojawia się w filmach. Wiele z nich opowiada nam historie dotyczące psychologów, psychiatrów, a przede wszystkim ludzi cierpiących na zaburzenia psychiczne.

Nawet jeśli psychopatologia bezpośrednio nie pojawia się w fabule, temat psychologii z pewnością porusza się w przypadku występujących postaci.

Prawda jest taka, że ​​opisy zaburzeń psychicznych, ich objawy oraz relacje między pacjentami a lekarzami nie zawsze są dokładnie przedstawiane na ekranie.

Aby film wywarł większy wpływ, często się z tym przesadza albo bierze się informacje z powietrza. Ta tendencja tylko odciąga uwagę scenarzystów, reżyserów i aktorów od faktów i nauki. Zaczynają podążać w kierunku, który przedstawia kompletnie zniekształcony obraz.

Rozbieżności, aby zaskoczyć

Chyba każdy rozumie, że czasami trzeba trochę przesadzić, aby to, co widzowie widzą na ekranie, miało w rzeczywistości potężny wpływ. Zwykle udajemy się do kina w poszukiwaniu rozrywki, a nie wiedzy. Aby być dobrze poinformowanym widzem, należy przyjrzeć się trzem głównym aspektom.

Przemoc i agresja są zdecydowanie zbyt często powiązane z chorobami psychicznymi. Często, bohaterowie z problemami psychologicznymi są przedstawiani jako osoby agresywne lub sadystyczne posiadające ciemną stronę, co w rzeczywistości nie ma nic wspólnego z ich chorobą.

Ten negatywny obraz osoby chorej psychicznie powoduje napiętnowanie odnośnie tego, jak “niebezpieczni” mogą być tacy ludzie. Lecz psychopatologia mówi, że pod względem statystycznym jest to dalekie od prawdy.

Psychopatologia jest tematem wielu książek, w których można znaleźć ogromną ilość różnych chorób o podobnych objawach i cechach.

W tym przypadku granice diagnostyczne nakładają się. Na przykład, w filmach często myli się zaburzenie osobowości borderline z chorobą afektywną dwubiegunową.

Nie zawsze prawidłowo przedstawiane są epizody depresyjne lub maniakalne. Niektóre filmy pokazują nawet miłość jako lekarstwo na chorobę psychiczną.

Filmy pokazują zniekształcony obraz terapeuty. Psychiatra Pilar de Miguel wyjaśnia, że ​​w kinie ci specjaliści wyglądają albo na bardzo dobrych, albo na bardzo złych. Często widzimy lekarzy, którzy nie są w stanie ustanowić profesjonalnych ograniczeń z własnymi pacjentami.

Aczkolwiek istnieją filmy demonstrujące prawdziwy obraz psychologii. Da się zrozumieć potrzebę podkreślenia dramatycznych elementów i przedstawienia nieco przesadzonych historii i uczuć.

Lecz każdy widz musi pamiętać, że film nigdy nie będzie dokładnie odzwierciedlał czegoś tak skomplikowanego, jak choroba psychiczna.

Lepiej być nie może – psychopatologia w komediach

“Lepiej być nie może” to film, który wszyscy kojarzymy z zaburzeniem obsesyjno-kompulsywnym (OCD). Dzieje się tak dlatego, że bohater ma objawy, które ogólnie można byłoby scharakteryzować jako objawy OCD.

Wybuchowy charakter Melvina mógłby nas przekonać, że osobowość osoby cierpiącej na to zaburzenie posiada takie same cechy.

Jednak naszym zadaniem jest oddzielić jego nieprzyjemne symptomy od objawów zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego. Obejmują one obsesję na punkcie czystości, symetrii i powtarzania, i każda z nich występuje w filmie.

Po premierze filmu duża część widzów zaczęła uważać, że nieprzyjemni i kłótliwi ludzi cierpią na zaburzenie obsesyjno-kompulsywne.

Te błędne przekonania zawierały również ideę, że przy odrobinie miłości i dobrej przyjaźni objawy te mogą ustąpić lub nawet zniknąć. Filmy zmusiły nas do uwierzenia, że te przekonania są prawdziwe. Jednak nic z tego.

Aviator

“Aviator” Martina Scorsese’a opowiada o życiu milionera, wytwórcy filmów i przedsiębiorcy Howarda Hughesa, którego zagrał Leonardo DiCaprio.

W tym filmie również obecna jest psychopatologia. Rozwój i ewolucja zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego d emonstruje się nam w sposób bardzo udany.

Wszystko zaczyna się od dzieciństwa głównego bohatera, któremu ciągle towarzyszył strach matki, że jej dziecko może zachorować, który z czasem zamienił się w manię. Z tego powodu, w wieku dorosłym stał się obsesyjną i kompulsywną osobą.

W filmie widzimy paniczny strach Howarda Hughesa przed zarazkami. Wszędzie nosi ze sobą mydło i cięgle myje ręce aż do krwi, aby uniknąć infekcji.

W tamtych czasach to zaburzenie jeszcze nie było zdefiniowane, więc głównego bohatera nigdy nie leczono. Jednak wszystkie objawy oraz perfekcyjnie pokazane w filmie cierpienie, które one powodowały, wskazują, że wiele wycierpiał.

Memento

Zanim opowiemy o filmie Christophera Nolana i jego sukcesie, należy wyjaśnić, czym jest amnezja następcza i jak ją traktuje psychopatologia.

W przeciwieństwie do dobrze znanej amnezji wstecznej, czyli zapominanie przeszłości, dana choroba jest czymś zupełnie innym, gdyż uniemożliwia uczenie się i przyswajanie nowych informacji.

Osoba, która cierpi na amnezję następczą, natychmiast zapomina o wszystkim, co się dzieje, ponieważ nie jest w stanie przechowywać informacji w pamięci długotrwałej.

Dla takich osób nic nie pozostaje, gdyż żyją w warunkach dezorientacji przestrzennej. Każda chwila jest taka sama, znowu i znowu.

Nie ujawniając znacznej części filmu i jego struktury narracyjnej, “Memento” dość dokładnie opisuje udrękę osoby, która cierpi na to zaburzenie pamięci.

W trakcie filmu poznajemy system “pamięci” głównego bohatera stworzony za pomocą notatek, zdjęć i tatuaży, których używa, aby spróbować rozszyfrować to, co dzieje się w jego życiu.

Jego strategia polega  nie  na zapamiętywaniu, ale raczej na potwierdzaniu wydarzeń. Celem reżysera jest skłonienie widza do okazania bohaterowi współczucia i zrozumienia jego ciągłej dezorientacji. I na początku wygląda jakby mu się to udało.

Mimo że “Memento” nie odzwierciedla natury amnezji w sposób doskonały, sprawia jednak, że zaczynamy współczuć protagoniście z powodu jego stałej niepewności i zamieszania.

Podsumowując, poza zwykłą rozrywką, dany film otwiera również drzwi do wiedzy, refleksji i empatii. To wszystko dzięki niesamowitej historii i postaciom.

Postawienie się w sytuacji innych ludzi, nawet dzięki fikcji, to możliwość zapewniana nam przez filmy i książki. Aczkolwiek, jeżeli ciekawi Cię psychopatologia i pragniesz zagłębić się w jej świat, należy to robić za pomocą naukowych książek i specjalistów w tej dziedzinie.