Sport przynosi wiele korzyści naszemu ciału i umysłowi. Dzięki niemu poprawia się nasza sprawność fizyczną, napięcie i siła mięśni. Ale sport wpływa również korzystnie na nasz układ sercowo-naczyniowy, a nawet na nasze zdolności poznawcze. Jednak przetrenowanie może również prowadzić do szeregu negatywnych konsekwencji.
Wśród problemów, jakie może spowodować przetrenowanie i brak odpoczynku może być uzależnienie od niektórych sportów, takich jak bigoreksja (dysmorfia mięśniowa u kulturystów) lub uzależnienie od biegania.
Ponadto mogą wystąpić urazy mięśni, problemy z sercem i układem oddechowym. Nadmierne treningi prowadzą w końcu do pogorszenia stanu układu odpornościowego, starzenia się stawów i tak zwanego zespołu przetrenowania.
Zespół przetrenowania
Czasami przetrenowanie dochodzi do tak wysokiego poziomu, że prowadzi do zespołu przetrenowania lub wyczerpania, czy burnout. Zatem syndrom ten jest podobny do syndromu wypalenia zawodowego, które występuje u pracowników.
Dlatego sportowcy doświadczają wówczas nagłego spadku wydajności, nawet w stanie spoczynku, któremu towarzyszy szereg objawów fizycznych i psychicznych. Przetrenowanie może dawać zarówno objawy fizyczne jak i psychiczne:
Fizyczne przetrenowanie
Objawami fizycznymi i fizjologicznymi, które mogą pojawić się w tym zespole, są:
- Zwiększone ciśnienie krwi i częstość akcji serca.
- Wysoka temperatura ciała.
- Nadciśnienie tętnicze
- Utrata masy ciała i apetytu.
- Problemy żołądkowo-jelitowe
- Bóle mięśni
- Podatność na infekcje i osłabiony układ odpornościowy.
- Zwiększony poziom kortyzolu.
- Zwiększony poziom kwasów tłuszczowych.
- Obniżony poziom żelaza, hemoglobiny i / lub glikogenu.
Przeciążenie psychiczne
Ponadto występują następujące objawy psychologiczne:
- Zaburzenia nastroju.
- Zmęczenie i wyczerpanie
- Lęk i/ lub niepokój
- Drażliwość
- Brak koncentracji
- Niska samoocena i brak pewności siebie.
- Utrata libido.
- Zaburzenia snu
Ponadto, w ostatnich badaniach stwierdzono, że nadmierny trening może prowadzić do zwiększonej impulsywności. Fakt ten nie wpływa jednak jedynie na tę cechę charakteru, ale może mieć bardzo konkretne negatywne konsekwencje dla zachowania i zdrowia.
Impulsywność jest cechą, która prowadzi do szybkiego, nieoczekiwanego i nadmiernego działania w przypadku bodźców wewnętrznych lub zewnętrznych. Dlatego osoba działa bez zastanowienia przed podjęciem działania i bez rozważenia konsekwencji.
Przetrenowanie – co mówią badania
We wrześniu francuska grupa badawcza opublikowała badanie dotyczące tego, jak wpływa nadmierny trening na poziom impulsywności. W szczególności, w jaki sposób przetrenowanie wpływa na kontrolę poznawczą.
W tym celu naukowcy zrekrutowali 37 triatlonistów, których podzielili na dwie grupy: grupę z przeciążeniem treningowym i grupę kontrolną. Oznacza to, że 19 z nich wydłużyło czas trwania treningu o 40% w każdej sesji przez kolejne trzy tygodnie. Pozostałe 19 osób monitorowano w czasie normalnego treningu w tym samym okresie.
Nastepnie, po tygodniach eksperymentalnych treningów (o zwyczajnej lub przeciążonej intensywności) poddali uczestników sesji oceniającej. Sesja została podzielona w następujący sposób:
- Przez 50 minut w funkcjonalnej maszynie MRI sportowcy wykonywali zadania kontroli poznawczej przeplatane 3 procesami decyzyjnymi, w których musieli wybierać między dwiema nagrodami pieniężnymi: jedną natychmiastową, a drugą długoterminową.
- 45-minutowa sesja jazdy na rowerze z pełną prędkością w celu wywołania efektów przeciążonego treningu w sytuacji zmęczenia.
- Kolejne 50 minut w rezonansie wykonując te same zadania poznawcze i podejmując decyzje jak w pierwszym bloku.
W ten sposób badacze przyjrzeli się trzem aspektom. Sprawdzili stan pobudliwości kory mózgowej, wydajność w określonych zadaniach oraz preferencje dla nagród natychmiastowych lub opóźnionych.
Do czego doszli naukowcy?
Badacze byli zainteresowani impulsywną aktywnością związaną z korą mózgową i wynikającymi z niej zadaniami czasowymi. Zadania poznawcze zostały uwzględnione głównie w celu sprowokowania aktywacji wspomnianego obszaru mózgu.
W ten sposób, porównując aktywność mózgu po 45 minutach ostrych ćwiczeń z aktywnością w pierwszej części sesji, odkryli spadek aktywności bocznej kory przedczołowej podczas podejmowania decyzji, ale nie sprawności poznawczej.
Oznaczałoby to, że przetrenowanie ma negatywny wpływ na zadania, w których należy podjąć subiektywną decyzję. Nadmierny trening zużywa zasoby i utrudnia wykonanie zadania.
W tym zadaniu zaobserwowali, że przetrenowani triathloniści wykazywali większą preferencję dla mniejszych nagród, ale otrzymanych wcześniej – w porównaniu z grupą kontrolną i własnymi wynikami przed przeciążeniem.
Szersze implikacje nadmiernego treningu
Te wyniki są istotne ze względu na kilka aspektów. Z jednej strony kontrola poznawcza, w przeciwieństwie do impulsywności, pomaga nam wykonywać zadania w sposób ukierunkowany i świadomy.
Zmniejszona kontrola poznawcza w sporcie prowadziłaby do większego poczucia bezpieczeństwa, popychając ciało do przekraczania dalszych granic. W praktyce oznacza to niestosowanie przerw w treningu lub brak odpoczynku w razie potrzeby a także wybieranie natychmiastowej nagrody.
W konsekwencji może to jednak prowadzić do kontuzji i bardziej ryzykownych zachowań.
Z drugiej strony, ta skłonność do uzyskania najlepszego wyniku w danej chwili jest również związana z dopingiem. Prowadzi do nadużywania organizmu, co nie tylko zagraża długoterminowym celom, ale ma bezpośrednie konsekwencje dla zdrowia fizycznego i psychicznego.
Podsumowując, podobnie jak w przypadku większości działań, skumulowane zmęczenie wynikające z przetrenowania może mieć negatywne konsekwencje zarówno w krótkim, jak i długim okresie.
Ważne jest więc promowanie zdrowych nawyków, które powinny obejmować uczenie się, jak podejmować właściwe decyzje i wiedzę, jak nie przekraczać granic naszego ciała i umysłu.
