Czy urodziłeś się praworęczny? Prawie dziewięć na dziesięć osób jest praworęcznych. Oznacza to, że tylko 10% ludzi na całym świecie jest leworęcznych. Dlaczego? Czy to szczęście? Czy bycie praworęcznym jest związane z genetyką? Czy przychodzi wraz z praktyką? Czy mogę zostać osobą leworęczną? Czy to zależy od mojej osobowości?
Cóż, wyjaśnienie nie jest takie proste. Istnieje wiele badań na ten temat, ale nie ma rozstrzygających wyników. Istnieją jednak dwie hipotezy, które mają większe poparcie naukowe.
Czy urodziłeś się prawo, czy leworęczny?
Obydwie zakładają, że bycie osobą praworęczną lub leworęczną ma charakter neurologiczny; to znaczy, jest wynikiem ewolucji naszego układu nerwowego. Dlatego wiemy z całą pewnością, że nie rodzimy się z konkretną umiejętnością w jedną lub drugą stronę. Nie jest to także kwestia przypadku. Umiejętność ta rozwija się w dzieciństwie. Ale dlaczego?
To mózg jest za to odpowiedzialny
Ta pierwsza teoria istnieje od lat. Mówi, że Twoja tendencja do używania jednej ręki częściej od drugiej pochodzi z Twojego mózgu; określa ją “lateralność” danej osoby. Lateralność oznacza, czy używasz prawej czy lewej strony symetrycznych części ciała: rąk, oczu, stóp, uszu…
Patrząc pod względem anatomicznym, nasze części ciała są symetryczne. Ale na poziomie funkcjonalnym są asymetryczne. Z lateralnością mamy do czynienia, gdy jedna strona ciała dominuje nad drugą podczas robienia rzeczy (pisania, otwierania drzwi, grania w tenisa…). Osoby leworęczne używają lewej strony, a praworęczne używają prawej.
Rozwijamy lateralność między trzecim a szóstym rokiem życia, a całkowicie formujemy ją w wieku siedmiu lat. Jeśli do osiągnięcia piątego roku życia dziecko jej nie rozwinęło, powinno odwiedzić specjalistę.
Lateralizacja
Aby zrozumieć teorię, którą właśnie wprowadziliśmy, powinniśmy wyjaśnić, czym jest lateralizacja. Oznacza to, że jedna półkula mózgu jest bardziej dominująca. Ogólnie rzecz biorąc, prawa półkula “kieruje” ruchami lewej strony ciała; i na odwrót, lewa półkula kieruje ruchami prawej strony. Dlatego możemy powiedzieć, że:
- Praworęcznych ludzie charakteryzuje dominacja lewej strony mózgu i prawostronna lateralność.
- Ludzi leworęcznych charakteryzuje dominacja prawej strony mózgu i lewostronna lateralność.
Czy urodziłeś się praworęczny? Rdzeń kręgowy determinuje wszystko
Niedawno badacze z Uniwersytetu Ruhr w Bochum (Niemcy) stwierdzili, że mózg nie wybiera lateralizacji, ale raczej jest to zadanie rdzenia kręgowego. Okazało się, że już w ósmym tygodniu ciąży istnieją wyraźne różnice genetyczne między dziećmi leworęcznymi i praworęcznymi.
Oznacza to, że nawet kiedy dziecko znajduje się w macicy, geny w rdzeniu kręgowym odpowiedzialne za kontrolowanie ruchów kończyn już podzieliły się na różne grupy. Na przykład już niemowlęta wybierają ssanie kciuka tylko po jednej stronie. Jak to możliwe?
Proces działa w następujący sposób – kora mózgowa wysyła polecenia motoryczne do rdzenia kręgowego, który kontroluje ruchy nóg i ramion dziecka. Naukowcy odkryli, że w wieku ośmiu miesięcy nadal nie ma komunikacji między korą mózgową a rdzeniem. Zatem tylko rdzeń kręgowy może być odpowiedzialny za ruchy dziecka.
Dla tych badaczy epigenetyka wyjaśnia lateralność. Oznacza to, że środowisko wpływa na geny, a te wpływają na lewą i prawą stronę rdzenia kręgowego na różne sposoby.
A co z ludźmi oburęcznymi?
Jeśli nie jesteś praworęczny lub leworęczny, twoja lateralność prawdopodobnie nie rozwinęła się prawidłowo. Jeśli tak się dzieje, dzieci mogą być oburęczne, lub mogą mieć skrzyżowany lub sprzeczny układ lateralizacji.
- Bycie oburęcznym oznacza, że masz nieokreśloną lateralność. Innymi słowy, nie ma dominacji konkretnej części mózgu. Dlatego dziecko używa obu symetrycznych części ciała; może wykonywać czynności zarówno po prawej, jak i po lewej stronie.
- Skrzyżowana lub mieszana lateralność występuje wtedy, gdy asymetria czynnościowa prawej i lewej strony ciała jest zamieniona. Na przykład prawe oko hiszpańskiego tenisisty Rafaela Nadala jest jego dominującym okiem, ale dominująca ręka to lewa.
- Sprzeczna lateralność ma miejsce, gdy dzieci zostały zmuszone do zmiany swojej lateralności. Zwykle dzieje się tak, gdy leworęczne dziecko jest zmuszone pisać prawą. Później używa swojej “naturalnej” dłoni jedynie w działaniach, w których nie pośredniczy kultura, takich jak mycie zębów, pozdrowienia lub popychanie przedmiotów.
Sprzeczna lateralność wiąże się z marginalizacją osób leworęcznych. Widzimy to nawet w naszym języku. Robienie rzeczy we “właściwy” sposób oznacza ich prawidłowe wykonywanie. W rzeczywistości w wielu krajach, na przykład w Chinach na osobę, która korzysta z lewej ręki inni patrzą ze zdziwieniem, a dzieci używające lewej ręki poprawia się na siłę.
Nadal istnieje wiele niewiadomych na temat tego w jaki sposób stajemy się praworęczni lub leworęczni. Jednak badania nad mózgiem i rdzeniem kręgowym przybliżają nas do zapewnienia nam niepodważalnego naukowego wyjaśnienia. Czy urodziłeś się leworęczny?