Teoria umysłu: poznaj ten klucz do więzi międzyludzkich
Teoria umysłu pomaga w naszych relacjach społecznych. Dzięki niej możemy zrozumieć intencje, myśli lub pragnienia innych, a następnie dostosować nasze zachowanie na podstawie tych informacji.
Teoria umysłu to zdolność społeczno-poznawcza, która pozwala nam łączyć się z innymi. Ta zdolność wykracza daleko poza klasyczny „Myślę, że w tej chwili czujesz lub myślisz {…}”. W rzeczywistości ta zdolność pozwala nam zrozumieć, że to, co inni myślą i czują może się bardzo różnić od tego, czego my sami doświadczamy w danym momencie.
Ta koncepcja wprowadzona lata temu przez psychologa i antropologa Gregory’ego Batensona jest kluczem do zrozumienia większości naszych zachowań społecznych. W pewien sposób teoria umysłu pozwala nam zrozumieć, że ludzie wokół nas mają inne niż nasze myśli i przekonania.
«Jesteśmy tym, co myślimy. Wszystko, czym jesteśmy powstaje dzięki naszym myślom. Za pomocą naszych myśli tworzymy świat».
-Budda-
Teoria umysłu – najważniejsza zdolność społeczno-poznawcza
Często mówimy o empatii jako o niezbędnej kompetencji, która może ułatwić ludzkie kontakty. Niewiele rzeczywistości psychologicznych działa jako ten podstawowy klej społeczny, który pomaga nam się łączyć z innymi biorąc pod uwagę ich perspektywy. Nie popełnimy jednak żadnego błędu, jeśli powiemy, że teoria umysłu jest w rzeczywistości o wiele ważniejsza w naszych relacjach społecznych niż empatia.
Empatia pomaga nam zrozumieć, że inni mogą czuć to samo co my. Teoria głoszona przez Batensona pozwala nam zrozumieć, że Twoja i moja rzeczywistość mogą być bardzo różne. To ona pomaga mi uświadomić sobie na przykład, że możesz w tym momencie kłamać. Może mi również pomóc zrozumieć, że możesz inaczej niż ja reagować na niektóre bodźce.
Wszystkie te procesy są niezbędne w naszych relacjach społecznych. To dzięki nim mózg wykonuje niesamowite zadania, które pozwalają nam przetrwać, dostosowywać się i łączyć z innymi w znaczący sposób.
Mózg, maszyna „predykcyjna”
Mózg, używając klasycznego komputerowego porównania, jest maszyną predykcyjną. Jego podstawowym celem jest zmniejszenie niepewności otoczenia. To wyjaśnia, jak wskazano w badaniu przeprowadzonym przez dr Johna Andersona na Uniwersytecie w Michigan, ogromne znaczenie teorii umysłu w naszych okolicznościach społecznych.
Z drugiej strony warto również wiedzieć, że również zwierzęta posiadają te wyrafinowane zdolności. Przeprowadzono interesujące badania, dzięki którym odkryto, na przykład, że szympansy mają tę społeczno-poznawczą zdolność do przewidywania zachowań niektórych osobników. W ten sposób mogą oszukać potencjalnych rywali, a nawet wzmocnić proaktywne zachowania na korzyść grupy.
Teoria umysłu – czy wszyscy posiadamy te zdolności?
Badania nad rozwojem człowieka wskazują, że umiejętności związane z teorią umysłu pojawiają się u dzieci w wieku powyżej 4 lat. To właśnie w tym wieku dzieci zaczynają mieć bardziej abstrakcyjne, bardziej wyrafinowane myśli. I zaczynają rozumieć, że inni też mają własne intencje, wolę i że ludzie wokół nich mogą mieć różne myśli i opinie.
Z drugiej strony powinniśmy też odnieść się do innego aspektu. Badacz Simon Baron-Cohen z Uniwersytetu w Cambridge przeprowadził wiele prac i badań, w których sugeruje, że osoby ze spektrum autyzmu mają poważne braki w teorii umysłu.
Z drugiej strony również pacjenci ze schizofrenią wykazują tę samą rzeczywistość metapoznawczą, w której bardzo trudno jest połączyć i rozróżnić stany psychiczne własne i innych.
Podsumowanie
John Locke twierdził, że ludzkie szczęście jest usposobieniem umysłu i nie jest uwarunkowane od okoliczności. Musimy przyznać, że ten wszechświat mentalny w pewien sposób konfiguruje jeden z najbardziej fascynujących, a zarazem najbardziej złożonych scenariuszy. Istota ludzka, podobnie jak wiele gatunków zwierząt, ma zdolność do łączenia się ze sobą w celu wzajemnego zrozumienia, a tym samym lepszego przystosowania się do środowiska i ułatwienia ciągłości życia.
Jest jednak jeden ciekawy aspekt teorii umysłu. Dzięki niej lepiej się rozumiemy i przewidujemy zachowania, potrzeby i myśli, aby móc odpowiednio na nie zareagować. Jednak cel nie zawsze jest szlachetny. Wiadomo, że dzięki teorii umysłu jesteśmy w stanie oszukiwać innych i nimi manipulować. Dlatego i podsumowując, od nas zależy, czy dobrze wykorzystamy te wspaniałe możliwości, które mamy. Te, które wciąż, po cichutku, ewoluują.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- ARAASAC. Aragonese Center of Augmentative and Alternative Communication. Symbol set and resources.
Gobierno de Aragon. Departamento de Educación, Cultura y Deporte. https://arasaac.org/ - Bora, E., & Berk, M. (2016). Theory of mind in major depressive disorder: A meta-analysis. Journal of affective disorders, 191, 49-55. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0165032715307886
- Carlson, S. M., Koenig, M. A., & Harms, M. B. (2013). Theory of mind. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science, 4(4), 391-402. https://wires.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/wcs.1232
- Castro Arbelaéz, M, A. (2022). Etapa egocéntrica en los niños. EresMamá. Etapa egocéntrica en los niños – Eres Mamá (eresmama.com)
- Gómez, N. N. (2015). Teoría de la mente y esquizofrenia: una revisión de la literatura disponible en los últimos cinco años (2010-2014). Apuntes de Psicología, 33(3), 137-151. https://www.apuntesdepsicologia.es/index.php/revista/article/view/570#:~:text=La%20Teor%C3%ADa%20de%20la%20Mente%20%28ToM%29%2C%20conceptuada%20como,%C3%BAltimos%20a%C3%B1os%20en%20el%20%C3%A1mbito%20de%20la%20esquizofrenia.
- Hezel, D. M., & McNally, R. J. (2014). Theory of mind impairments in social anxiety disorder. Behavior therapy, 45(4), 530-540. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0005789414000331
- Zegarra-Valdivia, J., & Chino Vilca, B. (2017). Mentalización y teoría de la mente. Revista de Neuro-Psiquiatría, 80(3), 189-199. http://www.scielo.org.pe/scielo.php?pid=S0034-85972017000300006&script=sci_arttext&tlng=en