Autyzmem i lęk społeczny: jak są ze sobą powiązane?

Niektóre przejawy autyzmu i lęku społecznego mogą być podobne, co prowadzi do błędnej diagnozy. W tym artykule mówimy o tym, na co należy zwrócić uwagę, aby tak się nie stało.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Elena Sanz.

Ostatnia aktualizacja: 14 września, 2023

Autyzm i lęk społeczny to dwa odmienne stany; społeczeństwo również postrzega te zjawiska w różny sposób. Jednak są one ściślej ze sobą związane niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Osoby z powyższymi schorzeniami mogą mieć podobny sposób percepcji, zachowania i trudności. Obie te rzeczywistości mogą ze sobą współistnieć.

W obu zaburzeniach trudności społeczne i komunikacyjne to istotne i wspólne elementy, które nakładają na chorych codzienne ograniczenia. Na tej podstawie u osób, które rzeczywiście znajdują się w spektrum autystycznym, czasami stawiane są błędne lub niewystarczające diagnozy lęku społecznego. Znajomość podobieństw tych schorzeń i relacji między nimi może pomóc w lepszym zrozumieniu i zaplanowaniu bardziej odpowiednich interwencji.

Autyzm i lęk społeczny: czy są ze sobą powiązane?

Aby umieścić to w szerszym kontekście, pamiętaj, że autyzm (czyli zaburzenie ze spektrum autyzmu lub ASD) jest zaburzeniem neurorozwojowym, które wpływa głównie na komunikację społeczną oraz wzorce zachowań i zainteresowań. Istnieją różne poziomy nasilenia, od subtelnego do poważnego. Zaburzenie to warunkuje (w mniejszym lub większym stopniu) funkcjonowanie i przystosowanie społeczne chorego.

Z drugiej strony lęk społeczny (lub fobia społeczna) jest zaburzeniem lękowym. Charakteryzuje się uporczywym i irracjonalnym lękiem przed oceną innych ludzi. Prowadzi to do unikania narażania się na jakąkolwiek sytuację społeczną, która implikuje taką możliwość. Ewentualnie chorzy znoszą tego typu sytuacje, ale odczuwają duży dyskomfort.

Pomimo ogromnych różnic między tymi zaburzeniami, osoby cierpiące na oba mogą doświadczać problemów z codziennymi interakcjami interpersonalnymi i paść ofiarą społecznego odrzucenia. Autyzm i lęk społeczny mają kilka wspólnych objawów.

Wspólne objawy dla obu stanów

Objawy typowe dla autyzmu i lęku społecznego mogą być podobne do poniższych przykładów:

• Osoby z obydwoma schorzeniami mają trudności z dopasowaniem się i poczuciem komfortu w interakcjach międzyludzkich. Kontakty społeczne nie są naturalne, ponieważ chorzy czują, że muszą podjąć dodatkowy wysiłek, aby dostosować się do tego, czego oczekują od nich inni.
• Osoby chore często stosują maskowanie. Jest to strategia polegająca na odgrywaniu roli lub „zakładaniu maski” podczas interakcji z innymi. Oznacza to, że muszą wymuszać gesty, słowa i reakcje, ponieważ nie przychodzą im one naturalnie. To sposób na zakamuflowanie i unikanie osądzania i odrzucenia, ale jest to niezwykle wyczerpujące.
• Chociaż ludzie chcą nawiązać relacje społeczne i dzielić się doświadczeniami z innymi, te wymiany często powodują u nich cierpienie. Wywołują niepokój i wymagają znacznego wysiłku. Ponadto w wielu przypadkach stanowią one nieprzyjemne doświadczenia lub prowadzą do odrzucenia przez innych.
• W niektórych przypadkach tendencja do dostosowywania się do oczekiwań, do „działania”, aby być akceptowanym i docenianym, sprawia, że ludzie odłączają się od własnych opinii i potrzeb. Są osoby cierpiące zarówno na lęk społeczny, jak i osoby ze spektrum autyzmu, które poświęciły lata swojego życia na badanie interakcji międzyludzkich, aby je zrozumieć i wiedzieć, jak postępować. To pozostawia niewiele miejsca na wyrażenie swojego prawdziwego ja, któremu zaprzeczają lub ukrywają, aby zadowolić każdego, z kim rozmawiają.

Obecność autyzmu zwiększa ryzyko wystąpienia lęku społecznego

Badania wykazały, że osoby z autyzmem częściej rozwijają lęk społeczny niż osoby neurotypowe. Szacuje się, że 13-40 procent dorosłych z autyzmem wykazuje również współwystępujący lęk społeczny. Innymi słowy, obie diagnozy współistnieją u nich jednocześnie.

Biorąc pod uwagę, że istnieje kilka cech ASD, które przyczyniają się do nasilenia objawów lęku społecznego, trudno się temu dziwić. Na przykład:

• Występują problemy z komunikacją i trudności w interpretacji mowy ciała, które prowadzą do ograniczonej zdolności do nawiązywania kontaktów towarzyskich.
• Osoby z ASD potrzebują więcej czasu na przetwarzanie informacji. Utrudnia to płynność i naturalność interakcji.
• Osoby cierpiące na ASD przez całe życie wielokrotnie doświadczają odrzucenia społecznego. Z tego powodu wymiany społeczne postrzegają jako negatywne wydarzenia, które prowadzą ich do postrzegania siebie jako nieudolnych i które wpływają na ich samoocenę.
• Nadwrażliwość sensoryczna również działa przeciwko nim. Kiedy otoczenie jest zbyt stymulujące (jest zbyt dużo informacji sensorycznych do przetworzenia w środowisku), zwiększa to ich niepokój i znacznie utrudnia ich umiejętności komunikacyjne.

Znaczenie diagnozy i interwencji

Pomimo tego, że są to dwa naprawdę różne stany, ewolucja obu zaburzeń może powodować zamieszanie, jeśli chodzi o diagnozę. Dlatego wiedza o wysokim współwystępowaniu autyzmu i lęku społecznego może temu zapobiec, sprzyjając realizacji bardziej optymalnego planu interwencji.

Trudności w komunikacji i strach przed odrzuceniem społecznym mają głęboki wpływ na życie ludzi. Wpływają na ich samoocenę i ograniczają ich możliwości. Z tego powodu ważne jest podnoszenie świadomości i oferowanie odpowiednich strategii radzenia sobie w każdym indywidualnym przypadku.