Pamięć genetyczna: zaskakujące dziedzictwo naszych przodków

Czy dziedziczymy dziwactwa, wady i niezwykłe zdolności naszych przodków? Czy możemy przekazać naszym dzieciom emocjonalną udrękę, której doświadczaliśmy przez całe życie? Nauka oferuje kilka interesujących odpowiedzi.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 21 listopada, 2022

W 2013 roku naukowcy przeprowadzili ciekawy eksperyment na myszach. Grupa gryzoni została przeszkolona w rozwijaniu niechęci do jednego rodzaju zapachu. Później, gdy zwierzęta te miały potomstwo, odkryto, że młode myszy odczuwają ten sam niepokój wobec tego samego zapachu. Innymi słowy, odziedziczyły strach po rodzicach, mimo że nie miały tego samego doświadczenia. Za te wyniki odpowiedzialna jest pamięć genetyczna.

Pamięć genetyczną rozumiemy jako zjawisko, w którym jednostka dziedziczy pewne wspomnienia lub zdolności bez uprzedniego narażania się na dane doświadczenia. Wiemy, że występuje ono w królestwie zwierząt. To tak, jakby pewne traumatyczne doświadczenia zostały zapisane w kodzie genetycznym gatunku, aby ułatwić przetrwanie następnemu pokoleniu.

Czy to samo dzieje się także u ludzi? My również dziedziczymy lęki naszych rodziców lub dziadków? Czy życie naszych przodków jest rodzajem prologu, który konfiguruje naszą własną historię? Kwestia ta dla wielu naukowców jest wciąż kontrowersyjna. Jednak obecnie możemy wyjaśnić niektóre dane.

Pamięć genetyczna

Niektórzy wciąż popełniają błędy w kwestii zrozumienia pamięci genetycznej. Po pierwsze, jako ludzie nie możemy przechowywać wspomnień naszych przodków. Nie możesz sobie przypomnieć, co przeżyła Twoja babcia w dzieciństwie lub co działo się z Twoim ojcem, gdy miał czterdzieści lat.

Niemniej jednak to, co może być przekazywane z pokolenia na pokolenie, to emocjonalny ślad traumatycznego doświadczenia, który utrzymuje się przez długi czas. Wcześniej wspomnieliśmy o eksperymencie z myszami. Przeprowadził je Emory University w Atlancie (USA). Okazało się, że pewne niekorzystne doświadczenia u myszy zmieniły strukturę neuronów u ich potomstwa, do tego stopnia, że odziedziczyło ono ten sam strach.

Coś podobnego dzieje się u ludzi. Wiemy, że bolesne doświadczenia i chroniczny stres rodziców pozostawiają ślad w materiale genetycznym kolejnych pokoleń. Artykuł opublikowany w Biological Psychiatry twierdzi, że stres ojca może genetycznie wpływać na jego dzieci, do tego stopnia, że czyni je bardziej podatnymi na przeciwności losu.

Jako żywe istoty wszyscy nosimy w sobie genetyczny ślad tego, czego doświadczyli nasi krewni. Zatem pewne fakty mogą zmieniać nasze geny, a wraz z nimi fenotyp organizmu. Tak wygląda nasza fizjologia i zachowanie.

Epigenetyka i przypadek ocalałych z Holokaustu

Jeśli chodzi o zrozumienie pamięci genetycznej, musimy wspomnieć również o epigenetyce. Ta koncepcja odnosi się do tego, w jaki sposób doświadczenia jednostki mogą zmienić sposób wyrażania jej DNA i jak ta zmienność może zostać przekazana następnemu pokoleniu.

Innymi słowy, zmiana genów następuje bez zmiany samego kodu DNA. Zmieniają się niektóre z naszych markerów chemicznych, co może sprawić, że nasza adaptacja do środowiska będzie lepsza lub gorsza. Uderzającym przykładem transmisji epigenetycznej jest trauma międzypokoleniowa.

Aby zilustrować to zjawisko, przyjrzymy się wpływowi II wojny światowej. Badanie przeprowadzone w Izraelu przez doktora Natana Kellermanna mówi o tym, jak doświadczenia osób ocalałych z Holokaustu nie pozostały tylko w ich umysłach i ciałach. Ich cierpienie wciąż trwało. I było ono obecne w kolejnych pokoleniach.

Podczas gdy niektórzy potomkowie wykazywali większą podatność na stres, inni byli bardziej odporni. Każda osoba zmierzyła się z tymi ekstremalnymi doświadczeniami w inny sposób. W efekcie ich postawy i mechanizmy radzenia sobie zostały odziedziczone przez ich dzieci.

To, co przekazali nam nasi przodkowie

Język można częściowo uznać za częściową cechę pamięci genetycznej. Wszyscy jesteśmy w stanie komunikować się dzięki ewolucyjnemu i fizjologicznemu rozwojowi naszych przodków. Ale nie tylko to. Chociaż wiadomo, że nie ma genetycznych predyspozycji dziecka do mówienia językiem rodziców, jest jeden bardzo interesujący czynnik.

Niektóre badania pokazują, że języki takie jak mandaryński i wietnamski (w których ton ma decydujące znaczenie) wykazują zmienność genu faworyzującą poprawną wymowę. W rezultacie dziecku urodzonemu w Wietnamie łatwiej będzie nauczyć się tonacji wymaganej dla tego języka niż dziecku urodzonemu w Buenos Aires.

Krótko mówiąc, nasi przodkowie pozostawili nam wiele zdolności i umiejętności, z których niektóre są niesamowite i niezwykłe, a inne mniej. Biorąc pod uwagę powyższe dowody naukowe, chcielibyśmy dodać jeden niuans. To fakt, że biologia nas predysponuje, podczas gdy środowisko nas determinuje. Oznacza to, że chociaż możemy odziedziczyć stres rodzicielski, nie jesteśmy predysponowani w 100 procentach. Istnieje po prostu ryzyko, nie jest to ciąg przyczynowo-skutkowy.

Życie w środowisku rodzinnym naznaczonym znęcaniem się i maltretowaniem ma bezpośredni wpływ na człowieka. Niewielu wychodzi bez szwanku z traumy z dzieciństwa, chociaż to nie znaczy, że muszą cierpieć przez całe życie. Zawsze dostępne są zasoby, strategie i wsparcie, aby leczyć rany z przeszłości.

Konieczne jest, aby te rany zostały wyleczone, by nie przekazywać ich przyszłym pokoleniom.