Które zmysły rozwijają się u człowieka najwcześniej?

Zmysły nie rozwijają się u człowieka od momentu jego narodzin. Proces ten rozpoczyna się o wiele wcześniej - w życiu płodowym.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Cristina Roda Rivera.

Ostatnia aktualizacja: 26 września, 2022

W ciągu 40 tygodni życia płodowego zaczynają rozwijać się zmysły. Rozwijają się nie tylko cechy fizyczne przystosowujące noworodka do życia po porodzie, ale także funkcje umożliwiające postrzeganie świata od pierwszych chwil.

Ten zaskakujący rozwój zmysłów stanowi podstawę wczesnego przywiązania dziecka do matki – macica to najlepsze miejsce do rozwoju zarodka.

Rozwój zmysłów podczas ciąży wpływa na formowanie się mózgu. Przyjrzyjmy się temu, co dzieje w życiu płodowym. Niektóre dane zapewne was zaskoczą.

Dotyk

Dotyk rozwija się jako pierwszy – pojawia się w około 8 tygodniu ciąży. Jako pierwsze pojawiają się receptory na twarzy – głównie na wargach i nosie. W kolejnych miesiącach receptory rozwijają się w innych częściach ciała – około 12 tygodnia pojawiają się na dłoniach i podeszwach stóp, a około 17 – na brzuchu.

W 24 tygodniu płód odczuwa dotyk na całym ciele poza czubkiem głowy, który pozostaje nieczuły do narodzin.

Skanery mózgu sugerują jednak, że płód nie czuje bólu do 30 tygodnia ciąży. To wtedy kończy się rozwój neuronów czuciowych. Jednak od połowy trzeciego trymestru dziecko odczuwa szeroką gamę wrażeń w tym ciepło, zimno i ucisk.

Zmysły smaku i węchu

Smak i węch są ściśle powiązane. Smak zależy w rzeczywistości w 90 % od zapachu. Wykazano, że pewne smaki takie jak wanilia, marchewka, czosnek, anyż czy mięta przenikają do płynu owodniowego.

Smak

Kubeczki smakowe zaczynają się rozwijać około 8 tygodnia życia płodowego. Między 13 a 15 tygodniem jest ich już tyle co u dorosłych. Wszystko, co je ciężarna kobieta przenika do płynu owodniowego, którym odżywia się dziecko.

Węch

Zmysł węchu idzie w parze ze smakiem. Od dnia narodzin dziecko jest w stanie rozpoznać matkę tylko po zapachu, szczególnie po zapachu jej mleka.

Zaraz po narodzinach kładzie się dziecko na brzuchu matki, a ono przesuwa się po jej piersi wabione zapachem pokarmu. 

Słuch

Słuch jest całkowicie rozwinięty w 20 tygodniu ciąży. Od 23 tygodnia dziecko reaguje na intensywny hałas. Płód jest w stanie rozpoznawać głosy członków rodziny, które słyszał jeszcze w brzuchu matki. Reaguje też strachem na głośne dźwięki. Noworodki wolą słyszeć wyższe, kobiece głosy od niższych, męskich.

Badanie z 2014 roku przeprowadzone na wcześniakach wykazało, że odtworzenie nagrania matki podczas ssania smoczka pozytywnie wpłynęło na rozwój zdolności do przyjmowania pokarmu przez dzieci i skróciło ich pobyt w szpitalu.

Wzrok

Chociaż w macicy panuje ciemność, ludzka skóra przepuszcza nieco światła. Badacze udowodnili także, że płód ze zdwojonym prawdopodobieństwem kieruje ruchy w stronę punktów przypominających ludzkie twarze. Podobny wzorzec dotyczy noworodków.

Oznacza to, że preferencja w stosunku do ludzkich twarzy jest wrodzona i nie jest jedynie wynikiem doświadczeń po narodzinach. Płód reaguje więc na bodźce ze świata zewnętrznego zanim stanie się jego częścią.

Wzrok noworodka

Noworodek jest krótkowzroczny, widzi tylko na 10 – 20 centymetrów przed swoją twarzą.

Noworodki nie rozpoznają kolorów tak jak dorośli. Kształtów nie rozróżniają do szóstego miesiąca życia. Ich oczy są wrażliwe na silne światło – dziecko zamyka oczy w reakcji na nie. Po miesiącu od narodzin pojawia się percepcja kolorów, ale noworodek często woli patrzeć na białe i czarne obiekty.

Około siódmego miesiąca życia wzrok niemowlęcia jest rozwinięty, występuje koordynacja ręka-oko i percepcja głębi, co pozwala na sięganie po zabawki. Ostrość zwiększa się natomiast w kolejnych dwóch czy nawet trzech latach życia, wraz z rozwojem gałki ocznej.

Jak rozwijają się zmysły po narodzinach?

Badania nad rozwojem w życiu płodowym umożliwiają stymulację dziecka podczas ciąży. Wpływa się na zmysły poprzez czynniki takie jak odżywianie matki czy włączanie muzyki.

Mimo wszystko większa część procesu rozwoju zmysłów dziecka odbywa się po narodzinach. Stymulacja sensoryczna daje więc lepsze efekty, gdy dziecko jest już na świecie i rozpoczyna rozwój poznawczy.