Archetypy dziecięcej traumy

Nie każdy, kto przeżył traumę w dzieciństwie, uwewnętrznia ją w ten sam sposób. Oznacza to, że każde cierpienie i rzeczywistość może być reprezentowana przez szereg bardzo specyficznych archetypów. Przyjrzymy się im tutaj.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Valeria Sabater.

Ostatnia aktualizacja: 14 września, 2023

Archetypy dziecięcej traumy definiują różne sposoby, w jakie dzieci manifestują ciężar cierpienia, które przeżyły. Nie wszyscy pokazują to w ten sam sposób. Nie wszyscy osiągną dorosłość, rozwijając taką samą dynamikę behawioralną i psychologiczną. Jest tak, ponieważ rany pozostawione przez złe traktowanie, porzucenie lub maltretowanie zawsze objawiają się w bardzo szczególny sposób.

Carl Jung mówił o archetypie rannego dziecka. Później jungowscy psychologowie, którym powierzono zachowanie jego spuścizny i podstaw psychologii analitycznej, nakreślili różne rodzaje traumy i ich archetypową symbolikę. Składają się one z serii uniwersalnych archaicznych wzorów i obrazów, które przedstawiają różne sposoby radzenia sobie z urazami w psychicznym świecie.

W ten sposób, jak wyjaśnił sam Jung, to archetyp dziecka jako pierwszy pojawia się w naszej nieświadomości. Jednak ten wczesny odcisk na psychice nie zawsze jest tak zdrowy i rozwijający, jak powinien.

Proces tego psycho-emocjonalnego „wpajania” zaczyna się od momentu, gdy jesteśmy w łonie matki, aż do około siódmego roku życia. Ten okres jest kluczowy w rozwoju człowieka. Dlatego w przypadku traumy w tym czasie, jaźń staje się całkowicie podzielona.

Archetypy dziecięcej traumy

Donald Kalsched jest psychoanalitykiem jungowskim. Napisał kilka interesujących książek na temat traumy z dzieciństwa. Jednym z nich jest The Inner World of Trauma: Archetype Defense of the Personal Spirit ( 1996). W tej pracy bada, jak wczesne doświadczenia maltretowania lub zaniedbania całkowicie niszczą rozwój życia psychicznego dziecka.

W obliczu tego bólu, infantylny umysł próbuje bronić samego siebie. Jednak robiąc to, ma tendencję do tworzenia obrazów i mechanizmów obronnych, które mogą być wrogie, a nawet destrukcyjne. To wyjaśnia archetypy dziecięcej traumy. Są one niezbędne, aby straumatyzowany pacjent mógł zrozumieć swoją sytuację i wrócić do zdrowia.

Aby przezwyciężyć te doświadczenia, musimy rzucić światło na nasze cienie, lęki i rany. Dlatego, zdaniem Junga, zrozumienie archetypów, które każde dziecko przyjmuje i przenosi do swojego dorosłego życia, jest jednym z pierwszych kroków ułatwiających mu wyzwolenie i uzdrowienie.

1. Potrzebny bohater

Wśród pięciu archetypów dziecięcej traumy potrzebny bohater jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych. Odnosi się do tego dziecka, które przyjmuje rolę dorosłego, przejmując obowiązki wykraczające poza jego wiek. Jest to powszechne w rodzinach dysfunkcyjnych, w środowiskach, w których rodzice są nieobecni lub zaniedbują swoje dzieci.

Jest wiele maluchów, które opiekują się młodszym rodzeństwem, a nawet własnymi rodzicami. Są to realia, w których ich dzieciństwo jest stracone, ich tożsamość jest zniekształcona i zawsze starają się być zbawicielami dla wszystkich oprócz siebie.

2. Błazen

Błazen wykorzystuje komedię, ironię i humor, by zakamuflować swoje rany. Często to młodszy brat staje się tym archetypem, zawsze wykazując pewną obojętność, zmienność i niedojrzałość. Jednak pod tym przebraniem kryje się zranione dziecko, próbujące zamaskować swój ból i samotność.

3. Zamiennik

Zamiennik to kolejny archetyp dziecięcej traumy. Początkowo może wydawać się podobny do potrzebnego bohatera, ale w rzeczywistości jest nieco bardziej złożony. Są to niezwykle mądre i dojrzałe jak na swój wiek dzieci. Jeśli jest jedna rzecz, która je definiuje, to bycie odpowiedzialnym i posiadanie ugodowego charakteru.

Te dzieci spędzają dużo czasu „zbierając połamane kawałki” swojej dysfunkcyjnej rodziny. Dbają o dobro swojego rodzeństwa i rodziców, niezależnie od tego, czy są sprawcami przemocy. Pragną, żeby wszystko poszło dobrze. Czasami działają jako głos sumienia swoich rodziców lub jako obrońcy własnego rodzeństwa.

Wszystko to wiąże się z ogromnymi psychologicznymi i emocjonalnymi kosztami.

4. Dzikie dziecko

Dzikie dziecko pragnie jedynie miłości, uwagi i uznania. Ponieważ jednak nie mają żadnego z tych składników, reagują na tę sytuację i robią to z przemocą. Są impulsywnymi, wyzywającymi osobowościami i wykorzystują problemy, by zwrócić na siebie uwagę.

Ich wyzywające zachowanie zwiększa dynamikę kar i odrzucenia ze strony rodziców. To sprawia, że ślad traumy jest o wiele większy i wywołuje cierpienia, które są zbudowane ze smutku, samotności, a nawet nienawiści.

5. Bezcelowy wędrowiec

Bezcelowy wędrowiec jest najczęstszym i najbardziej złożonym archetypem dziecka. Definiuje zagubione dziecko, które wędruje przez codzienność oderwane od niemal wszystkiego. Nie otrzymują uczucia i też tego nie oczekują. Czują, że lepiej nie oczekiwać niczego od nikogo, aby nie zwiększać swojego bólu.

Uwewnętrzniają wszystkie swoje emocje i potrzeby. Unikają przyciągania uwagi, a jeśli jest coś, czego pragną, to być niewidzialnym. Co więcej, nie mają celu. Oznacza to, że dorastają bez nadziei i marzeń i mają tendencję do popadania w stany depresyjne i izolację społeczną. To niezwykle trudna psychologiczna rzeczywistość.

Idea tych archetypów nie jest poparta żadnymi prawdziwymi dowodami naukowymi. Opisują jednak realia, które rozpoznają wszyscy, którzy borykają się z traumą z dzieciństwa.

Niektóre dzieci rozwijają zaburzenia eksternalizacyjne (takie jak impulsywność lub trudne zachowanie), podczas gdy inne wykazują zaburzenia internalizacyjne (nieśmiałość, depresja, fobie). Dlatego te materiały z psychologii jungowskiej są dla nas niezwykle interesujące i pomagają zrozumieć różne skutki tych wczesnych ran.