Osobowość, temperament i charakter to trzy pojęcia używane w psychologii do opisywania o różnych sposobów odczuwania i myślenia. Dlatego też są one ze sobą bardzo ściśle powiązane. Ale z uwagi na to podobieństwo i powiązania ludzie często mylą osobowość z pozostałymi dwoma pojęciami. Postaramy się więc pomóc Ci dziś wybrnąć z tego małego problemu.
Możesz więc od dziś używać terminów: osobowość, temperament i charakter we właściwy sposób. Specjalnie dla Ciebie postaraliśmy się przygotować artykuł wyjaśniający w prosty sposób uzupełnić te trzy niezbyt terminy. Ale zanim zaczniemy przyglądać się różnicom pomiędzy nimi, będziesz musiał na początek pamiętać, że temperament i charakter są po prostu jednymi ze składowych osobowości, co oznacza, że oba pojęcia są jej zasadniczymi częściami.
Osobowość, temperament i charakter to trzy pojęcia używane w psychologii do opisywania o różnych sposobów odczuwania i myślenia.
Temperament: fundament całości, jaką jest osobowość
Temperament jest naturalną częścią Twojej osobowości. Wywodzi się bezpośrednio z Twoich genów. I dlatego też postrzegamy go jako biologiczną i instynktowną część, z której składa się osobowość. W rzeczywistości jest to część Twojej osobowości, która pojawia się zawsze jako pierwsza.
Możesz nawet zobaczyć różnego rodzaju temperament u niemowląt. Na przykład niektóre dzieci częściej wykazują i odczuwają pozytywne lub negatywne emocje. Niektóre inne dzieci częściej mają dobry nastrój lub zły nastrój. W kategoriach behawioralnych nazywamy te dzieci “łatwiejszymi” lub “trudniejszymi”.
Ponieważ jest to kwestia uwarunkowań genetycznych i wiąże się wyłącznie z Twoimi odziedziczonymi cechami, trudno jest go modyfikować, manipulować nim lub go zmieniać. W ten czy inny sposób ta tendencja zawsze będzie istnieć.
Ale to nie znaczy, że nie możesz podjąć żadnego wysiłku, aby go zachęcić lub powstrzymać się od działania. Gdybyś był górą lodową, temperament byłby częścią tego kawałka, który jest pod wodą. A to oznaczałoby, że nadal możesz przejąć kontrolę nad tym fragmentem. Podobnie jak to ma miejsce w przypadku tego kawałka, który wystaje z wody.
Hipokrates i Galen: koncepcja dotycząca nastrojów
Hipokrates był legendarnym greckim lekarzem z czasów starożytnych. Jego teoria 4 nastrojów była jedną z pierwszych, które próbowały wyjaśnić ideę stojącą za temperamentem. Uważał on, że osobowość i zdrowie człowieka zależą od 4 różnych substancji: żółtej żółci, czarnej żółci, flegmy i krwi. Nazwał je bazą do tworzenia nastrojów.
Wiele wieków później Galen z Pergamonu zwrócił uwagę na tę koncepcję Hipokratesa. Postanowił rozbudować ją o mechanizm pozwalający kategoryzować ludzi według ich temperamentów. W oparciu o swoje prace opracował klasyfikację obejmującą 4 typy osób:
- Cholerycy (z przewagą żółtej żółci): namiętni i pełni energii ludzie, którzy łatwo się irytują i równie łatwo uspokajają.
- Melancholicy (z przewagą czarnej żółci): ludzie ogólnie rzecz biorąc smutni, którzy łatwo wpadają w przygnębienie i cechują się jednocześnie wielką artystyczną wrażliwością na otoczenie.
- Flegmatycy (z przewagą flegmy): zimni, twardo stąpający po ziemi i bardzo rozsądni ludzie.
- Gorącokrwiści (z przewagą krwi): szczęśliwi i optymistyczni ludzie, którzy bez ogródek wyrażają uczucia, jakie żywią wobec innych ludzi i są przy tym bardzo pewni siebie.
Charakter: odzwierciedlenie Twoich doświadczeń życiowych
Jest to także aspekt składający się na osobowość, który obejmuje temperament (cechy odziedziczone) oraz nawyki społeczne i edukacyjne, których się już nauczyłeś. Oznacza to, że jest to zarówno naturalny składnik Twojej osobowości, jak i taki, którego się nauczyłeś do tej pory i wciąż jeszcze uczysz.
Charakter jest więc tą częścią Ciebie, która została ukształtowana przez Twoje środowisko i otoczenie.
Jest on również wynikiem mnóstwa doświadczeń i interakcji społecznych w Twoim życiu. Inaczej mówiąc składają się na niego wszystkie życiowe lekcje. Porażki i sukcesy, wzloty i upadki. A to z kolei sprawia, że nawyki te mają wpływ na Twój temperament i predyspozycje biologiczne. Przyzwyczajenia dostosowują te predyspozycje i szlifują je, kształtując Twoją osobowość. Dlatego też korzenie wszystkich cech danej osoby tkwią w kulturze, z której się ona wywodzi.
Charakter nie jest jednak tak stabilny jak temperament. Uważny czytelnik już pewnie dostrzegł tę właściwość już wcześnie, ale dla porządku ją jeszcze objaśnimy. Wynika ona z tego, że charakter nie jest oparty o uwarunkowania genetyczne. Nie pojawia się on w pełni we wczesnych etapach rozwoju.
W rzeczywistości charakter przechodzi stopniowo przez różne etapy i przyjmuje najobszerniejszą formę w okresie dojrzewania. Właśnie dlatego możesz go modyfikować i wprowadzać w nim zmiany jakie tylko zechcesz, na przykład poprzez edukację społeczną. Ludzie mają obecnie tendencję do mieszania tego pojęcia z osobowością, więc często używają obu pojęć zamiennie lub w ten sam sposób.
Osobowość: biologia i środowisko
Osobowość jest ogólnie rzecz biorąc wynikiem zsumowania charakteru (temperamentu i wyuczonych nawyków) oraz zachowania. Oznacza to, że obejmuje obie te rzeczy w tym samym czasie. To połączenie ułatwia także wyjaśnienie różnic między osobowością, temperamentem i charakterem.
Dlatego też nie można po prostu spojrzeć na osobowość jako produkt będący efektem dziedzictwa genetycznego. Jest to również efekt wpływu otoczenia na danego człowieka. Osobowość jest czymś, co wyróżnia poszczególne osoby powodując, że nie są one identyczne. Oznacza to, że osobowość jest cechą charakterystyczną dla każdej pojedynczej osoby. Według wyników wielu przeprowadzonych nad tym tematem badań jest stabilna w czasie i w różnych sytuacjach.
“Każda osoba jest dla siebie idiomem, jawnym pogwałceniem składni gatunku”.
-Gordon Allport-
Definiowanie osobowości
W psychologii osobowość to grupa emocji, percepcji i działań, które kształtują wzorce zachowań różnych osób. To sposób, w jaki czujesz, myślisz lub działasz. Jest to grupa procesów, które współdziałają ze sobą, regulują się wzajemnie i kształtują cały ten dynamiczny system. Dwie najczęściej używane i akceptowane definicje w psychologii, na jakich opiera się osobowość to:
- “Osobowość jest całkowitą sumą zachowań danej osoby (obecnych lub potencjalnych) określonych przez genetykę i środowisko.” – Hans Eysenck (1947).
- “Osobowość to typowe wzorce zachowań (w tym emocje i myśli), które charakteryzują adaptację danej osoby do wydarzeń życiowych.” – Walter Mischel (1976).
Ale nie ma jednoznacznej definicji tego, czym jest osobowość. A to dlatego, że jest to złożony system. Istnieje dla niego tyle różnych definicji, ile jest teorii i trendów.
Każda filozofia lub teoria dała nam swoją wizję i jej koncepcję. Są one zawsze podobne, ale także nieco inne. Jednak wszystkie mają jedną wspólną cechę: uważają, że w każdej jest określony pewien charakterystyczny wzorzec, który powoduje, że ludzie zachowują się w podobny sposób w zbliżonych sytuacjach. Oczywiście istnieje wiele zmiennych, które występują w tym wzorcu i kształtują go na swój sposób.
Te zmienne mają różne nazwy w zależności od trendu: charakterystyka, znaczenie, części, cechy… Najważniejsze jest to, że bogactwo psychologii badającej osobowość wykorzystuje wszystkie te elementy składowe, teorie, badania i koncepcje. A całość staje jeszcze bardziej fascynująca, gdy wszystkie elementy zostaną zebrane razem.
Osobowość, temperament i charakter to różne pojęcia. Ale w tej różnicy można znaleźć część ich wartości. W końcu mogą pomóc Ci one zrozumieć swoje zachowanie. Możesz ich użyć, aby je w pewnym sensie przewidzieć.