Neuronauka to fascynująca dziedzina. Czy jednak wiemy, jakie wydarzenia naznaczyły jej historię? Jak doszliśmy do obecnej wiedzy? Przedstawiamy najważniejsze momenty w historii tej dyscypliny.
W piątym wieku p.n.e. Alkmeon z Krotonu po znalezieniu nerwów wzrokowych podczas badań zaczął myśleć, że mózg może być miejscem, w którym znajdują się myśli i doznania. Było to bardzo zaawansowane myślenie w porównaniu do Arystotelesa, który twierdził, że procesy intelektualne miały miejsce w sercu. A mózg był jedynie odpowiedzialny za chłodzenie krwi, którą serce zbytnio nagrzewało. Wtedy właśnie powstała neuronauka – a przynajmniej można tak uważać.
Później opracowano teorię hipokratyczną lub humoralną. Według niej ciało działało dzięki równowadze czterech płynów. Zgodnie z tą myślą, brak równowagi w proporcjach tych płynów mógł prowadzić do rozwoju choroby lub zmian w osobowości. To właśnie Galen analizując twardość móżdżku i mózgu stwierdził, że ostatni był tym, który przetwarzał doznania i był odpowiedzialny za pamięć.
W ramach tej debaty René Descartes (Kartezjusz) w latach 1630–1650 rozpowszechnił teorię mechanistyczną. Co więcej ustanowił dwoistość ciała i duszy, w której mózg stał się tym, który kontroluje zachowania. Wskazał także na szyszynkę jako drogę, która umożliwiała komunikację między tymi dwoma wymiarami. W ten sposób stał się ojcem tej debaty umysł-mózg, która wciąż zaprząta myśli wielu neuronaukowców.
Neuronauka w XIX wieku
Lokalizacja
W 1808 roku Gall opublikował artykuł o frenologii. Oznacza ona, że wszystkie procesy umysłowe zachodzą w mózgu i każdy z nich ma swój określony obszar. To lokalizacja sprawiła, że badania dotyczące mentalności jeszcze bardziej skupiły się na tym organie. Wśród swoich wyników Brodmann opisał pięćdziesiąt dwa obszary mózgu, w tym związane z nimi procesy umysłowe.
Ponadto uważano, że rozwój określonych umiejętności odpowiadał wzrostowi objętości związanego z nimi obszaru mózgu. W ten sposób wizja mózgu zmieniła się w bardziej dynamiczną uważając, że narząd ten dostosowuje swoją fizyczną konfigurację do wymagań środowiska, rezerwując większą przestrzeń dla najbardziej potrzebnych umiejętności.
W ten sposób zaczęto wierzyć, że zdolności intelektualne i moralne można rozpoznać po kształcie i rozmiarze głów (nie były wtedy dostępne techniki neuroobrazowania obecne w dzisiejszych czasach).
Konektywizm
Później, w 1861 roku Broca przedstawił Towarzystwu Antropologicznemu w Paryżu przypadek pacjenta, który utracił mowę, ale nie zdolność rozumienia. Stało się to po kontuzji części mózgu, która teraz nosi jego imię. Przyczyniło się to do wielkiego entuzjazmu w dziedzinie badań mózgu, ponieważ była to pierwsza próba udowadniająca relację między mózgiem a językiem.
Ponadto w 1874 roku Wernicke opisał swoich pacjentów, którzy byli w stanie mówić, ale nie rozumieć. Była to nowa perspektywa w badaniu mózgu nazwana konektywizmem. Ten prąd sugeruje, że tylko najbardziej podstawowe funkcje są ograniczone do określonych obszarów mózgu, podczas gdy złożone funkcje są wynikiem interakcji kilku obszarów.
Co ciekawe, w 1885 r. pojawiają się pierwsze publikacje dotyczące pamięci autorstwa Ebbinghausa, gdzie opisuje metody oceny stosowane nawet dzisiaj. Niedługo po tym, w 1891 r., opracowano pojęcie neuronu dzięki odkryciu dokonanemu przez Cajala.
Neuronauka w XX wieku
Na początku XX wieku dwie wojny światowe wyznaczyły rozwój historii neuronauki. Pierwsza wojna światowa pozostawiła wielu zabitych, ale także wielu rannych.
Osoby z problemami neurologicznymi można było liczyć w tysiącach, a zatem wykładniczo zwiększyła się potrzebę przeprowadzenia rehabilitacji neurologicznej. Stało się to nowym impulsem do badań w tej dziedzinie. Podczas drugiej wojny światowej ta dyscyplina została skonsolidowana i rozwinięto ważne interwencje neuropsychologiczne ustanowione przez referentów takich jak Luria.
Około 20 lat po zakończeniu II wojny światowej, w 1962 r. uruchomiono program badawczy Neuroscience. Jest to organizacja, która łączy uniwersytety na całym świecie. Jego celem było połączenie naukowców nauk behawioralnych i neurologicznych: biologii, układu nerwowego i psychologii.
Został zapoczątkowany przez Massachusetts Institute of Technology (MIT). Cotygodniowe spotkania, konferencje i dyskusje dawały początek konkretnym i dostosowanym programom edukacyjnym.
“Neuronauka jest zdecydowanie najbardziej ekscytującą dziedziną nauki, ponieważ mózg jest najbardziej fascynującym obiektem we wszechświecie. Każdy ludzki mózg jest inny, mózg czyni każdego człowieka wyjątkowym i określa, kim jest.”
–Stanley B. Prusiner (Nagroda Nobla w dziedzinie Medycyny, 1997)–
Dzięki temu w Waszyngtonie (1969 r.) powstało Neuroscience Society, największe towarzystwo neuronauki na świecie. Obecnie nadal jest światowym punktem odniesienia, podobnie jak jego doroczny zjazd.
Dzięki impulsowi z poprzednich lat i połączeniu dyscyplin, które osiągnięto w 1990 r. Rada Doradcza Narodowego Instytutu Zaburzeń Neurologicznych i Wypadków Sercowo-Naczyniowych opublikowała dokument o nazwie Dekada Mózgu: odpowiedzi poprzez badania naukowe. Zebrano w nim czternaście kategorii mało znanych do tej pory zaburzeń neurologicznych, co oznaczało wielki postęp w badaniach neuronaukowych.
XXI wiek
Dzięki wszystkim osiągnięciom technicznych i wiedzy neuronauka i jej rozwój są już niezaprzeczalnym faktem. W 2002 r. rozpoczęto projekt Blue Brain z myślą o stworzeniu symulacji mózgu ssaków na poziomie molekularnym w celu zbadania jego struktury. Ten ekscytujący projekt łączy ze sobą kraje na całym świecie.
Następnie, w 2013 roku, Barack Obama ogłosił uruchomienie dużego projektu naukowego: BRAIN. Ten projekt działa na poziomie GENOME i ma na celu opracowanie szczegółowej i dynamicznej mapy ludzkiego mózgu. Początkowo zainwestowano w niego 100 miliardów dolarów. Oczywiście jest to nowe, wielkie amerykańskie wyzwanie będące jednocześnie narzędziem, za pomocą którego zamierzają prowadzić badania nad mózgiem.
Jednak Europa ma w tym temacie drobną przewagę realizując równolegle projekt HUMAN BRAIN. Inwestycja to ponad 1000 milionów euro. Celem jest to, byśmy za około 10 lat dokonali jakościowego skoku w porównaniu do tego, co wiemy o mózgu dzisiaj. Wydaje się więc, że wciąż jest jeszcze przed nami najciekawsza część historii neurobiologii.