Przestrzeń liminalna: pomiędzy fazami życia
Czy obecnie stoisz w obliczu jakiejś zmiany w swoim życiu? Jeśli się nad tym zastanowić, ludzie prawie bez przerwy przekraczają pewne progi egzystencjalne: przestrzenie pośrednie między jednym wydarzeniem a drugim, między bezpieczeństwem a niestabilnością. Strata, rozstanie emocjonalne, zmiana pracy, a nawet urodzenie dziecka to wydarzenia, które mogą potencjalnie generować strach i niepewność. To, co jest między nimi, to przestrzeń liminalna.
Z pewnością chciałbyś, aby cały cykl życia przebiegał w linii prostej. Wszyscy chcemy, żeby to był ciąg spokojnych okoliczności i sytuacji, bez żadnych lęków, niepewności czy wątpliwości. Jednak Twoje codzienne życie jest przerywane zmianami i zwrotami losu, z których niektóre są pozytywne, a inne nie. Każdy okres tego rodzaju przejścia jest znany jako przestrzeń liminalna.
Przez całe życie musisz stawiać czoła wielu zmianom, z których niektóre są trudniejsze do zniesienia niż inne. Czasami możesz nawet utknąć na progu zmiany, nie wiedząc, co robić i jak zareagować. W końcu wszyscy radzimy sobie ze zmianami na różne sposoby i nie zawsze mamy najlepsze narzędzia, aby sobie z nimi poradzić.
Na szczęście liminalność ma swój początek i koniec. Nie trwa wiecznie; ma punkt końcowy, który pozwala nam przygotować się na nowy etap. Posiadanie wsparcia i dobrych zasobów psychologicznych pozwoli Ci dokonać tych przejść w najlepszy sposób.
Czasami nawet pozytywne i pożądane zmiany mogą generować wysoki poziom niepokoju.
Przestrzeń liminalna i jej skutki
Czy kiedykolwiek z entuzjazmem czekałeś na jakąś zmianę, a kiedy ta nastąpiła, całkowicie Cię przytłoczyła? Jest tak, ponieważ nawet w sytuacjach, w których zmiana jest pozytywna, nadal możesz odczuwać stres. Niektóre przykłady to narodziny dziecka, rozpoczęcie nowej pracy lub przeprowadzka do nowego miejsca. Lęk jest prawie zawsze obecny w każdym ważnym wydarzeniu.
W psychologii przestrzeń liminalna określa okres zmiany między jednym wydarzeniem a drugim, kiedy ogarnia Cię stres i niepewność. Całkiem niedawny przykład tego zjawiska to pandemia. Był to czas, kiedy nasze życie zostało zawieszone w niezwykle niepewny sposób. Ponadto, zgodnie z przewidywaniami, ucierpiało zdrowie psychiczne społeczeństwa.
Doszło do tego, ponieważ terytoria graniczne stanowiły wyzwanie dla tego, co uważaliśmy za oczywiste. W tym przypadku nasze przekonania, zabezpieczenia i podejście mentalne musiały zostać całkowicie przeformułowane, aby dostosować się do zmian. Te niezbędne kroki wymagały czasu i mechanizmów radzenia sobie.
Samo życie jest liminalną przestrzenią między narodzinami a śmiercią.
Kto zdefiniował termin przestrzeni liminalnej?
Pojęcie przestrzeni liminalnej zostało zdefiniowane przez antropologa Arnolda Van Gennepa. Użył tego terminu, aby opisać stan zamieszania i niejasności, który pojawia się w każdym procesie zmiany lub transformacji. Ten XIX-wieczny francuski etnograf skojarzył tę ideę z rytuałami przejścia lub inicjacji. Miał na myśli te okresy, w których jednostce udaje się uzyskać nowy status po określonej próbie.
Znacznie później w artykule napisanym przez dr Paula Larsona stwierdził on, że pojęcie przestrzeni liminalnej zostało wprowadzone do dziedziny psychologii z dwóch powodów. Po pierwsze, pozwala nam lepiej zagłębić się w okresy przejściowe, których doświadczają ludzie. Po drugie, te terytoria liminalne często stanowią liczne wyzwania dla zdrowia psychicznego.
Przestrzeń liminalna jest jak drabina
Możesz wyobrazić sobie okres przejściowy jako wspaniałą poczekalnię. Jest to czas zmian, w którym często czujesz się zagubiony, wędrując po niegościnnych terytoriach i nie mogąc znaleźć drzwi wyjściowych, które zaprowadzą Cię w spokojne i bezpieczne miejsce.
Z psychologicznego punktu widzenia przestrzeń liminalna przypomina drabinę. Czasami czujesz się silny, zmotywowany i pełen nadziei, z łatwością wspinając się z jednego piętra na drugie. Co więcej, masz własne zasoby radzenia sobie, aby ułatwić (lub utrudnić) sobie wejście na górę.
Czasami jednak odcinek między jednym miejscem a drugim może być trudny w nawigacji. Wydaje Ci się, że brakuje Ci sił. To właśnie w tych chwilach tęsknisz za swoim poprzednim życiem (dół drabiny), gdzie wszystko było spokojne i wydawało Ci się, że masz wszystko pod kontrolą. Czujesz, że chciałbyś tam wrócić, ale to niemożliwe.
Kiedy nadchodzą zmiany, często czujesz się zagubiony i tak pełen wyzwań, że nawet Twoja tożsamość może znaleźć się w kryzysie. Przystajesz trochę dłużej na stopniach drabiny, czując, jak świat chwieje się pod Twoimi stopami. Niemniej jednak, jak wspomnieliśmy wcześniej, przestrzenie liminalne mają swój koniec i prędzej czy później ruszysz do góry.
Niepewność wynikająca z niewiedzy, co robić, oznacza, że prędzej czy później zostaniesz zepchnięty do skoku z miejsca, w którym się znajdujesz, do innego miejsca, do którego musisz się wznieść.
Znaczenie tolerowania terytoriów granicznych
Samo życie jest przestrzenią liminalną, mającą początek i koniec. Zmiany, przejścia i następstwa żywotnych etapów są czymś stałym. Dlatego też musisz zinternalizować tę ideę. Jednak prawdą jest, że każda zmiana w Twojej stabilności rodzi dyskomfort i może powodować stres, niepokój i zmartwienie.
Interesujące jest spojrzenie na te terytoria graniczne jako na archetypową reprezentację podróży bohatera. Życie jest jak wyruszenie w długą i piękną podróż, podczas której pojawiają się ciągłe wyzwania. Odczuwanie tęsknoty za tym, co zostawiasz za sobą, jest normalne i powszechne, ale ważne jest, aby na każdym etapie iść naprzód i uczyć się z każdego doświadczenia, by w końcu osiągnąć satysfakcję z własnego istnienia.
Uczucie strachu i obaw o to, co znajdziesz w każdej zmianie, jest całkowicie normalne. Poruszanie się naprzód w podróży egzystencji oznacza nauczenie się odpuszczania wielu rzeczy, które brałeś za pewnik, aby znaleźć nowe znaczenia. Jeśli w tym podejściu nie znajdziesz punktów zaczepienia ani siły, koniecznie poproś o pomoc i wsparcie. W końcu nawet superbohaterowie pozwalają się ratować.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Larson, P. (2014). Liminality. In: Leeming, D.A. (eds) Encyclopedia of Psychology and Religion. Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-6086-2_387
- Thomassen, Bjørn (2009). “The Uses and Meanings of Liminality”. International Political Anthropology. 2 (1): 5–27.
- Horvath, A.; Thomassen, B.; Wydra, H. (2009). “Introduction: Liminality and Cultures of Change”. International Political Anthropology. 2 (1): 3–4.