Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego

Nasze emocje mają wiele sposobów na ujawnianie się. Można je odczytać między innymi z mowy ciała oraz wyrazu twarzy danej osoby. W tym kontekście bardzo interesująca może okazać się hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego. Głosi ona, że mózg otrzymuje informacje sensoryczne poprzez aktywację mięśni twarzy, wywołując u nas konkretne emocje.

To całkiem naturalne, że nasz stan emocjonalny lub samopoczucie maluje się na twarzy poprzez niekontrolowaną mimikę.

Jak jednak sugeruje hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego, może to działać na odwrót – wyraz twarzy jest w stanie wywołać odpowiadającą mu emocję. Porozmawiamy o tym wyjątkowym zjawisku oraz o tym, jak nasza mimika twarzy generuje emocje bez udziału bodźców zewnętrznych.

Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego – krótka historia

W 1873 roku Charles Darwin opublikował The Expression of the Emotions in Man and Animals, podkreślając adaptacyjną rolę emocji. Był prekursorem dyscyplin takich jak etologia i psychologia. To właśnie on jako pierwszy zastosował obserwację empiryczną w badaniu emocji, popartą metodą naukową.

Później, w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, Tomkins, Plutchik, Ekman i Izard wznowili badanie emocji i ich związku z ruchami twarzy. Badacze ci zamierzali potwierdzić teoretyczne postulaty Darwina, a nawet wyjść poza nie.

Wyrażanie emocji jest wrodzone. Reprezentują one podstawowy aspekt naszej społecznej i kulturowej adaptacji. Obecnie powszechnie uznaje się sześć podstawowych emocji. Należą do nich:

• Gniew
• Wstyd
• Strach
• Szczęście
• Smutek
• Zaskoczenie

Uczucia pojawiają się, gdy poznawczo przetwarzamy bodziec powiązany z emocją, wywołując reakcje mimiczne. Jednak hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego, przedstawiona przez Tomkinsa (1962), sugeruje, że ruchy twarzy mogą generować bezpośrednie sensoryczne sprzężenie zwrotne do mózgu.

Zgodnie z tą teorią mięśnie twarzy mogą sprawić, że doświadczymy emocji, które twarz przyjmuje lub symuluje. Czy to możliwe?

Czy mięśnie twarzy mogą generować uczucia?

Jak głosi hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego, mięśnie twarzy generują uczucia. Rzeczywiście, ścisły związek między poznaniem a emocjami jest niezaprzeczalny. Na przykład to drugie może znacząco warunkować to pierwsze, tak samo jak to, co poznawcze, pomaga regulować nasz emocjonalny świat.

Kiedy zaczyna wchodzić w grę hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego, mięśnie twarzy tworzą stany emocjonalne bez udziału funkcji poznawczych. Hipotezy, takie jak teoria Tourangeau i Ellswortha z 1979 r., sugerują, że w modulacji emocji pośredniczy propriocepcja.

Psycholog Carroll Izard twierdził, że hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego może być wyjaśniona w następujący sposób:

1. Jedna ścieżka jest odpowiedzialna za wysyłanie impulsów mózgowych do mięśni twarzy.
2. Inna ścieżka dotyczy sprzężenia zwrotnego. Jako taka zwraca informacje pochodzące z mięśni twarzy do mózgu. To właśnie ona wpływa decydująco na emocje.

Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego – eksperyment

W 1988 roku Fritz Strack przeprowadził badanie z Leonardem Martinem i Sabine Stepper. Poprosili grupę uczestników, aby trzymali długopis w ustach w sposób, który albo hamował, albo ułatwiał pracę mięśni zwykle związanych z uśmiechaniem się. Następnie poproszono ich o obejrzenie zabawnych kreskówek. Uczestnicy wykazywali intensywniejsze poczucie humoru w warunkach ułatwiających niż hamujących. Ci, którzy trzymali długopis między zębami w sposób ułatwiający uśmiech, oceniali kreskówki jako śmieszniejsze niż ci, którzy trzymali długopis w sposób wywołujący marszczenie brwi.

Ustalono więc, że aktywność mimiczna związana z uśmiechaniem się jest bezpośrednio związana z muskulaturą twarzy. Dlatego wyraz twarzy powiązany z emocją może zmienić subiektywne doświadczenie emocji, nawet jeśli dana osoba nie jest tego świadoma.

Hipoteza mimicznego sprzężenia zwrotnego – podsumowanie

Według poprzedniego badania mimika twarzy związana z określonymi emocjami może sprawić, że zmienimy nasz punkt widzenia na otoczenie.

Rozważmy konkretny scenariusz. Jeśli przyjmujesz optymistyczną postawę z uśmiechem, czy wpływa to na Twój pogląd na otoczenie? W zależności od tego, jaką pozycję przyjmą mięśnie twarzy, wpłynie to w pewnym stopniu na Twój nastrój, a tym samym na to, jak postrzegasz otoczenie.

Przykładem tego może być eksperyment przeprowadzony przez psychologa i matematyka, Erica-Jana Wagenmakersa. Nie pochwala powyższego eksperymentu. W swoim badaniu użył kamery do zarejestrowania uczestników trzymających długopisy, co nie miało miejsca w eksperymencie Stracka, Martina i Steppera. W rezultacie sprzężenie zwrotne twarzy nie było prezentowane tak wyraźnie, jak w poprzednim eksperymencie.

Następnie Tom Noah, Yaacov Schul i Ruth Mayo powtórzyli badanie w dwóch częściach. W jednym użyli kamery, w drugim nie. Reakcja na twarzy pojawiały się, gdy żadne urządzenia elektroniczne nie nagrywały, ponieważ uczestnicy nie martwili się, że będą obserwowani. Z kolei, gdy urządzenia były obecne, aby rejestrować ich działania, sprzężenie zwrotne twarzy nie pojawiało się. Naukowcy doszli więc do wniosku, że dostosowujemy się do kontekstu w zależności od tego, czy jesteśmy obserwowani, czy nie.