Jak to jest być niezdolnym do wyrażania, a nawet odczuwania emocji? To właśnie obojętność emocjonalna. Wyobraź sobie przez chwilę, że członek rodziny mówi Ci, że wygrał na loterii a Ty nie potrafisz z tego powodu odczuwać szczęścia. Zamiast czuć radość, jesteś apatyczny. Nie uśmiechasz się ani nie gratulujesz mu, a wyraz Twojej twarzy się nie zmienia. Pod względem poznawczym, cieszysz się z jego szczęścia, ale Twoje uczucia nie odzwierciedlają tej myśli.
Aby użyć innego przykładu, wyobraź sobie, że ktoś zostaje zwolniony z zupełnie nieuzasadnionego powodu. Zamiast czuć się zły lub smutny, ktoś kogo dopadła obojętność emocjonalna byłby niezdolny do odczuwania jakichkolwiek emocji. Jest to zjawisko charakteryzujące się niemożnością odczuwania radości, smutku, strachu, gniewu lub jakichkolwiek innych emocji, które miałyby sens w danej sytuacji.
Zanim jeszcze opiszemy czym jest obojętność emocjonalna, omówimy emocje i rolę, jaką odgrywają w naszym życiu. W ten sposób będziemy mogli zrozumieć, co dzieje się u osób przejawiających słabe zainteresowanie.
Czym są emocje?
Emocje są reakcjami, których wszyscy doświadczamy – radością, smutkiem, lękiem, złością… Chociaż wszyscy jesteśmy zaznajomieni z emocjami, nie czyni ich to mniej skomplikowanymi, gdy zatrzymasz się na chwilę, by je przeanalizować. Nawet jeśli wcześniej czuliśmy się zdenerwowani lub niespokojni, nie wszyscy zdają sobie sprawę, że słaba regulacja tych emocji może prowadzić do blokady emocjonalnej lub nawet do choroby.
Aby to nieco uprościć, emocje reprezentują biologiczną tendencję do reagowania w określony sposób na dane bodźce, czego można również nauczyć się od naszego otoczenia. Dzisiaj większość ekspertów zgadza się, że przy każdej emocji pojawia się kilka różnych reakcji.
Przede wszystkim pojawia się odpowiedź neurofizjologiczna, wywołana przez hormony i neuroprzekaźniki, która następnie manifestuje się w odpowiedzi behawioralnej (takiej jak gest) i reakcji poznawczej, co czyni nas świadomymi tego, jak się czujemy. Reakcje behawioralne i poznawcze różnią się w zależności od środowiska i kultury danej osoby.
Stopień przyjemności lub jej braku odczuwany z każdą emocją jest solą życia. Emocje są niezbędne dla pamięci, podejmowania decyzji, oceny, rozumowania, zachowań, relacji społecznych i dobrego samopoczucia.
To dlatego, że wspomnienia, które przechowujemy, mają głównie charakter emocjonalny. Do podejmowania decyzji potrzebujemy także napięcia emocjonalnego. W rzeczywistości większość podejmowanych przez nas decyzji opiera się na emocjach. Ale najważniejszą rzeczą w emocjach jest to, że przygotowują, motywują i prowadzą nas do działania.
Emocje mają dwa składniki – subiektywne odczucie, które odczuwamy wewnątrz, oraz zewnętrzną ich manifestację. Czasami oba te składniki można od siebie oddzielić. Na przykład aktor może symulować wszystkie zewnętrzne przejawy emocji bez odczuwania ich w rzeczywistości.
Jaką funkcję pełnią emocje?
Jedną z najważniejszych funkcji emocji jest przygotowanie nas do działania. Mobilizuje to energię niezbędną do skutecznego reagowania na okoliczności i kieruje nasze zachowanie w stronę pożądanego celu. Każda emocja wskazuje i popycha nas do innego rodzaju akcji.
Emocje spełniają także funkcję społeczną. Informowanie o tym, co czujesz ludziom znajdującym się wokół Ciebie, ułatwia i wzmacnia Twój związek z nimi. Nasze emocje działają jako sygnały dla innych, dając im wskazówki, jakie podejście powinni przyjąć i jak postępować wobec nas.
Wreszcie emocje spełniają funkcję motywacyjną. Z jednej strony skłaniają nas do realizacji motywowanych zachowań. Na przykład gniew sprzyja reakcjom obronnym, radość ułatwia przyciąganie interpersonalne, a zaskoczenie ułatwia zwrócenie uwagi na nowe bodźce.
Emocje kierują również naszym zachowaniem w tym sensie, że zbliżamy się lub unikamy realizacji umotywowanych zachowań w zależności od tego, jak się czujemy. Jasne jest więc, że bardzo ważne jest, aby czuć i wyrażać emocje.
Obojętność emocjonalna – co to znaczy?
Obojętność emocjonalna nie jest zaburzeniem; to objaw, który wskazuje, że coś nie działa prawidłowo. Słabe zainteresowanie można zdefiniować jako niezdolność do odczuwania i wyrażania emocji. Często określa się go je również jako emocjonalną szorstkość. Dzieje się tak, ponieważ osoba taka wydaje się być odległa lub obojętna zarówno na emocje własne, jak i innych ludzi.
Ważne jest podkreślenie braku zarówno pozytywnych, jak i negatywnych emocji. Na przykład osoby takie nie tylko nie mogą odczuwać radości, ale także nie potrafią doświadczyć strachu. Rzadko zdarza się, że czyjeś emocje są całkiem obojętne- to znaczy, że mogą doznać emocji w niewielkim stopniu, ale tylko w wyjątkowych sytuacjach. To bardziej jak ogólny emocjonalny dźwięk z bardzo niewielkim zasięgiem.
W jaki sposób obojętność emocjonalna łączy się z depresją?
Nie należy mylić obojętności emocjonalnej z depresją lub niemożnością odczuwania przyjemności. Depresja wiąże się z apatią i poczuciem przygnębienia.
Niemożność odczuwania przyjemności lub inaczej anhedonia jest typowa w zaburzeniach depresyjnych. Ludzie z depresją nie są w stanie czerpać radości z zajęć, z których wcześniej korzystali. Dlatego przestają je wykonywać, co sprawia, że jeszcze trudniej jest im poczuć się lepiej.
Ludzie z obojętnością emocjonalną odczuwają emocje z niewielką intensywnością lub nie doświadczają ich wcale. Ale w przeciwieństwie do osób z depresją, to w żaden sposób ich nie stresuje. Nie czują, ale też nie cierpią z tego powodu.
Może być trudno odróżnić anhedonię od obojętności. Obie mogą pojawić się w tym samym czasie, ale aby je odróżnić, warto pamiętać, że anhedonia to niemożność odczuwania przyjemności (pozytywnej emocji), podczas gdy emocjonalna obojętność to brak jakiejkolwiek emocji lub jej zredukowana ekspresja.
Dlaczego pojawia sie obojętność emocjonalna?
Jest ona objawem lub wyrazem choroby podstawowej, jak już stwierdziliśmy wcześniej. Dlatego nigdy nie występuje w izolacji, ale w połączeniu z innymi objawami, które razem składają się na określone zaburzenie lub zespół.
Silny afekt zawsze był związany ze schizofrenią. Istnieją dwa rodzaje objawów, które występują u osób ze schizofrenią: pozytywne i negatywne. Pozytywne objawy to te, które występują w nadmiarze w porównaniu do kogoś, kto ich nie doświadcza. Objawy negatywne to brak odpowiedzi u tych osób.
Na przykład halucynacja jest symptomem pozytywnym, ponieważ jest “nadmiarem” percepcji, podczas gdy apatia jest objawem negatywnym, ponieważ jest to brak motywacji.
Tak więc, obojętność emocjonalna jest jednym z negatywnych objawów schizofrenii. Jednak schizofrenia nie jest jedynym zaburzeniem, w którym może pojawić się ona pojawić. Może również wystąpić w zaburzeniach ze spektrum autyzmu, w których dana osoba ma trudności z intensywnym doświadczaniem emocji i właściwym ich wyrażaniem. Może również objawiać się u osób z niektórymi rodzajami demencji, w wyniku zmian zachodzących w mózgu.
Ponieważ obojętność emocjonalna jest częścią szerszej grupy objawów, aby zająć się nią we właściwy sposób, należy najpierw zapoznać się z podstawową chorobą lub zaburzeniem.
Referencje:
Díaz Marsá M, Afrontando la Esquizofrenia. Guía para pacientes y familiares. Enfoque Editorial S.C. 2013.
Cooper, David (1985). Psiquiatría y antipsiquiatría. Paidós Ibérica, Barcelona.