Płaty mózgowe - ich najważniejsze cechy i funkcje

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 11 maja, 2023

Płaty mózgowe to niezywkle interesujący temat. Wszystko, czym jesteśmy jest zapisane właśnie tam – w tym fascynującym i złożonym organie, który czyni z nas najbardziej skomplikowane istoty na tej planecie. Mózg ludzki oraz tworzące go płaty mózgowe to zagadnienie nie do końca jeszcze zgłębione przez naukowców. Tam właśnie kryje się nasza samoświadomość, sumienie, tam rodzi się język, pamięć, pojawiają się emocje i całe mnóstwo innych procesów…

Portugalski neurolog i ceniony znawca ludzkiego mózgu Antonio Damasio w swojej książce “W poszukiwaniu Spinozy” stwierdził, że mózg to coś znacznie więcej niż zwykły zwitek neuronów. W rzeczywistości nawet często stosowane porównywanie mózgu do komputera nie odzwierciedla złożoności tego organu. Mózg i każda jego struktura – w tym płaty mózgowe – są rezultatem ciągle przebiegającej interakcji z otoczeniem i docierającymi do nas bodźcami.

Jesteśmy tym, co widzimy, co czujemy, czego doświadczamy… Jesteśmy sposobem, w jaki reagujemy na docierające do nas bodźce oraz okoliczności. Mózg nieustannie się kształtuje na bazie każdego doświadczenia. I to właśnie płaty mózgowe ułatwiają nam przeprowadzanie każdego z tych procesów. Wynika to z ich cech charakterystycznych.

Jeżeli chcesz mieć bogatszy i głębszy pogląd na swój własny mózg, koniecznie musisz zgłębić procesy za jakie są odpowiedzialne poszczególne płaty mózgowe. Zapraszamy Cię do fascynującej wędrówki do wnętrza mózgu.

Płaty mózgowe i ich funkcje

Gdy analizujemy zagadnienie jakim są płaty mózgowe, łatwo o popełnienie pewnego błędu. Otóż może nam się wydawać, że jest to seria wyraźnie oddzielonych od siebie struktur, które bardzo się między sobą różnią. Cóż, na samym wstępie musimy Ci wyjaśnić, że nie ma wyraźnych granic między płatami mózgowymi. Te obszary ściśle i harmonijnie ze sobą współpracują. Są ze sobą połączone i nieustannie dzielą się między sobą informacjami.

Z drugiej strony, każdy z płatów wykazuje pewne cechy właściwe tylko sobie. Nie oznacza to jednak, że ma “monopol” na kontrolowanie pewnych fukcji. Wiele procesów fizycznych i psychicznych zachodzi z udziałem rozmaitych obszarów mózgu.

W taki właśnie sposób jeden płat nie byłby w stanie należycie funkcjonować bez udziału drugiego. Co więcej, uraz danej części mózgu może zostać zrekompensowany przez inną jego część, która przejmie niezbędne funkcje mniej lub bardziej efektywnie.

Czasami nawet sami badacze nie są między sobą zgodni co do tego gdzie dokłanie zaczyna się dany płat i gdzie się kończy. Nie jest to tak proste jak wyznaczenie granicy między lewą i prawą półkulą.

Warto wiedzieć, że każdy z płatów mózgowych przekracza granicę obydwu półkul. Stąd na przykład lewy i prawy płat czołowy itp. Przyjrzyjmy się zatem nieco bliżej charakterystykom każdego z płatów.

Płat czołowy

Płat czołowy jest esencją rozwoju człowieka. Umieszczony jest w przedniej części mózgu, tuż pod przednimi kośćmi czaszki, blisko czoła. Jest to najbardziej skomplikowana część naszego mózgu a jej wykształcenie się zajęło najwięcej czasu.

Wśród rozmaitych zadań za jakie odpowiada, wymienić można:

• Tworzenie mowy i języka dzięki ośrodkowi Broki – wyjątkowej części mózgu która pozwala tłumaczyć nasze myśli na słowa.
• Płat czołowy wyróżniają procesy kognitywne. Jego skomplikowane elementy pozwalają nam planować i realizować nasze zamierzenia, skupiać się, zapamiętywać dane na stałe, rozumieć to, co widzimy, regulować emocje itp.
• Co więcej, płat czołowt pozwala nam również rozumieć uczucia drugich i odpowiednio na nie reagować. Mamy tu na myśli zdolność empatii.
• Ponadto, reguluje on motywację i odpowiada za poszukiwanie nagrody. Większość neuronów wrażliwych na dopaminę obecnych w naszym mózgu znajduje się właśnie w płacie czołowym.

Płat ciemieniowy

• Płat ciemieniowy znajduje się za płatem czołowym i ponad płatem potylicznym. Spełnia wiele funkcji. Jeżeli jednak mielibyśmy wyróżnić konkretną jego funkcję, byłoby to postrzeganie zmysłowe, postrzeganie przestrzenne, ruch ciała i nasza orientacja w terenie i w przestrzeni.
• Co więcej, to właśnie płat ciemieniowy odpowiada za przechwytywanie informacji sensorycznych dotyczących większości naszych narządów zmysłów. To tam przetwarzane i regulowane jest uczucie bólu, ciśnienia fizycznego, temperatury itp.
• Co ciekawe, to właśnie płat ciemieniowy pozwala nam rozumieć naturę liczb i anstrakcyjne postrzeganie numerów. Wyróżnia się jego związek z naszym zdolnościami matematycznymi.

Płat potyliczny

Spośród wszystkich płatów mózgowych, płat potyliczny jest najmniejszy. Niemniej jednak nie ustępuje swoją rolą. Znajduje się przy szyi i odpowiedzialny jest za jedną konkretną funkcję. Przypomina autostradę, po której przemieszczają się, organizują i łączą nasze procesy mózgowe.

• Płat potyliczny uczestniczy w procesach percepcji i rozpoznawania wizualnego.
• Odgrywa również kluczowe znaczenie we wszystkim, co związane jest z naszym zmysłem wzroku. Jego kora łączy różne obszary wizualne (na przykład te odpowiedzialne za rozpoznawanie wzorów) w jedną całość, przetwarza je i wysyła do innych obszarów mózgu.
• Pomaga nam rozróżniać kolory.
• Bierze udział w opracowywaniu myśli i emocji.

Płaty mózgowe – płaty skroniowe

Znajdują się na wysokości skroni po obu stronach naszego mózgu. Są odpowiedzialne za całe mnóstwo procesów jak już widzieliśmy, bardzo trudno jest przypisać jedną konkretną rolę każdej z tych struktur, ponieważ są one wyjątkowo złożone. Zależą od siebie nawzajem. Są ze sobą połączone i dzięki temu wzmacniają cudowną harmonię z jaką pracuje nasz mózg.

Wśród funkcji za jakie są odpowiedzialne te płaty mózgowe wyróżnić można między innymi:

• Pomagają nam rozpoznawać twarze.
• Łączą się również z artykulacją językową, rozumieniem dźwięków, głosu i muzykii.
• Ułatwiają utrzymanie równowagi.
• UCzestniczą w regulacji emocji, motywacji, złości, niepokoju, odczuwania przyjemności itp…

Wyspa

Jak dotąd w naszym artykule opisaliśmy w jaki sposób działają płaty mózgowe. Liczne badania neuroanatomiczne ujawniają jednak że istnieje jeszcze jeden niezmiernie istotny obszar mózgu. Mamy na myśli wyspę. Jest to płat mózgu ukryty pod wszystkimi innymi. Wyspa jest głęboko ukrytą częścią naszego mózgu. Otoczona rozmaitymi żyłami i tętnicami, jak warowna twierdza strzeże do siebie dostępu.

Jej funkcje nie są do końca znane. Odnotowano jednak rozmaite procesy i zaburzenia tej części mózgu u pacjentów cierpiących na epilepsję. Jak się okazuje, wyspa uczestniczy na przykład w odczuwaniu smaku, w trzymaniu moczu i kału oraz w somatopercepcji. Ma również związek z naszymi procesami emocjonalnymi, ponieważ stanowi część układu limbicznego.

Podsumowując, jak wyraźnie widać, płaty mózgowe tworzą złożoną, fascynującą mapę procesów i połączeń. Bardzo ciężko jest nakreślić wyraźne granice ich funkcji, ponieważ niejednokrotnie się one nakładają lub wzajemnie uzupełniają.

Najciekawszym elementem jest być może płat czołowy. To on bowiem odpowiada za funkcje wykonawcze, dzięki którym nasz gatunek rozwija się i robi postępy. W rzeczywistości to tam właśnie odbywają się ważne procesy takie jak planowanie lub kontrolowanie bodźców. Tak czy inaczej nie możemy zapominać o jednej rzeczy: nasz mózg nigdy nie przestaje się rozwijać…