Nieświadomy narcyzm między rodzicami i dziećmi

Nieświadomy narcyzm rozumiany jako miłość do samego siebie i nieustanne poszukiwanie satysfakcji, wzbudzając podziw, obecny jest w wielu relacjach rodzicielskich. Rodzice stymulują w swoich dzieciach ogromny impuls do życia i miłości.

Jednak wiele razy ten impuls jest zniekształcany przez ich własne pragnienia w większym lub mniejszym stopniu. W efekcie tworzy on relację opartą o nieegoistyczny, ale własnie nieświadomy narcyzm.

Literatura i teoria od bardzo dawna zajmują się przede wszystkim tym, jak dzieci wchodzą w interakcje z rodzicami, a nie na odwrót. Dlatego też w literaturze fachowej trudno znaleźć wyraźne odniesienia do narcyzmu obecnego w relacjach rodzicielskich, rozumianego jako postrzeganie tego, co obce, jako własnego lub postrzeganie indywidualnych cech dziecka jako swoich własnych.

Już Sigmund Freud wykazał pierwsze ślady zainteresowania tym zjawiskiem. Opracował on nawet teoretyczne rozważania dotyczące istnienia tendencji do przypisywania dziecku doskonałości. Należy jednak w tym miejscu zauważyć także, że zajmował się on jedynie sposobem, w jaki rodzice tworzyli relacje ze swoimi dziećmi. Jest to wyczuwalne na początku relacji rodzicielskich, gdy dziecko staje się podmiotem relacji.

Tak więc zjawisko, któremu nadano nazwę “Jego Wysokość Dziecko” jest sposobem na odnowienie u dorosłych przywilejów. Tych właśnie, które według siebie mieli jako dzieci, a z których musieli następnie zrezygnować.

Obserwujemy zatem, że rodzice dają swoim dzieciom nadmierne przywileje. A jednocześnie psują je, wynosząc pod niebiosa ich dowolne cechy, a następnie żądając, aby rozwój dzieci był zgodny z ich planem, planem rodziców.

Wyobrażenia przeniesione na dzieci

Wielu rodziców wręcz przenosi wyobrażenie “swojego idealnego siebie ” na własne dzieci. W efekcie sprawiają oni, że ich dzieci stają się “udoskonaloną i perfekcjonistyczną” wersją tego, jak według rodziców powinny one być. Lub przynajmniej są takimi, jakimi rodzice by chcieli je widzieć i akceptować.

Pod tym względem rodzice przenoszą swoje wyobrażenia o idealnym życiu na dziecko. A to sprawia, że takie dziecko jest niejako odpowiedzialne za frustracje i najgłębsze pragnienia ego swojego rodzica. Lub ich obojga.

Dlatego właśnie, kiedy tematem rozważań staje się nieświadomy lub podświadomy narcyzm i projekcja swoich oczekiwań, miłość rodzica staje się bardziej miłością do siebie samego. A wszystko wynika z tego, w jaki sposób tacy rodzice byli jako dziecko lub jacy chcieliby być. Jest to również sposób na rozwijanie tej relacji uczuciowej powiązanej z oczekiwaniami w jedną tylko stronę.

Jak jest skonstruowany nieświadomy narcyzm?

Doświadczenie kliniczne sprawia, że profesjonaliści związani z obszarem relacji rodzic-dziecko potrafią głębiej wniknąć w nieświadomy narcyzm. Może on bardzo często występować w tego typu relacjach. W odpowiedzi na to psychoanalityk Juan Manzano opracował teorię definiującą cztery podstawowe elementy, które składają się na rodzicielski podświadomy czy też nieświadomy narcyzm:

1. Projekcja przeniesiona przez rodziców na dziecko

Rodzic przenosi na dziecko swoje własne cechy, które miał lub chciał mieć jako dziecko, poprzez cechy, których już nie ma. Mogą to być także aspekty, których ich zdaniem mu lub jej brakowało. Ojciec lub matka, którzy przenoszą te cechy na swoje dziecko, nie chcą, aby ich synowi lub córce brakowało w dorosłym życiu tego, czego oni sami pragnęli lub czego nie mieli.

Co więcej, rodzice widzą w swoich dzieciach doskonałą reprezentację ich idealnego „ja”. Jest całkiem możliwe zatem, że ta projekcja oczekiwań i cech jest w dużej mierze nieświadoma. A przynajmniej świadczy o tym, że dany rodzic nigdy wyraźnie nie zastanawia się nad tym zachowaniem. I nie wie także, że kieruje nim nieświadomy narcyzm.

2. Identyfikacja uzupełniająca ze strony rodziców

Element ten zachodzi wtedy, gdy ojciec lub matka uznają syna lub córkę za część samego siebie. Może to być także rodzaj obiektu wewnętrznego w większym lub mniejszym stopniu, w zależności od danego rodzica.

Oznacza to ogólnie rzecz biorąc, że taki rodzic identyfikuje się w sposób, w którym odczuwa zaostrzone poczucie posiadania wobec dziecka. A to z kolei przeszkadza w samodzielnej konstrukcji emocji u dziecka i jego prawidłowym, niezależnym i samodzielnym rozwoju.

3. Cel szczególny

Jak wspomnieliśmy już w jednym z akapitów powyżej, celem tej projekcji i komplementarnej identyfikacji jest realizacja satysfakcji dla kogoś o czysto narcystycznej naturze. Jednakże inne cele, takie jak odrzucenie straty, mogą być innymi możliwymi przyczynami tego rodzaju zachowania rodzicielskiego.

4. Dynamika relacji

Interakcja i dynamika relacji opiera się na wcześniej przypisanych rolach. Oznacza to, że ostatecznie przekroczy ona wyobraźnię i wpłynie na rozwój dynamiki relacji z innymi ludźmi i samym dzieckiem. Zasadniczo ten rodzaj relacji tworzy swego rodzaju fikcyjny profil, który staje się rzeczywistością.

W przypadkach patologicznych dzieci mogą reagować na różne sposoby na nieświadomy narcyzm rodziców. Czasami przejmują przypisane im role, co wywołuje zaburzenia w ich rozwoju lub zachowaniu. Mogę one powodować, że w przyszłości takie dzieci się zbuntują, ponieważ będą czuć się opuszczone lub porzucone.

To uczucie porzucenia wynika z prostego powodu. Otóż dziecko odczuwa, że relacja uczuciowa między nim, a jego własnym rodzicem nie istnieje lub jest mocno ograniczona przez nieświadomy narcyzm rodzica. W związku z tym dziecko może zacząć odczuwać, że jego pragnienia nie są tak naprawdę jego własnymi. Zamiast tego zostały mu one „narzucone odgórnie” przez oczekiwania rodziców.

Informacja na zakończenie: treść tego artykułu została oparta na pracy opublikowanej pod tytułem “Narcystyczne scenariusze rodzicielstwa”. Jej autorem był psychoanalityk Juan Manzano.