Zwykle zakłada się, że osoba o usposobieniu makiawelicznym czy psychopata to najgorsza odmiana narcyza pozbawiona autentycznej empatii. Jednak jest to bardziej skomplikowany temat. Psychologia osobowości otworzyła bowiem nowe pole do rozważań. Jest nim ciemna empatia.
Na czym ona polega? To. nowy konstrukt psychologiczny odnoszący się do niewielkiej części populacji. Tacy ludzie posiadają cechy z ciemnej triady, ale jednocześnie mają swoją jasną, empatyczną stronę. Zjawisko to przykuło uwagę ekspertów, którzy rozpoczęli badania nad tym tematem.
Niektórych opisuje się jako typowych antybohaterów. Chodzi o zimnych ludzi ze skłonnościami do manipulacji. Niekiedy skrywają oni jednak w swoim wnętrzu talent, odpowiedzialność, a nawet dobroć.
Czym jest ciemna empatia?
Psychologia ewolucja zakłada niekiedy, że “ciemne cechy” mogą stanowić pewnego rodzaju impuls do człowieczeństwa. Zdolności takie jak rozwiązywanie problemów, przywództwo, szybkie podejmowanie decyzji w trudnych warunkach czy też zawziętość to pozytywne cechy.
Czym są wspomniane ciemne cechy? Należą one do konstruktu nazywanego ciemną triadą (wprowadzonego w 2002 roku przez Paulhusa i Williamsa). Termin ten ma związek z cechami charakteru typowymi dla narcyzmu, makiawelizmu i psychopatii. Przekłada się to na paskudny charakter, chłód emocjonalny, agresję i fałsz.
A co jeśli w tego rodzaju spektrum osobowości pojawiają się ludzkie i empatyczne cechy? Ostatnie badania wykazały istnienie tak zwanej ciemnej empatii, czyli przyjaznej strony ciemnej triady. Przeanalizujmy to.
Dark empath
Badania opublikowane w lutym 2020 przez uniwersytety w Nottingham i Bishop Grosseteste (Wielka Brytania) wraz z Uniwersytetem Technicznym Auckland (Nowa Zelandia) dotyczyły roli empatii w ciemnej triadzie.
- Większość ludzi zakłada, że przy osobowości psychopatycznej, narcystycznej czy makiawelicznej wymiar ten nie występuje. Jest to jednak błędne myślenie.
- Ludzie o takiej osobowości są zdolni do empatii i rozumienia rzeczywistości emocjonalnej innych, ale traktują to jako narzędzie do skuteczniejszej manipulacji. Ich empatia ma charakter instrumentalny.
- Pewne niedawne badanie wykazało ciekawe zjawisko. 19,3 % tego rodzaju osób poza swoimi ciemnymi cechami wykazuje zaawansowaną empatię odmiennego typu. Są one w stanie współodczuwać i rozumieć rzeczywistość innych.
- Ten typ określono mianem dark empath (DE), co oznacza ciemną empatię.
Czy psychopaci mogą zatem być empatyczni? Czy istnieją współczujący narcyzi? Badanie wykazało, że istnieją osoby o cechach psychopatycznych, makiawelicznych czy narcystycznych, które mimo wszystko wykazują ciemną empatię.
Ciemna empatia i jej charakterystyka
Cecha ta dotyczy w większości mężczyzn. Ciemna empatia znana jest nam z kina i literatury. Chodzi o te czarne charaktery, które skrywają dobre serce. To wampiry, które nie piją krwi, aspołeczni i zimni detektywi, którzy bronią słuszności, kalkulujący złodzieje, którzy przeznaczają łup na szczytny cel.
To prototypiczne postaci udowadniające, że ciemne cechy można wykorzystywać w pozytywnych celach. Stąd wynikło też zainteresowanie psychologów tym tematem. Osobowości takie mają bowiem cechy czyniące je odpowiednimi do pewnych zawodów takich jak szpieg, żołnierz, lekarz czy polityk. Poznajcie ich charakterystykę.
Ekstrawertycy i neurotycy
Ciemna empatia powiązana jest z ekstrawertycznym zachowaniem, dynamiką, otwartym nastawieniem i łatwością w wyrażaniu uczuć względem innych.
Dochodzi do niej neurotyczny charakter – osoby takie mogą przechodzić emocjonalne wzloty i upadki (niepokój, depresja, fobie…). Ludzie o takiej osobowości często naznaczeni są bólem emocjonalnym.
Przyjaźni, społeczni i życzliwi
Ich życzliwość jest autentyczna. Nie symulują – faktycznie lubią wchodzić w kontakty z innymi ludźmi.
Lubią władzę, ale potrafią działać w grupie
Osoby z echami ciemnej triady często odczuwają potrzebę władzy, Definiuje ich ona, daje satysfakcję i poczucie spełnienia.
Ciemna empatia oznacza przewagę, ale też ludzką odmianę przywództwa. Osoby takie potrafią wyciągnąć z innych to, co najlepsze. Jako liderzy inspirują, motywują i napędzają kapitał psychologiczny członków grupy.
Podatni na zranienie narcyzi
Typowy dla takiej osobowości jest podatny na zranienie narcyzm. Takie osoby łatwo zranić. Potrafią wprawdzie zrozumieć innych, ale mocno wpływają na nie negatywne opinie.
Niedoskonali, ale utalentowani
Ten profil osobowości przekłada się na duże kompetencje w wielu dziedzinach. Takie osoby są zwykle utalentowane, mają zdolności przywódcze i dobrze odnajdują się w towarzystwie. Ich charakterystyka jest jednak złożona – do głosu dochodzi tu pewien narcyzm i skłonność do manipulacji.
Badania na temat tego konstruktu psychologicznego będą kontynuowane. Z pewnością niedługo dowiemy się więcej o takim rodzaju osobowości.
Bibliografia
Wszystkie cytowane źródła zostały dokładnie sprawdzone przez nasz zespół, aby zapewnić ich jakość, wiarygodność, trafność i ważność. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i posiadającą dokładność naukową lub akademicką.
- Jonason, P. K., & Kroll, C. H. (2015). A multidimensional view of the relationship between empathy and the dark triad. Journal of Individual Differences, 36(3), 150–156. https://doi.org/10.1027/1614-0001/a000166
- Nadja Heym, Fraenze Kibowski, Claire AJ Bloxsom, Alyson Blanchard, Alexandra Harper (2020) The Dark Empath: Characterising dark traits in the presence of empathy. Personality and Individual Differences Available online 29 July 2020, 110172. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110172
- Szabó, E., & Bereczkei, T. (2017). Different paths to different strategies? Unique associations among facets of the Dark Triad, empathy, and trait emotional intelligence. Advances in Cognitive Psychology, 13(4), 306–313. https://doi.org/10.5709/acp-0230-7
- Jonason, P. K., & Krause, L. (2013). The emotional deficits associated with the Dark Triad traits: Cognitive empathy, affective empathy, and alexithymia. Personality and Individual Differences, 55(5), 532–537. https://doi.org/10.1016/j.paid.2013.04.027