Leki stabilizujące nastrój i choroba afektywna dwubiegunowa

Wyobraź sobie kolejkę górską, kwintesencję atrakcji parku rozrywki. Kiedy siedzisz w jednym z wagoników i zaczynasz jechać pod górę, możesz poczuć się przytłoczony euforią. Jednak gdy dotrzesz na szczyt, a kolejka zacznie jechać w dół, możesz doświadczyć strachu, niepokoju lub konsternacji. Tak właśnie może wyglądać Twoja codzienność – w takiej sytuacji pomocne są leki stabilizujące nastrój.

Wyobraź sobie, że tak wygląda Twoja rzeczywistość, dzień po dniu, tydzień po tygodniu. Podobny rytm występuje w zaburzeniu afektywnym dwubiegunowym, w którym pojawiają się epizody maniakalne (wysoki poziom samopoczucia) i epizody depresyjne (niski poziom samopoczucia). Leki stabilizujące nastrój są stosowane w celu zmniejszenia tych wahań nastroju u pacjentów.

Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest poważnym zaburzeniem psychicznym z wysokim odsetkiem samobójstw. Cierpienie osób z ChAD jest ogromne. Zanim zaczniemy mówić o leczeniu lekami stabilizującymi nastrój, zdefiniujemy to zaburzenie kliniczne.

Zaburzenie afektywne dwubiegunowe

Choroba afektywna dwubiegunowa jest chorobą przewlekłą, co oznacza, że nie ma na nią lekarstwa. Aby można było ją zdiagnozować, dana osoba musi przejść epizod maniakalny lub hipomaniakalny. Emocje osób cierpiących charakteryzują się fazami nadpobudliwości lub nadmiernego pobudzenia (mania i hipomania). Przeplatają się one z okresami smutku i zahamowania zachowania (fazy depresyjne) oraz momentami klinicznej stabilizacji (eutymia). Ponadto osoby cierpiące na chorobę afektywną dwubiegunową mogą prezentować epizody mieszane. Polegają one na jednoczesnym pojawieniu się objawów depresyjnych i maniakalnych.

Epizody maniakalne występujące w chorobie afektywnej dwubiegunowej charakteryzują się obecnością podwyższonego i ekspansywnego nastroju przez co najmniej tydzień. Może to prowadzić do dużej irytacji pacjenta. Są też inne objawy, na przykład nadmierna aktywność lub zmniejszona potrzeba snu. Może to głęboko zaburzać codzienne funkcjonowanie chorego.

Dla profesora psychologii Amparo Bellocha epizody hipomanii są podobne do epizodów manii. Jednak hipomania nie przeszkadza w codziennym życiu chorego.

Leki stabilizujące nastrój

Z reguły osoby cierpiące na problemy psychologiczne okazjonalnie doświadczają turbulencji emocjonalnych. Jest to całkowicie normalne. Jednak chorzy na chorobę afektywną dwubiegunową wymagają leczenia, które pomoże im radzić sobie z okresami manii. Innymi słowy, ustabilizuje ich biegun maniakalny.

W tym artykule omówimy dwie grupy leków stabilizujących, które są często stosowane: lit i leki przeciwdrgawkowe.

1. Lit

Dla niektórych ekspertów lit jest podstawą leczenia farmakologicznego choroby afektywnej dwubiegunowej. Pierwiastek ten jest klasycznym stabilizatorem nastroju. Jest stosowany od ponad 50 lat. To jon, którego mechanizm działania jest wciąż nieznany. Jego skuteczność w epizodach maniakalnych i zapobieganiu nawrotom jest jednak zarówno udowodniona, jak i udokumentowana.

Lit jest stabilizatorem nastroju ze względu na swoje działanie antymaniakalne. Jest to preferowana forma leczenia we wszystkich fazach choroby afektywnej dwubiegunowej, szczególnie u pacjentów z przewagą epizodów maniakalnych.

Chociaż specjaliści nie do końca wiedzą, jak działa ten pierwiastek, uważają, że może on zwiększać poziom serotoniny i norepinefryny. Daje to efekt przeciwdepresyjny. Jednocześnie reguluje poziom dopaminy, wywołując efekt antymaniakalny.

Lit wymaga ścisłego nadzoru medycznego, ponieważ jego stężenie we krwi musi wynosić od 0,6 do 1 mmol/l, a jego poziom jest stosunkowo łatwy do zmiany przez aspekty życia codziennego. Na przykład ilość soli w diecie.

Z drugiej strony, lista niepożądanych skutków ubocznych stosowania litu jest długa. Obejmują one objawy żołądkowo-jelitowe, takie jak niestrawność, nudności, wymioty i biegunka, a także przyrost masy ciała, wypadanie włosów, trądzik, drżenie lub ospałość.

2. Leki przeciwdrgawkowe jako stabilizatory nastroju

Istnieje kilka leków stosowanych w leczeniu padaczki, które mogą być przydatne w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej. Chociaż mechanizm ich działania również jest nieznany, uważa się, że mogą one modulować działanie neuroprzekaźnika GABA, kojarzonego ze spokojem i relaksacją. Do najczęściej stosowanych leków przeciwdrgawkowych należą:

• Kwas walproinowy. Wraz z litem jest jednym z najczęściej używanych stabilizatorów nastroju. Należy jednak unikać jego stosowania u kobiet w ciąży, ponieważ może powodować wady rozwojowe płodu. Nie powinno się go podawać również kobietom w wieku rozrodczym. Podobnie jak w przypadku litu, leczenie tym lekiem musi być ściśle monitorowane, ponieważ jego poziom we krwi musi utrzymywać się między 50 a 100 mg/l. Skuteczność kwasu walproinowego w fazie maniakalnej choroby afektywnej dwubiegunowej jest udowodniona; jest on również skuteczny w leczeniu migreny.
• Karbamazepina. Był to pierwszy lek przeciwdrgawkowy, który wykazał skuteczność w fazie maniakalnej choroby afektywnej dwubiegunowej. Jego działania niepożądane obejmują wysypki skórne i zmiany poziomu sodu (hiponatremia). Konieczny jest odpowiedni nadzór lekarski, ponieważ poziom we krwi musi utrzymywać się w zakresie od 5 do 12 µg/ml. Należy go unikać u kobiet w ciąży i kobiet w wieku rozrodczym. Lek ten jest również przydatny w leczeniu bólu neuropatycznego.
• Okskarbazepina. Jest to środek podobny do karbamazepiny. Ma tę zaletę, że nie trzeba kontrolować jego stężenia we krwi. Ponadto ma mniej skutków ubocznych.
• Lamotrygina. Istnieje sporo dowodów naukowych przemawiających za stosowaniem tego leku w zapobieganiu zarówno epizodom depresyjnym, jak i maniakalnym w chorobie afektywnej dwubiegunowej. Jest to również jeden z niewielu leków psychoaktywnych, które działają na depresję afektywną dwubiegunową. Ponadto jest ogólnie dobrze tolerowany przez pacjentów.

Dalsze badania

Obecnie dostępnych jest wiele narzędzi pozwalających na interwencję w chorobie afektywnej dwubiegunowej i zapobieganie jej nawrotom.

Nawrót odnosi się do powtarzających się objawów po fazie pełnego wyzdrowienia. Konieczne są dalsze badania dotyczące leczenia tej choroby. Ponadto należy wdrożyć politykę zdrowotną zwalczającą piętno związane z chorobą afektywną dwubiegunową, aby umożliwić chorym pełną integrację ze społeczeństwem.