Epizodyczne myślenie o przyszłości: jak przygotowuje nas mózg?

„Żyj teraźniejszością, żyj tu i teraz”. Na pewno czytałeś lub słyszałeś to zdanie wiele razy, prawda? Możesz nawet próbujesz lub próbowałeś je zastosować. Jednak nieuniknione jest przypominanie sobie o minionych czasach i wyobrażanie sobie siebie w przyszłości. To właśnie zjawisko określa się jako epizodyczne myślenie o przyszłości.

Ale czym konkretnie jest myślenie epizodyczne o przyszłości? Do czego nam służy? Jak rozwija się w dzieciństwie? Czy ma może jakiś związek z pewnymi psychopatologiami? Jeśli chcesz znaleźć odpowiedzi na te pytania, czytaj dalej.

Co to jest epizodyczne myślenie o przyszłości?

Termin ten został wymyślony przez Cristinę M. Atance i Daniela K. O’Neill na podstawie koncepcji pamięci epizodycznej E. Tulvinga. Ten rodzaj pamięci wiąże się ze zdolnością do zapamiętywania i ponownego przeżywania minionych wydarzeń w odniesieniu do własnej osoby.

Istoty ludzkie mają zdolność wyobrażania sobie siebie w przyszłości. Jest to niezbędne do planowania, podejmowania decyzji, osądu i osiągania celów. Takie epizodyczne myślenie o przyszłości pozwala nam niejako „wcześniej wystawić się” na przyszłe wydarzenie lub sytuację.

To przedwczesne odtworzenie obrazów w umyśle ma miejsce podczas fazy planowania prawdziwych intencji i jest istotną częścią tego planowania. Ludzie posiadający prawdziwe intencje planują poważniej i bardziej szczegółowo. Częściej używają też myślenia epizodycznego o przyszłości.

Pojęcia pokrewne

Z jednej strony pamięć prospektywna ściśle wiąże się z myśleniem epizodycznym o przyszłości. Ta pamięć pozwala nam przypomnieć sobie, co będziemy musieli zrobić w przyszłości (na przykład pójść na wizytę lekarską).

Z pamięcią wybiegającą w przyszłość wiążą się z kolei trzy procesy. Tworzenie planu, zapamiętywanie tego planu i przypominanie sobie w przyszłości, że musimy go wykonać. Jak widzieliśmy, aby opracować plan działania, możemy użyć przyszłego myślenia epizodycznego.

Z drugiej strony Atance i O’Neill wyjaśniają, że istnieje ważny związek między zdolnością do mentalnego przeżywania przeszłych epizodów (pamięć epizodyczna) a zdolnością do wyobrażania sobie epizodów, których można doświadczyć w przyszłości (myślenie epizodyczne o przyszłości).

Na koniec należy wspomnieć, że myślenie epizodyczne o przyszłości jest również ściśle związane z koncepcją świadomości autonoetycznej Tulvinga. Odnosi się ona do zdolności ludzi do zdawania sobie sprawy z własnego istnienia w czasie subiektywnym i do wyobrażania sobie siebie.

Świadomość autonoetyczna współpracuje z pamięcią epizodyczną, czyli umiejętnością bycia świadomym siebie i zdolnością zapamiętywania przeszłych wydarzeń autobiograficznych.

Razem pozwalają nam wykorzystać te przeszłe reprezentacje do ich projekcji w przyszłość. Innymi słowy, obie zdolności są niezbędne, aby w przyszłości rozpocząć myślenie epizodyczne i opracować plany działania.

Zdolności te pojawiają się w tym samym czasie i są połączone wspólną podstawą anatomiczno-funkcjonalną. Za pamięć epizodyczną i planowanie odpowiadają wspólnie płat czołowy i przyśrodkowy płat skroniowy.

Jak rozwija się myślenie epizodyczne o przyszłości?

Umiejętności rozwinięte na podstawie teorii umysłu są niezbędne do przypisywania stanów psychicznych sobie i innym. To z kolei pozwala nam mentalnie projektować się w przyszłość.

Dzieci „neurotypowe” lub rozwijające się w sposób typowy zaczynają rozumieć stany psychiczne własne i innych (teorię umysłu) w wieku około 2 lat i rozwijają ją lepiej w wieku przedszkolnym. Z drugiej strony wiemy, że umiejętności takie jak epizodyczna pamięć i epizodyczne myślenie o przyszłości pojawiają się w wieku około 4 lat.

Z drugiej strony wydaje się, że dzieci zaczynają rozumieć pojęcie przyszłości w wieku około 3 lat. Jednak dopiero w wieku 12 lat naprawdę rozumieją tę koncepcję. W wieku od 2 do 3 lat dzieci zaczynają już włączać do swojego słownika słowa związane z przyszłymi wydarzeniami.

Między 3 a 5 rokiem życia rozwija się umiejętność planowania przyszłości, choćby tylko pod względem języka i odnosi się ona bardziej do życzeń niż do rzeczywistych celów. Już od 5 roku życia dzieci zaczynają opracowywać plany i podejmować decyzje mające na celu osiągnięcie określonych celów.

Związek z psychopatologią

Jak już wspomnieliśmy, umiejętności związane z Teorią Umysłu wydają się kluczowe, jeśli chodzi o myślenie epizodyczne o przyszłości. Z tego powodu oczekuje się, że dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, którym brakuje teorii umysłu, będą miały trudności z planowaniem i myśleniem o przyszłości.

Może to być związane ze stereotypowymi i powtarzającymi się zachowaniami, które prezentują te dzieci oraz z brakiem elastyczności. Suddendorf i Corballis argumentowali, że te nieelastyczne i stereotypowe zachowania mogą odzwierciedlać niezdolność dzieci ze spektrum autyzmu do widzenia siebie w przyszłości.

Badania, w których poproszono dzieci autystyczne o opisanie wydarzeń (przeszłych lub przyszłych), wykazały zmniejszoną zdolność do pamięci epizodycznej i przewidywania u dzieci autystycznych w porównaniu z dziećmi „neurotypowymi”.

Z drugiej strony przyszłe myślenie epizodyczne wchodzi równiez w związek z innymi zaburzeniami, takimi jak lęk i depresja. W tych przypadkach myślenie epizodyczne o przyszłości może być ściśle związane z ruminacją i lękiem antycypacyjnym.

W szczególności pacjenci z zespołem lęku uogólnionego charakteryzują się niespecyficznym i negatywnym myśleniem o przyszłości. To sprawia, że ​​każda wizualizacja przyszłego scenariusza jest nierealistyczna, abstrakcyjna i negatywna. Budzi to duże zaniepokojenie negatywnym wydarzeniem, które ich zdaniem wkrótce nastąpi.