Psycholog to osoba, która w swojej pracy za cel stawia sobie poprawę jakości życia pacjentów. Dzięki psychologowi uczymy się lepiej zarządzać swoimi emocjami i głębiej zrozumieć własne potrzeby. Rozmowa z psychologiem często przekracza granice, których nie bylibyśmy w stanie naruszyć w obecności innych osób.
Ze względu na tak intymny emocjonalnie rodzaj kontaktu z drugą osobą, psycholog musi stosować się do zasad zawartych Kodeksie Etyczno-Zawodowym. Pierwsza wersja tego dokumentu została stworzona podczas I Kongresu Psychologów, który odbył się w Madrycie, w 1984 r.
Podczas Kongresu psychologowie wskazali na potrzebę ujednolicenia zasad postępowania w pracy z pacjentem. Wynikiem ich prac i dyskusji jest Kodeks, który służy jako zbiór wskazówek pomagających unikać błędów w pracy psychologa z pacjentem.
We wspomnianym Kodeksie Etyczno-Zawodowym zawartych jest 59 zasad. Mówią one o kompetencjach psychologa, o prowadzonych przez niego interwencjach i badaniach. Obejmuje również kwestię pozyskiwania, wykorzystywania i upubliczniania informacji oraz wynagrodzenia i gwarancji proceduralnych.
Niestosowanie się do któregokolwiek z tych zapisów może skutkować procedurą dyscyplinarną, podczas której dokonuje się szczegółowej oceny postępowania danego lekarza. Po ustaleniu wagi wykroczenia, wyznacza się stosowną karę. Może ona być łagodna, ale w skrajnych przypadkach psycholog może nawet stracić uprawnienia do wykonywania zawodu. Poniżej mówimy krótko o artykułach od 5 do 15 Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa, które stanowią trzon tego dokumentu.
Psycholog i etyczne aspekty jego zawodu
Art. 5. Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa określa cele psychologii. Według tego zapisu, celem pracy psychologa jest poprawa samopoczucia, zdrowia i jakości życia pacjenta. Wszelkie działania stojące w opozycji do tych założeń stanowią łamanie zasad etycznych pracy psychologa.
Art. 6. mówi o prawdomówności w pracy psychologa. Psycholog posiadający sprawdzone informacje nie może zmienić ich ani przekazać ich w sposób niezgodny z prawdą. Praca psychologa musi być w pełni oparta na odpowiedzialności i szczerości w kontaktach z pacjentem. Psycholog powinien korzystać tylko z naukowych i obiektywnych narzędzi i technik.
Kolejna zasada, czyli Artykuł 7., mówi o wykorzystaniu psychologii w niewłaściwych celach. Kodeks jasno mówi o tym, że psycholog nie może wykorzystywać zdobytych o pacjencie informacji do ograniczenia w jakikolwiek sposób jego wolności lub do traktowania go w niewłaściwy sposób.
Żadna sytuacja nie usprawiedliwia nadużywania możliwości, jakie daje znajomość psychologii i sytuacji pacjenta. Wlicza się w to nawet tak skrajne przypadki, jak konflikt zbrojny, wojna domowa, rewolucja, terroryzm czy jakiekolwiek inne okoliczności, w których ktoś mógłby chcieć usprawiedliwiać łamanie prawa.
Zgodnie z Artykułem 8., psycholog ma obowiązek zgłaszać wszystkie zauważone przypadki łamania praw człowieka, znęcania się czy bezprawnego ograniczania wolności. Obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie obejmuje tych przypadków. Niestety, zapis ten jest najczęściej łamaną przez psychologów zasadą.
Artykuł 9. mówi o poszanowaniu przekonań religijnych i moralnych pacjenta. Szacunek oczywiście nie oznacza, że psychologowi nie wolno kwestionować opinii i poglądów pacjenta, jeżeli tego właśnie wymaga proces terapeutyczny.
Kodeks zawodowy psychologa
Artykuł 10. Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa zabrania jakiejkolwiek formy dyskryminacji. Psycholog musi traktować wszystkich pacjentów jednakowo, bez względu na rasę, płeć, wyznanie, ideologię itp. Udając się do psychologa, każdy powinien mieć pewność, że zostanie potraktowany w profesjonalny sposób i że jego kolor skóry czy religia nie wpłyną na stosunek lekarza do niego.
Artykuł 11. mówi, że psycholog nie może wykorzystywać swojej nadrzędnej w stosunku do pacjenta pozycji w celu uzyskania korzyści. Mowa tu zarówno o korzyściach dla psychologa, jak i o korzyściach dla osób trzecich.
Zgodnie z Artykułem 12., psychologowie muszą zachować szczególną ostrożność podczas stawiania diagnozy. Zaburzenia i choroby psychiczne niosą ze sobą niestety swego rodzaju piętno społeczne. Dlatego też każdy psycholog musi odpowiednio dobierać słowa opisując zdiagnozowane u pacjenta zaburzenia.
W Artykule 13. jest mowa o prawidłowym sposobie kierowania pacjenta na dalsze leczenie. Artykuł ten zapewnia również ochronę przed monopolizacją pacjenta. Psycholog zawsze musi kierować pacjenta na takie leczenie, jakie według niego będzie dla danej osoby najbardziej skuteczne.
Artykuł 14. zabrania psychologom użyczania swojego nazwiska lub podpisu jakimkolwiek osobom trzecim. Jedyną osobą, która może korzystać z podpisu danego psychologa jest on sam. Zapis ten ma na celu zapobieganie sytuacjom, w których osoby nie posiadające odpowiednich kwalifikacji prowadzą praktykę psychologa.
Ostatnia z zasad o jakich chcemy powiedzieć, czyli Artykuł 15., mówi o konflikcie interesów. W przypadku wystąpienia konfliktu interesów, psycholog ma obowiązek zachować obiektywność w maksymalnym możliwym stopniu. Lekarz musi też bronić sam siebie przed władzami instytucjonalnymi, jeżeli zdarzy się taka konieczność.
Dlaczego Kodeks Etyczno-Zawodowy jest tak ważny?
Wiemy już jakie są główne zapisy Kodeksu Etyczno-Zawodowego Psychologa. Dlaczego ma on tak duże znaczenie? Dlatego, że psycholog to lekarz, więc powinien być osobą, której pacjent może zaufać. Psychologowi powierzamy przecież nasze zdrowie psychiczne i oczekujemy z jego strony profesjonalnej pomocy. W przeciwnym razie cierpi nie tylko pacjent, ale również reputacja zawodu psychologa.
Oprócz profesjonalnego traktowania pacjenta, Kodeks gwarantuje również, że działania podejmowane przez psychologa są zgodne z wartościami określonymi przez naukę. Psychologia ma na celu poprawę sytuacji i dobrego samopoczucia pacjenta. Lekarz musi zatem trzymać się działań, które mogą daną osobę przybliżyć do tego właśnie celu.
Podsumowując, psychologowie muszą kierować się Kodeksem i krytycznie patrzeć na własne postępowanie. W środowisku psychologów trwa nieustanna debata dotycząca etyki ich zawodu. Ma ona na celu ulepszanie Kodeksu i poprawę relacji lekarz – pacjent. Takie podejście pomaga chronić obydwie strony procesu terapeutycznego.