Edukacja społeczna w środowisku więziennym - czy wiesz, dlaczego jest tak ważna?

Edukacja społeczna w środowisku więziennym - czy wiesz, dlaczego jest tak ważna?
Paula Villasante

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Paula Villasante.

Ostatnia aktualizacja: 22 grudnia, 2022

Więzienna edukacja społeczna nie jest zwykłym wyzwaniem. Jest to również podstawowe prawo i zasada deontologiczna, która powinna dążyć do rozwoju autonomii każdej osoby pomimo więziennych krat.

W dzisiejszych czasach debata na temat edukacji społecznej w zamkniętych kontekstach, takich jak więzienia jest bardzo żywa. Czy to utopia? Czy możemy zaobserwować pozytywne zmiany? Chociaż istnieją różne opinie w tym temacie, to więzienna edukacja społeczna, ta specyficzna gałąź edukacji społecznej, może odpowiedzieć na wiele pytań.

«Trwa dyskusja, czy możliwa jest edukacja w kontekście więziennym. Wiara w wyzwalającą praktykę edukacyjną lub społeczno-edukacyjną w zamkniętym i brutalnym środowisku jest utopią? Paradoksem? Sprzecznością?

-José del Pozo i Fanny T. Añaños-

Scarfó (2002) wyjaśnia, że edukacja jest podstawą tożsamości obywatela: „ten, kto nie otrzymuje lub nie korzysta z tego prawa traci możliwość przynależności do społeczeństwa, rzeczywistego uczestnictwa i zostania obywatelem, który korzysta ze swoich praw i wypełnia obowiązki na rzecz rozwoju społeczeństwa”.

Mężczyzna za kratkami
Tak powstała Rezolucja w sprawie edukacji w zakładach karnych przyjęta podczas V Światowego Kongresu Edukacji (Berlin, Niemcy, lipiec 2007 r.). Ta rezolucja wyjaśnia potrzebę włączenia tematów dotyczących edukacji społecznej w zakładach karnych.

W przypadku więziennej edukacji społecznej edukacja nie jest zwykłym wyzwaniem. Jest to również podstawowe prawo i zasada deontologiczna, która powinna dążyć do rozwoju autonomii każdej osoby pomimo więziennych krat.

Więzienna edukacja społeczna i jej teorie

Na poziomie ogólnym i w celu zrozumienia podstaw tej gałęzi edukacji społecznej przedstawiamy poniżej kilka teorii, na których się ona opiera.

Teorie psychopatologiczne

W więziennej edukacji społecznej tego typu teorie interpretują czyn przestępczy z perspektywy indywidualnych czynników psychopatologicznych i biologicznych. Były one bardzo istotne w historii przestępczości i leczenia więziennego. Autorzy tacy jak Eysenck są świetnymi przykładami zwolenników tych teorii. (1)

Ponadto warto wspomnieć, że czerpiąc z dziedziny psychologii społecznej inni autorzy tworzą podejścia, które uwzględniają nie tylko indywidualne czynniki osobowości. (3, 4)

Teorie socjologiczne

Tego typu teorie obejmują czynniki wielowymiarowe i strukturalne. Opierają się one na fakcie, że systemy i relacje społeczne, edukacyjne, kulturowe lub rodzinne zawierają w sobie składniki, które wpływają na etiologię kryminalną. Niektóre z nich to teoria nierówności szans lub teoria dewiacji społecznej.

Edukacja społeczna, a teorie społeczno-edukacyjne

Profesor Miguel Melendro wyjaśnia, że w ciągu ostatniego stulecia opracowano podejścia i modele, które znacznie wzbogaciły i ulepszyły metody interwencji społeczno-edukacyjnej u osób społecznie upośledzonych.

Niektóre dyscypliny, które odegrały rolę w tworzeniu modeli społeczno-edukacyjnych w więziennej edukacji społecznej to:

  • Głównie podejścia behawioralne.
  • Dynamiczne podejścia.
  • Konstruktywizm.
  • Systemowa terapia rodzin.
  • Model kompetencji.
  • Pedagogika popularna.

Programy społeczno-edukacyjne w środowisku więziennym

Interwencja więzienna, według Garrido i Gómeza (1995), tradycyjnie koncentruje się na modelach naukowo-technologicznych (skupia się na medycznych podejściach tradycji behawioralnej, w których poszukuje się dopasowania tematu i obecności w pedagogice pozytywistycznej).

Zatem poszukiwanie zachowań, od klasycznego leczenia w więzieniach, dążyło do odtworzenia programów społecznych zaczynając od edukacji, która nie uwzględniała zmiennych kontekstualnych lub społeczno-kulturowych.

Programy najczęściej stosowane w więzieniach to na ogół programy poprawiające. Skupiają się one na behawioralnych modelach nagrody lub kary. Dla twórców modele te wydają się być najlepsze. Zostały one podzielone na cztery grupy:

  • Model psychologiczny i psychoanalityczny.
  • Model biologiczno-behawioralny.
  • Modele czynnikowe.
  • Modele humanistyczne.

Edukacja społeczna i jej model partycypacyjny

W modelu partycypacyjnym leczenie więzienne musi zawierać w akcji społeczno-edukacyjnej udział całej społeczności, głównie więźniów.

Chodzi w nim o to, aby przeprowadzić cały proces przy dobrowolności więźniów i przyjąć programy leczenia.

Model autonomii

Są to indywidualne i grupowe programy edukacyjne. (10)

Model wzmocnienia i/lub płci

Można je zaproponować przy pomocy dwóch różnych podejść. Po pierwsze, zajmując się społeczno-kulturowym i strukturalnym przezwyciężaniem kryminalizacji wśród kobiet.

Więzienie
Po drugie, używając dostępnych środków pomagać rozwijać procesy na rzecz równości między mężczyznami i kobietami w środowisku więziennym.

Modele poznania ludzi i działania pedagogiczne, którymi charakteryzuje się edukacja społeczna

W tych modelach ważny jest zbiorowa zgodność pracy. Ważna jest również radość z tego, co się robi i relacje edukacyjne między więźniem a wychowawcą.

Modele wyzwolenia

Modele wyzwolenia uważają, że resocjalizacja odnawia interwencję więzienną w wymiarze zawodowym i strukturalnym. Dlatego bierze się pod uwagę wyzwanie przekształcenia przestrzeni i koncepcji więziennych w możliwości wolności.

Jak widzimy więzienna edukacja społeczna wykorzystuje wiele alternatywnych modeli, takich jak te opisane powyżej. Wydaje się jednak, że modele behawioralne oparte na czynnikach indywidualnych to te, które dominują w leczeniu więziennym. Czy możliwe jest rozwinięcie tych modeli w przyszłości?


Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.


  • del Pozo Serrano, F. J., & Añaños-Bedriñana, F. T. (2013). La Educación Social Penitenciaria:¿ De dónde venimos y hacia dónde vamos?. Revista complutense de educación, 24(1), 47-68.
  • AYUSO, A. (2003). Visión crítica de la reeducación penitenciaria en España. Valencia: Nau Llibres.
  • GLASER, R. (1984). Education and thinking: The role of knowledge. American Psychologist, 13, p.p.145-182.
  • Vygotsky, L. S. (1980). Mind in society: The development of higher psychological processes. Harvard university press.
  • Cloward, R., & Ohlin, L. (1960). Delinquency and Opportunity: A Theory of Delinquent Gangs. New York, NY: FreePress.
  • Wilklins, L. T. (1965). Social Deviance: Social Policy, Action, and Research. Prentice Hall.
  • Garrido, V., & Gómez, A. M. (1995). La educación social en el ámbito penitenciario. Comunicación, lenguaje y educación, 7(3), 53-60.
  • Morris, E. K., & Braukmann, C. J. (1987). The dimensions of applied behavior analysis for crime and delinquency. In Behavioral Approaches to Crime and Delinquency (pp. 27-59). Springer, Boston, MA.
  • Ayuso, A. (2000). La intervención socioeducativa en el tratamiento penitenciario. Pedagogía social: revista interuniversitaria, (6), 73-99.
  • Pantoja, L. (2010). Actuación socioeducativa con mujeres presas: el papel de los educadores social. Las mujeres en las prisiones. La educación Social en contextos de riesgo y conflicto, T. Fanny Añaños (coord.). Barcelona: Gedisa, 101-122.
  • Juliano, D. (2010). La criminalización de las mujeres. Estigmatización de las estrategias femeninas para no delinquir. Las mujeres en las prisiones. La educación social en contextos de riesgo y conflicto, 25-44.
  • Almeda, E. (2010). Privación de libertad y mujeres extranjeras. Viejos pre.
  • YAGÜE, C. (2008). Mujeres y madres en prisión. Intervención basada en necesidades y demandas. enFanny AÑAÑOS, Francisco J. DEL POZO, e Iosifina MAVROU (coords.), Educación social en el ámbito penitenciario: mujeres, infancia y familia Natívola SL, Granada.
  • Yagüe, C. (2010). Panorama actual de la situación de las mujeres y madres en los centros penitenciarios españoles. El programa de igualdad. Las mujeres en las prisiones. La educación Social en contextos de riesgo y conflicto. Barcelona, 183-200.

Ten tekst jest oferowany wyłącznie w celach informacyjnych i nie zastępuje konsultacji z profesjonalistą. W przypadku wątpliwości skonsultuj się ze swoim specjalistą.