Edvard Munch: obrazy o miłości i śmierci

Munch miał duży wpływ na niemiecki ekspresjonizm z początków XX wieku. Jego słynny obraz Krzyk (1893) został uznany za współczesny symbol duchowej udręki.

Munch: dzieciństwo i młodość

Edvard Munch urodził się 12 grudnia 1863 roku w Löten w Norwegii. Jego rodzina wywodząca się z klasy średniej nie cieszyła się dobrym zdrowiem. Jego matka zmarła, gdy miał pięć lat, a jego starsza siostra, gdy miał 14 lat. Obie zmarły w wyniku gruźlicy.

Munch przeniósł ten obraz na płótno w swoim pierwszym arcydziele „Chory chłopiec” z 1885 r. Ojciec i brat Edvarda również zmarli, gdy był on jeszcze młody. Jedyna żyjąca siostra wkrótce zapadła na chorobę psychiczną.

Munch wykazał się talentem do rysowania już w młodym wieku, pomimo praktycznie braku wykształcenia. Ważną osobą w jego rozwoju artystycznym była Kristiania Bohème, czyli grono pisarzy i artystów z Kristianii, jak nazywano Oslo.

Członkowie tego kręgu wierzyli w wolną miłość i generalnie byli przeciwni burżuazyjnym ograniczeniom. Christian Krohg, jeden z najstarszych malarzy z kręgu Kristiania Bohème, udzielił Munchowi wielu wskazówek i pomocy.

Na początku Munchowi udało się przezwyciężyć dominującą naturalistyczną estetykę w Kristianii. Było to w dużej mierze wynikiem jego asymilacji francuskiego impresjonizmu po podróży do Paryża, gdy miał 26 lat.

Niewątpliwie duży wpływ miała na niego twórczość malarzy postimpresjonistycznych, jak Paul Gauguin i Henri de Toulouse-Lautrec. Przyjął ambicję artystów syntetycznych, by wyjść poza opis natury zewnętrznej i kształtować wewnętrzną wizję.

Artystyczne dojrzewanie

Bardzo oryginalny styl Muncha skrystalizował się około 1892 r. Płynne użycie krętych linii w jego nowych obrazach w tym okresie przypominało Art Nouveau.

Jednak Munch wykorzystał tę linię nie jako dekorację, ale jako narzędzie głębokiego psychologicznego objawienia. Gwałtowne emocje i niekonwencjonalne sceny w jego dziełach, zwłaszcza śmiałe przedstawienia seksualności, wywołały silne kontrowersje.

Oburzenie norweskich krytyków jego niezrozumiałymi dziełami odbiło się echem na ich odpowiednikach w Berlinie. Stało się to, gdy Munch w 1892 roku na zaproszenie Berlińskiego Związku Artystów wystawił tam dużą liczbę swoich obrazów.

Krytycy byli również urażeni jego innowacyjną techniką, która dla większości wydawała się niedokończona. Skandal pomógł jednak rozpowszechnić jego nazwisko w całych Niemczech, a stamtąd jego reputacja rozprzestrzeniła się na resztę świata.

Munch mieszkał głównie w Berlinie w latach 1892–1895, a następnie w Paryżu w latach 1896–97 i kontynuował tak przeprowadzki, aż w końcu osiadł w Norwegii w 1910 r.

Obrazy o miłości i śmierci i Krzyk

Sercem spuścizny Muncha jest jego seria obrazów o miłości i śmierci.

Pierwotnie składała się z sześciu obrazów wystawionych w 1893 roku, ale rozrosła się do 22 dzieł zanim została wystawiona. Pierwsza wystawa z tej serii została wydana pod tytułem Fryz życia w Secesji Berlińskiej w 1902 roku.

Munch ciągle zmieniał te obrazy, a gdy sprzedawał któryś z nich, tworzył jego nową wersję. Dlatego w wielu przypadkach istnieje kilka wersji i szkiców opartych na tym samym obrazie.

Chociaż Fryz życia jest oparty na osobistym doświadczeniu, jego tematy są uniwersalne. Jego dzieła nie dotyczą konkretnych mężczyzn czy kobiet, ale mężczyzn i kobiet ogółem. Jego sztuka porusza tematykę ludzkiego doświadczenia i wielkich sił natury.

W tej serii dzieł pojawia się ukryta narracja o przebudzeniu, rozkwicie i więdnięciu miłości, po której następuje rozpacz i śmierć.

W wielu jego obrazach siłę przekazu zwiększa klaustrofobiczna przestrzeń i perspektywa. Przykład tego rodzaju dramatycznej perspektywy jest Krzyk, który jest najbardziej znanym dziełem Muncha.

Krzyk został zainspirowany traumatycznym doświadczeniem, podczas którego Munch poczuł i usłyszał „krzyk w całej naturze”. Przedstawia ogarniętą paniką istotę, która jednocześnie przypomina plemnik lub płód, którego kontury odbijają się echem w wirujących liniach krwistoczerwonego nieba.

Na tym obrazie niepokój wznosi się na inny poziom. Niepokój wiąże się ostatecznie z refleksjami na temat śmierci i brakiem znaczenia, które miały być podstawą egzystencjalizmu.

Pierwsze dwie wersje Krzyku pochodzą z 1893 r. Munch stworzył kolejną wersję w 1895 r., a czwartą ukończył w 1910 r.