Myślenie kontrfaktyczne: co by było, gdyby było inaczej?
Każda decyzja, którą podejmujesz, zamyka niektóre drzwi, a otwiera inne. Jeżeli chcesz dalej iść przed siebie, musisz wyciągać wnioski z własnych doświadczeń i kontynuować swoją drogę. Jeżeli Ci się to nie uda i wpadniesz w sidła pułapki, jaką jest myślenie kontrfaktyczne, prawdopodobnie utkniesz.
Co jeśli podjęłabym decyzję o studiowaniu w innym kraju? A co jeśli nie zerwałabym z moim chłopakiem lub dziewczyną? Co by się stało, gdybym przyjęła ofertę pracy? Wiele osób poświęca sporo czasu na wyobrażanie sobie alternatywnych linii czasowych.
Stosując myślenie kontrfaktyczne staramy się wyobrazić sobie jak wyglądałaby nasza rzeczywistość, gdybyśmy podjęli inne decyzje.
Takie myślenie może czasami przynosić pewne korzyści. Jednak obsesyjne zajmowanie się mentalnym odkrywaniem wszystkich ewentualnych opcji często miewa negatywne konsekwencje. Jeżeli nie zachowasz dużej ostrożności, frustracja, zgorzkniałość i niepokój mogą stać się częścią Twojego życia. Dlatego też musisz nauczyć się akceptować swoją rzeczywistość i żyć w teraźniejszości.
Na czym polega myślenie kontrfaktyczne?
Przez całe życie podejmujesz określone decyzje. Niektóre są banalne, zaś inne mają krytyczne znaczenie. Każda decyzja, którą podejmujesz, zamyka część drzwi, otwierając jednocześnie inne.
Jednak każdy z nas w którymś momencie zaczyna myśleć o tym, jak mogłoby się potoczyć jego życie. Co jeśli wybrałabyś inną drogę? Właśnie na tym polega myślenie kontrfaktyczne. Chodzi w nim o projektowanie alternatywnych rzeczywistości, które mogłyby się pojawić dzięki podjęciu innych decyzji.
Myślenie kontrfaktyczne pozwala zanurzyć się w przeszłości i stworzyć cały wachlarz różnych scenariuszy. Następnie możesz je porównać ze swoją obecną sytuacją. Co więcej, możesz nawet zastosować taki sposób myślenia do przyszłych sytuacji.
Możesz choćby pomyśleć sobie: “Jeśli odejdę z tej pracy, prawdopodobnie nie znajdę niczego lepszego. Co więcej, mogę nawet wylądować na bezrobociu“.
Liczba możliwości jest wprost nieskończona. U podstaw tego procesu znajduje się wiara w to, że Twoje niewielkie decyzje ukształtowały Twoje życie. I rzeczywiście tak jest, ponieważ sytuacja, w jakiej się obecnie znajdujesz, wynikła z Twoich działań w przeszłości.
Co więcej, decyzje, które podejmujesz teraz, wpłyną na to, co stanie się w przyszłości. Mimo tego żadna pojedyncza decyzja nie jest wyrokiem. Masz w sobie moc, aby w każdym momencie zmienić bieg swojego życia.
Myślenie kontrfaktyczne i jego zalety
Ten proces kognitywny ma faktycznie kilka zalet, jeśli tylko będziesz z niego korzystać w umiarze. Przede wszystkim pomaga uczyć się na swoich błędach z przeszłości. Tym samym poprawia Twoją umiejętność planowania lepszych decyzji.
Kiedy staniesz przed dylematem, z którym musiałaś się już kiedyś zmierzyć, będziesz miała doświadczenie, które pomoże Ci przewidywać określone wydarzenia. Tym samym doświadczenie może stanowić punkt wyjściowy prowadzący do podejmowania lepszych decyzji.
Przyjrzyj się następującemu przykładowi. Wyobraź sobie, że oblałaś w przeszłości egzamin, ponieważ nie uczyłaś się do niego wystarczająco dużo. Z pewnością myślałaś sobie: “Jeśli uczyłabym się więcej, z pewnością zdałabym ten sprawdzian”. Dzięki takiemu myśleniu zachowasz się inaczej w podobnej sytuacji, gdy pojawi się w przyszłości.
Jednak to nie wszystko. Myślenie kontrfaktyczne może również pomóc Ci poczuć się lepiej na myśl o swoich osiągnięciach. Możesz na przykład myśleć: “Gdybym nie przeprowadziła się do miasta, nigdy nie spotkałabym mojej najlepszej przyjaciółki”.
Poza tym pomaga również złapać oddech w negatywnych sytuacjach, przykładowo: “Gdybym nie miała zapiętych pasów bezpieczeństwa, wypadek mógłby mieć o wiele poważniejsze skutki”.
Koncentrowanie się na teraźniejszości
Jednak jeśli stracisz z oczu cel myślenia kontrfaktycznego, możesz w nim zatonąć. Dzieje się tak zwłaszcza, jeśli cały czas go używasz. Możesz zacząć odczuwać negatywne emocje wywołane przez decyzje z przeszłości. W związku z tym może pojawić się poczucie winy, żal oraz frustracja.
Wywołuje je choćby takie rozpamiętywanie: “Jeśli przykładałabym większą uwagę do tego, co się dzieje, nasza przyjaźń by się nie skończyła”. Lub też: “Gdybym nie wyszła za mąż w tak młodym wieku, z pewnością mogłabym bardziej korzystać z życia”.
Powinnaś pamiętać, że myślenie kontrfaktyczne może służyć jako mapa z trasą wytyczoną na przyszłość. Jednak nigdy nie powinnaś zarzucać kotwicy w przeszłości. Jeżeli czujesz, że nie zachowałaś się we właściwy sposób w przeszłości, postaraj się naprawić swój błąd.
Możesz uznać to za okazję do nauki na przyszłość. Postaraj się, aby niewłaściwe zachowanie stało się punktem wyjściowym do zbudowania przyszłości, której pragniesz. Unikaj traktowania tego jako obciążenia emocjonalnego.
Poza tym ciągłe myślenie o przyszłości może wywołać niepokój. Może również przynieść stres, a nawet paraliżujące niezdecydowanie. Prawda jest taka, że nikt nie jest w stanie przewidzieć przyszłości.
Przeszłość już nie istnieje, a przyszłość jest tajemnicą. Skoncentruj się na zaakceptowaniu swojej teraźniejszości, wyciągnięciu wniosków i dawaniu z siebie wszystkiego, co najlepsze. Tylko wtedy będziesz w stanie stworzyć przyszłość, której pragniesz.
Pamiętaj, że błędy stanowią część życia. Nie zapominaj, że możesz tworzyć własną ścieżkę. Poza tym pamiętaj, że prędzej czy później pojawią się przed Tobą nowe możliwości.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Segura-Vera, S. (1999). Razonamiento contrafáctico: la posición seriel y el número de antecedentes en los pensamientos sobre lo que podría haber sido.
- Martínez Betancourt, P. A. (2011). Influencia de los objetos de autorregulación y el pensamiento contrafáctico sobre los efectos persuasivos de un mensaje publicitario (Bachelor’s thesis, Bogotá-Uniandes).