Fenomen Baader-Meinhof lub iluzja częstotliwości

Czy kiedykolwiek spotkałeś kogoś po raz pierwszy, a potem wydawało Ci się, że widzisz go wszędzie? Fenomen Baader-Meinhof wyjaśnia ten rodzaj sytuacji.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Ebiezer López.

Ostatnia aktualizacja: 27 grudnia, 2022

Wyobraź sobie, że pewnego dnia podczas rozmowy z przyjacielem dowiesz się o produkcie lub usłudze, o której nigdy wcześniej nie słyszałeś. Potem wracasz do domu i nagle zaczynasz wszędzie widzieć ten produkt. Czy to oznacza, że zainteresowane firmy podsłuchiwały Twoją rozmowę, a teraz bombardują Cię reklamami? Choć może to zabrzmieć intrygująco, odpowiedź jest nieco prostsza. W rzeczywistości jest to fenomen Baader-Meinhof.

Zjawisko to jest również znane jako iluzja częstotliwości i jest wielokrotnie doświadczane przez ludzi. Jednak poza tym, że jest ciekawym zafadnieniem, ma konsekwencje w dziedzinie badań naukowych, medycyny, a nawet marketingu.

Fenomen Baader-Meinhof

Wszyscy doświadczyliśmy efektu Baader-Meinhof w pewnym momencie naszego życia. Czasami wydaje się, że dzieje się tak z produktem lub usługą. Innym razem może to być określone słowo lub obraz. Masz wrażenie, że nagle to, co właśnie odkryłeś, jest wszędzie.

Jednym z typowych przykładów może być spotkanie nowej osoby, która mieszka w tym samym mieście lub okolicy. Zanim ich spotkałeś, byłeś całkowicie nieświadomy ich istnienia, ale teraz widzisz tę osobę wszędzie. To nie znaczy, że Cię prześladuje. Po prostu doświadczasz fenomenu Baader-Meinhof.

Prawdopodobnie będziesz zaskoczony, jak nagle może Cię to spotkać. Z dnia na dzień świat wydaje się zmieniać i teraz wszędzie widzisz to, o czym się właśnie dowiedziałeś. Z tego powodu przeprowadzono badania mające na celu lepsze zrozumienie tego zjawiska.

Fenomenem Baader-Meinhof: skąd taka nazwa?

Pochodzenie tej nazwy wywodzi się z Niemiec z okresu powojennego. W 1986 roku Terry Mullen wysłał list do gazety St. Paul Pioneer Press, opisując osobiste doświadczenie.

Według jego relacji po raz pierwszy przeczytał nazwę grupy terrorystycznej Baader-Meinhof w artykule prasowym. Jednak, kiedy dowiedział się o jej istnieniu, zaczął wszędzie widzieć nazwę organizacji.

Po opublikowaniu swojego listu Mullen otrzymał wiele listów od innych osób opowiadających o podobnych przeżyciach. Od tego wydarzenia Mullen ukuł termin, aby opisać to dziwne zjawisko percepcyjne, które wywołuje u ludzi taką ciekawość.

Przyczyny iluzji częstotliwości

Kiedy doświadczasz iluzji częstotliwości, często masz wrażenie, że jesteś śledzony. Tak jednak nie jest. Obejmuje to różne procesy zachodzące w Twoim mózgu. Kiedy już wiesz, czym one są, zdasz sobie sprawę, że świat się nie zmienił. Tak naprawdę wszystko jest w Twojej głowie.

Selektywna uwaga

W normalny dzień Twoje zmysły są bombardowane dużą ilością informacji, których nie da się całkowicie przetworzyć. Z tego powodu mózg wykorzystuje selektywną uwagę do rozróżniania bodźców. W ten sposób możesz skupić się tylko na tym, co Cię interesuje. Jak jednak ma się to do zjawiska Baader-Meinhof?

Nowe informacje, które nagle widzisz wszędzie, nie pojawiły się znikąd. Zawsze tam były. Wcześniej nie było to dla Ciebie ważne, dlatego Twój mózg je ignorował. Jednak teraz, kiedy sobie uświadomiłeś, że “coś” istnieje, Twój umysł zaczyna uważać tę rzecz za „istotną”, dlatego ją zauważasz.

Prawdopodobieństwo matematyczne

Chociaż zapewne nie przywiązujesz dużej wagi do prawdopodobieństw, na co dzień wpływają one na Twoje życie. Zdarzają się zbiegi okoliczności i nie mają one nic wspólnego z magią, ale z czystą matematyką. Na przykład w klasie z 25 uczniami bardzo prawdopodobne jest, że dwoje z nich będzie miało to samo imię lub datę urodzin.

Odnosi się to również do iluzji częstotliwości. Na przykład możesz uwierzyć, że spotkanie nowego sąsiada na ulicy będzie praktycznie niemożliwe. Jeśli jednak przeanalizujesz to za pomocą matematyki, zdasz sobie sprawę, że w rzeczywistości prawdopodobieństwo jest bardzo wysokie.

Wzory mózgowe

Oprócz rozróżniania istotnych i nieistotnych informacji, Twój mózg musi uporządkować wszystkie filtrowane dane. W tym celu tworzone są wzorce neuronowe, które przechowują wszelkiego rodzaju informacje.

Tong i Pratte (2012) przeprowadzili badanie, w którym wyjaśnili, że dzięki analizie wzorców neuronowych można rozszyfrować wiele procesów psychologicznych. Używając neuroobrazowania, mogli powiedzieć, co widzi dana osoba lub gdzie skierowana jest jej uwaga.

Aby te wzorce zaistniały, konieczne jest kilkakrotne powtórzenie nowych informacji. W rezultacie, dzięki temu mechanizmowi, wyjaśniany jest fakt odkrycia czegoś, a następnie wielokrotnego widzenia tego. Innymi słowy, fenomen Baader-Meinhof ma związek z tendencją mózgu do tworzenia wzorów.

Implikacje zjawiska Baader-Meinhof w życiu

Teraz rozumiesz, jak działa ten efekt, więc możesz zapytać: jakie jest jego znaczenie dla ludzkiego życia? Jest to coś, czego ludzie doświadczają na co dzień, więc ma to różne implikacje.

Co więcej, jeśli siła tego zjawiska jest niedoceniana, mogą pojawić się problemy. Oto kilka z nich:

Diagnostyka medyczna

Pracownicy służby zdrowia muszą stale aktualizować nowe artykuły naukowe. Innymi słowy, ciągle zdobywają nowe informacje, których używają, aby oferować lepsze formy leczenia. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że nie jest to problem, ale zjawisko Baader-Meinhof może być pod tym względem dość niebezpieczne.

Na przykład artykuł opublikowany w European Respiratory Journal wspomniał o niebezpieczeństwach przedwczesnego ustalenia fenotypów w celu zdiagnozowania COVID-19. Według autorów mogłoby to spowodować problemy w dokładnym wykryciu choroby.

W tym przypadku zjawisko Baader-Meinhof może wpłynąć na ocenę medyczną ze względu na nowe klasyfikacje, które nie są dobrze wspierane (Bos, Sinha i Dickson, 2020).

Badania naukowe

W dziedzinie badań iluzja częstotliwości może powodować stronniczość podczas analizy dowodów. Na przykład, jeśli autor otrzyma pracę, która wspiera konkretną hipotezę, być może później znajdzie wiele innych badań, które mówią to samo. Jednak nieumyślnie mogł zignorować liczne artykuły sprzeczne z tym argumentem.

Dlatego osoby zaangażowane w badania muszą uważać, aby nie paść ofiarą tego zjawiska. Jest to również powód, dla którego naukowcy stosują badania z podwójnie ślepą próbą i innymi modelami eksperymentalnymi. Tylko w ten sposób mogą być pewni, że ich badania są jak najbardziej obiektywne.

Marketing

Marketing czerpie korzyści z efektów psychologicznych, takich jak iluzja częstotliwości. Jak stwierdzono w poprzednich przykładach, często zdarza się to w przypadku produktów lub usług. Reklama wykorzystuje tego typu zjawiska do osiągania i generowania sprzedaży.

Podsumowując, możemy stwierdzić, że fenomen Baader-Meinhof ma ogromny wpływ na nasze życie. Co więcej, jest zwykle niedoceniany. Podobnie jak inne błędy poznawcze, uczestniczy w procesie postrzegania otaczającego nas świata. Chociaż nie jest to całkowicie negatywne zjawisko, czasami może takim być, więc musimy edukować się w tym temacie.