Dezintegracja pozytywna, czyli kryzysy osób z wysokim IQ

Osoby o wysokich zdolnościach często przechodzą przez kilka kryzysów egzystencjalnych. Psychiatra Kazimierz Dąbrowski opisał to zjawisko i uknuł termin, który je wyraża: dezintegracja pozytywna. W tym artykule opowiemy Ci, na czym dokładnie ona polega.

Istnieje wiele rodzajów kryzysów. Niektórzy przechodzą je na poziomie egzystencjalnym – w dziwnej, ale obsesyjnej otchłani nie przestają się zastanawiać, co znaczy i daje im świat, życie, a nawet oni sami.

Kazimierz Dąbrowski w latach 60. ukuł termin „dezintegracja pozytywna”, aby wyjaśnić to zjawisko psychologiczne, tak powszechne u osób o wysokich zdolnościach intelektualnych.

Jak się okazuje, ta koncepcja nadal jest interesująca. To tak, jakby umysły tych utalentowanych ludzi – dorastających dzieci i dorosłych – czasami popadały w rodzaj defragmentacji. Umysły rozpadają się (w przenośni), aby ponownie zintegrować ma inny sposób po znalezieniu odpowiednich odpowiedzi, przyjęciu istotnych znaczeń i wyjaśnieniu głębokich wątpliwości.

Dąbrowski trafnie zdefiniował to zjawisko, ten rodzaj egzystencjalnej depresji. Dezintegracja, ponieważ istnieją części, które w pewnym momencie się „rozpuszczają”. Są to przekonania, wzorce myślowe, emocje, wartości, których dana osoba nie możne już formułować na inny sposób.

Umysł niejako aktualizuje się, rozwijając i jednocześnie zdobywając nowe potencjały. Stąd natomiast określenie „pozytywna”? Ponieważ temu odrzuceniu towarzyszą nowe idee, nowe osiągnięcia, co ostatecznie stanowi postęp w rozwoju człowieka, jego przejście na kolejny stopień.

W rzeczywistości polski psychiatra, ekspert w dziedzinie psychologii osobowości i wysokich zdolności intelektualnych, zdefiniował do pięciu kroków tego zjawiska. Są to różne fazy, przez które zwykle przechodzi osoba z wysokim IQ.

Zobaczymy, na czym dokładnie to polega.

Dezintegracja pozytywna: ewolucja w drodze do zbudowania autentycznej jaźni

Teoria pozytywnej dezintegracji Dąbrowskiego, choć została sformułowana ponad sześć dekad temu, nadal pozostaje aktualna. Co więcej, jeśli chodzi o badanie i ocenę wysokich ludzkich umiejętności, stanowi ona cenną strukturę badawczą. Dzięki niej można zrozumieć, jak ewoluuje konstrukcja osobowości jednostek uzdolnionych.

Tak więc, zgodnie z tym podejściem, rozwój umysłowy osoby z wysokim IQ przechodzi przez serię bardzo konkretnych przemian. Pozwalają one pnąc się w górę. To znaczy, że następuje ewolucja, której efektem jest zysk zarówno na poziomie poznawczym, jak i emocjonalnym.

Jednak tu pojawia się pewien ciekawy fakt. Każdy postęp zaczyna się od kryzysu, od momentu, w którym dane dziecko, nastolatek czy dorosły doświadcza dużego cierpienia, zagubienia, niepokoju i frustracji. Stany te prawie zawsze zaczynają się od wątpliwości egzystencjalnych. Momentów, w których osoby kwestionują siebie, czują się zbyt różni od innych.

To czas, kiedy wpadają w stany introspekcji, w których zastanawiają się, dlaczego świat jest taki, jaki jest, dlaczego ludzie postępują tak, jak oni, myślą o celu swojej przyszłości, zyskując świadomość swojej śmiertelności itp.

Mendaglio i Tillier (2006) przeanalizowali to samo w swojej pracy Teoria pozytywnej dezintegracji i uzdolnień Dąbrowskiego (La teoría de la desintegración positiva y la superdotación de Dabrowski).

To, co odkryli w swoich badaniach, to fakt, że zwykle osoby o wysokich zdolnościach doświadczają również dużej, często nadmiernej ekscytacji. Oznacza to, że mają bujną wyobraźnię, tendencję do intensywniejszego odczuwania emocji, są też zwykle bardziej impulsywni.

Wszystko to sprawia, że ​​momenty egzystencjalnego kryzysu są często bardzo problematyczne. Ponadto wymagają jakiegoś rodzaju interwencji i wsparcia, aby osoby je doświadczające wyszły z nich silniejsze.

Najczęstszym problemem jest to, że w tych okresach czasach przestają być produktywni na zajęciach lub w pracy. Mają też problemy w relacjach społecznych. Poznajmy jednak te etapy rozwoju, które zdefiniował sam Dąbrowski.

1. Integracja pierwotna

Ten pierwszy poziom rozwoju objawia się we wczesnym dzieciństwie. Tutaj dziecko o wysokich zdolnościach przeżywa pierwszy kryzys. To moment, w którym instynkty i egocentryczne zachowania stykają się z zainteresowaniem tym, co znajduje się w bezpośrednim otoczeniu, kontekście.

Chęć odkrywania, odkrywania, manipulowania i uczenia się zaczyna stopniowo dojrzewać.

2. Dezintegracja jednopoziomowa i jednokierunkowa

Na tym etapie dziecko lub młoda osoba pragnie czuć się akceptowaną w grupie rówieśników. Jednak okazuje się, że nie osiąga tego stanu. Wówczas następuje pierwszy wielki kryzys egzystencjalny.

Do tego dochodzi potrzeba analizy wartości społecznych, w których się rozwija i które mają wpływ na jej życie. Pojawiają się pytania o zachowanie ludzi, o normy rządzące społeczeństwem, o ich rolę w środowisku.

3. Spontaniczna dezintegracja wielopoziomowa

Dezintegracja pozytywna występuje również wtedy, gdy dana osoba nagle czuje się niezadowolona z tego, kim jest i co osiągnęła do tej pory.

Ten kryzys pojawia się zwykle we wczesnej młodości, kiedy człowiek jest zmuszony przeformułować cele, porzucić pewne projekty i pomysły. Konfliktuje się ze sobą, ale udaje mu się z tego wyjść, przyjmując nowe rozwiązania.

4. Zorganizowana dezintegracja wielopoziomowa

Czwarty etap rozwoju osobistego mężczyzny lub kobiety o wysokim IQ następuje, gdy zdaje sobie sprawę, że być może spędził dużo czasu skupiony na sobie i swoich potrzebach. Być może nadszedł czas, aby otworzyć się na innych, stać się bardziej altruistycznym i przyjąć bardziej produktywną rolę dla dobra bliźnich.

Jest to moment, w którym przyjmuje się wartości uniwersalne, wyższe.

5. Integracja wtórna

Odpowiedzialność, dobroć, altruizm… Na tym ostatnim etapie osoba zaczyna patrzeć na bardziej abstrakcyjne i wyższe zasady. Skoncentrowała się już na pomaganiu innym, na wnoszeniu wkładu poprzez swoją pracę lub wysiłek bycia pomocnym. Teraz chce odcisnąć swoje piętno na kulturze, promować postęp swojego społeczeństwa.

Podsumowując, w pozytywnej dezintegracji tkwi coś bardzo ważnego. Ten model zawiera bardzo obiecującą perspektywę, czasami wręcz nierealną. Nie wszystkim udaje się „przejść” te etapy. To nie jest działanie automatyczne. Wielu grzęźnie w kryzysach, które prowadzą do lęku lub depresji.

Dlatego priorytetem jest profesjonalne wsparcie w chwilach wątpliwości i osobistych kryzysów. Tylko wtedy osoby o wysokim IQ mogą osiągnąć dobre samopoczucie.

Artykuł napisała i zweryfikowała psycholog Valerię Sabater.