Mózg i wszechświat to dwa byty o skrajnie różnych rozmiarach. Są jednak dość zbliżone do siebie pod względem podobieństw. Jedno wydaje się być metaforą drugiego i odwrotnie. Fascynujący jest fakt, że neurony i galaktyki budują podobne struktury morfologiczne. Trudno w to wręcz uwierzyć.
Poszukiwanie podobieństw między tymi dwoma wymiarami może wydawać się abstrakcyjne. Niemniej jednak zarówno neuronauka, jak i fizyka kwantowa spędziły lata na badaniu parametrów, które je do siebie zbliżają. W związku z tym Vitaly Vanchurin, profesor fizyki na University of Minnesota Duluth, opublikował w 2020 roku interesującą pracę.
Zadał pytanie: co by było, gdyby wszechświat był w rzeczywistości jedną wielką siecią neuronową? Oczywiście ta przesłanka była niczym innym jak sposobem na sprowokowanie społeczności naukowej do głębszego zbadania obu kosmologii: ludzkiej i kosmicznej. W każdym razie wydawało się, że przyniosło to pożądany efekt, ponieważ nieco później Uniwersytet Boloński szczegółowo przeanalizował wszystkie cechy wspólne obu wymiarów.
Otrzymane dane były niezwykle interesujące. Spójrzmy.
„Oto stoję, atomy ze świadomością, materia z ciekawością. Wszechświat atomów. Atom we wszechświecie”.
-Richard P. Feynman-
Mózg i wszechświat: jakie mają podobieństwa?
Wszystko, czym jesteśmy, wszystko, co widzimy, składa się z mikro- i makrowszechświatów. Są to małe i duże sieci, z których jesteśmy stworzeni i których jesteśmy częścią.
Wiele cywilizacji codziennie spoglądało w gwiazdy, tworząc fantastyczne kosmogonie starożytnych bogów i opowieści, które starały się nadać sens naszemu pochodzeniu. Dziś uwielbiamy patrzeć w bezkres i szukać konstelacji gwiazd. Czekamy, aż zobaczymy spadającą gwiazdę, żeby złożyć życzenie. Jednak patrząc z naszej niezwykle małej planety, nie jesteśmy świadomi gęstości wszechświata. Nie jesteśmy świadomi faktu, że same konstelacje tworzą włókna przypominające sieć neuronową mózgu.
Astrofizyk Franco Vazza z Uniwersytetu Bolońskiego i neurochirurg Alberto Feletti z Uniwersytetu w Weronie badali to właśnie zagadnienie. W swoich badaniach, opublikowanych w czasopiśmie Frontiers in Physics, ujawnili pewne wyjątkowe podobieństwa między mózgiem a wszechświatem. Poniżej przedstawiamy niektóre z nich.
„Najbardziej złożony obiekt w znanym wszechświecie znajduje się prawdopodobnie na Twoim ramieniu”.
-Michio Kaku-
Galaktyki i neurony są zorganizowane w „sieci”
Według tych dwóch ekspertów, pomijając różnice w wielkości, istnieje niewątpliwe podobieństwo między mózgiem a wszechświatem. Mają one ten sam poziom złożoności i samoorganizacji. Co więcej, oba są zorganizowane w sieci, klastry węzłów i połączenia. Kosmiczna sieć galaktyk wygląda podobnie do sieci wszystkich komórek nerwowych tworzących mózg.
Co więcej, podczas gdy w mózgu znajduje się około 69 miliardów neuronów, szacuje się, że we wszechświecie jest około 100 miliardów galaktyk. Liczby te są „prawie” podobne. Obie sfery pokazują również struktury połączeń. Są to włókna, które tworzą gęste i fascynujące sieci.
Woda i ciemna materia
Mózg nie składa się wyłącznie z neuronów. Tylko 30 procent jego masy składa się z tych komórek nerwowych, podczas gdy reszta mózgu to woda. Podoba sytuacja ma miejsce we wszechświecie. 70 procent jest zajęte przez to, co nazywamy ciemną energią. Jest to rodzaj niewidocznej masy, która nie oddziałuje z polem elektromagnetycznym i która byłaby kluczowa w tworzeniu jakiejkolwiek kosmicznej struktury.
Dlatego mózg i wszechświat to systemy, w których tylko 30 procent ich „ciała” składa się z dostrzegalnych struktur. Reszta to pozornie pasywne materiały. Niemniej jednak pozostają kluczem do przetrwania i tworzenia wszystkiego, co zawiera się w tych mikro- i makroświatach.
Mózg i wszechświat rosną i rozszerzają się
Aby zbadać mózg, naukowcy wykorzystują jego sekcje do wykonywania na nich analiz. We wszechświecie postępują prawie w ten sam sposób. Wydzielają sieć galaktyk, na której prowadzą obserwacje i przeglądy. Pierwszą rzeczą, którą odkryli, jest to, o czym już wspomnieliśmy. Oba systemy mają tę samą złożoność i organizację. Ich konstrukcja opiera się na węzłach i zestawach połączeń wokół określonych jąder.
Innym godnym uwagi aspektem jest to, że mózg i wszechświat to systemy, które rosną i rozszerzają się w ten sam sposób. Astrofizyk Franco Vazza szacuje, że wszechświat rośnie w taki sam sposób, jak rozwija się mózg.
„Zastrzyki elektryczne” między komórkami mózgowymi powstają w mózgu za każdym razem, gdy tworzone jest nowe połączenie i następuje jego wzrost. Galaktyki naśladują to samo zjawisko, gdy się rozszerzają. Edwin Hubble odkrył, że wszechświat rozszerza się od miliardów lat.
Obecnie wiemy, że wszechświat rozszerza się w bardzo podobny sposób do mózgu. Sieci neuronowe i kosmiczne są tak podobne, że być może nie jest tak szalone zadanie pytania, które ironicznie postawił profesor Witalij Vanchurin: a gdyby wszechświat był w rzeczywistości siecią neuronową? Oczywiście, tak nie jest, ale to wciąż fascynująca myśl.