Jak zmniejszyć stygmatyzujący język w dziedzinie zdrowia psychicznego?

Stygmatyzująca komunikacja ma zauważalny wpływ na zdrowie psychiczne. Z czego się to składa? Jakie ma efekty? Dowiedz się tutaj.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gorka Jiménez Pajares.

Ostatnia aktualizacja: 14 maja, 2023

Wiele wyrażeń i zwrotów, których używamy, gdy mówimy o zdrowiu psychicznym, może powodować dyskomfort. Kiedy używamy słów, które krążą wokół piętna otaczającego ten temat, może to przynieść katastrofalne skutki. Nieświadomie możesz na przykład zachęcać daną osobę, aby nie prosiła o pomoc, kiedy naprawdę jej potrzebuje. Jak jednak możemy zmienić nasz stygmatyzujący język?

Język oparty na stygmatyzacji (np. „on jest szalony” lub „ona jest smutna, bo ma depresję”) ma wyraźny wpływ na obniżenie jakości życia osoby cierpiącej. Można to zdefiniować jako „postawę, przekonania i negatywną ocenę osób o charakterystycznych cechach zdrowotnych”. Słowa mają praktycznie nieograniczoną moc, zarówno w czynieniu dobra, jak i wywoływaniu najbardziej bolesnych emocji.

Stygmatyzujący język w zdrowiu psychicznym

Badanie opublikowane w czasopiśmie Neuropsychopharmacology (Volkow i in., 2021) twierdzi, że w kontekście zdrowotnym profesjonaliści mogą, używając języka, przyczynić się do zmniejszenia stygmatyzacji. Wydaje się to sprzeczne z intuicją, ale stosowanie terminów technicznych i złożonych etykiet klinicznych (na przykład pseudocyesis) sprzyja i dodatkowo zwiększa piętno w tej kwestii.

Dlatego sposób, w jaki profesjonaliści komunikują się w kontekście zdrowotnym, może być istotnym narzędziem utrwalania stygmatyzacji w zdrowiu psychicznym. Trzeba podkreślić, że siła słów jest ogromna. Wiemy, że są one powiązane zarówno z pojawianiem się myśli, jak i przekonaniami pacjentów (Volkow i in., 2021).

W ostatnich latach specjaliści ds. zdrowia psychicznego pracowali nad zmniejszeniem stygmatyzacji na wielu poziomach. Skoncentrowali się zarówno na poziomie indywidualnym, jak i instytucjonalnym. Jednak pomimo tego piętno otaczające zdrowie psychiczne nadal jest widoczne zarówno w języku potocznym, jak i naukowym.

Według badania przeprowadzonego przez specjalistyczne czasopismo Substance Abuse and Rehabilitation, stygmatyzujący język jest jednym z czynników, które sprawiają, że osoby potrzebujące pomocy unikają kontaktu ze służbami zdrowia psychicznego. Na przykład w przypadku uzależnienia alkoholu prawdopodobieństwo, że dana osoba zdecyduje się oddać w ręce profesjonalisty, jest o 50 proc. mniejsze w porównaniu z innymi pacjentami (Hammarlund i in., 2018). Musimy to zmienić.

Wytyczne dotyczące lepszej komunikacji i zmniejszenia piętna zdrowia psychicznego

Używając wyrażeń i słów, które są naukowo poprawne, można dokładnie zdefiniować i zweryfikować emocjonalne i fenomenologiczne doświadczenia pacjentów z problemami zdrowia psychicznego. Właściwe posługiwanie się językiem ma pozytywny wpływ na leczenie i na relację między pacjentem a profesjonalistą. Co więcej, wpływ ten można przenieść na całe społeczeństwo (Volkow i in., 2021). Oto kilka wskazówek.

1. Profesjonaliści muszą dbać o język, którym się posługują

Pomimo żmudnych wysiłków, by unikać piętnujących słów i zwrotów, pracownicy służby zdrowia są tylko ludźmi i czasami wpadają w pułapkę stronniczego języka. Kiedy tak się dzieje, osoby, które potrzebują pomocy psychologicznej, nie decydują się na nią.

Jednym ze sposobów pomocy w tym kontekście są badania opublikowane w International Journal of Environmental Research and Public Health , prowadzone przez Cori L. Tergesen. Naukowcy przeprowadzili eksperyment, w którym studenci medycyny oglądali filmy przedstawiające osoby z problemami psychicznymi w trakcie leczenia. Doprowadziło to do zmniejszenia późniejszego używania przez uczniów stygmatyzującego języka (Tergesen i in., 2021).

2. Walka z autostygmatyzacją

Język jest tak znaczący i ważny, że często może sugerować coś, czego tak naprawdę nie ma. Na przykład, gdy osoba cierpiąca na problemy ze zdrowiem psychicznym wielokrotnie otrzymuje negatywne i stygmatyzujące wiadomości, ostatecznie wierzy w ich treść. Nazywamy to autostygmatyzacją.

Co więcej, jeśli cierpiący przekazuje dalej krzywdzące komunikaty, używając zwrotów takich jak „jestem chory” lub „jestem problemem”, musi przestać to robić. Powinien konsultować się z osobami godnymi zaufania, aby uzyskać inny punkt widzenia, który pozwoli mu zmienić swoje przekonania. Samostygmatyzacja zmniejsza również prawdopodobieństwo, że dana osoba skonsultuje się ze specjalistą zdrowia psychicznego (Jennis i in., 2015).

3. Unikaj skupiania się na cierpiącym

Powszechne są wyrażenia, w których łączymy osobę z chorobą, na którą cierpi. Na przykład „Jesteś anorektyczką”, „Jesteś narkomanem” lub „Jesteś schizofrenikiem”. Ale połączenie czasownika „być” i rzeczownika opisującego „chorobę” działa jak koktajl Mołotowa. Nikogo nie należy definiować przez ich choroby. Dlaczego więc, jeśli chodzi o zdrowie psychiczne, wydaje się, że jest to w porządku? Musimy położyć temu kres. Godność cierpiących powinna być zawsze szanowana.

Ważne (i w zasadzie konieczne) jest używanie wyrażeń zawierających czasownik „mieć” zamiast „być”. Dlatego lepiej powiedzieć: „Masz zaburzenie odżywiania”, „Masz zaburzenie związane z substancjami” lub „Masz zaburzenie psychotyczne”. W końcu problemy ze zdrowiem psychicznym nie są jedyną cechą charakterystyczną danej osoby. Nie jest to też coś, co najbardziej ją definiuje.

Kiedy używamy języka w odpowiedni sposób, daje nam to moc przekazywania nadziei lub smutku. Dlatego wszyscy musimy uważać na słowa, które wybieramy, aby nie urazić nikogo, z kim rozmawiamy.