Badanie osobowości – podejście idiograficzne i nomotetyczne

Idiograficzne i nomotetyczne podejście do badania osobowości to dwie różne perspektywy. Chociaż celem obu jest opisanie tego samego konstruktu, istnieją zasadnicze różnice. Wiedza o tym, jak rozróżnić te dwa podejścia, umożliwia dokładniejsze wyobrażenie o tym, co implikuje badanie osobowości. Przyjrzymy się teraz różnicom między idiograficznym i nomotetycznym podejściem do osobowości.

Badania sugerują, że istnieje wiele definicji osobowości. Różnią się one w zależności od konkretnej teorii. Ale z reguły eksperci zgadzają się, że osobowość składa się z zestawu cech, które warunkują zachowanie w określonych okolicznościach. Na przykład, możemy mówić o wybuchowej osobowości, opisując kogoś, kto reaguje impulsywnie na najmniejszą prowokację.

Wśród cech składających się na osobowość są myśli, emocje, postawy i sposoby działania.

Badanie osobowości jest złożone, ponieważ jest konstruktem, który jest konfigurowany przez różne czynniki. Dlatego każdy teoretyk ma inną wizję koncepcji i zaangażowanych elementów. Mimo to specjaliści są zgodni co do tego, że w modelach osobowości istnieją pewne stałe. Dwie najważniejsze perspektywy to idiograficzna i nomotetyczna.

Zanim szczegółowo omówimy różnice między idiograficznym i nomotetycznym podejściem do osobowości, zbadamy je z osobna. To da nam lepsze wyobrażenie o tym, jak można je od siebie odróżnić.

Badanie osobowości – podejście idiograficzne

Idiograficzny model osobowości zakłada, że żaden człowiek nie jest w 100% identyczny z innym. Innymi słowy, wszyscy posiadamy pewne cechy, których nie ma nikt inny na świecie. W związku z tym każdy z nas jest wyjątkowy. W rezultacie osobowość każdego człowieka jest niepowtarzalną konfiguracją i jako taka musi być oceniana.

Kiedy badacze przeprowadzają badania idiograficzne, rekrutują małe grupy uczestników. Ich celem jest ustalenie, co odróżnia jedną osobę od drugiej. Nie starają się opracować ogólnych praw wyjaśniających zachowanie.

Nomotetyczne podejście do osobowości

W przeciwieństwie do powyższego podejścia perspektywa nomotetyczna sugeruje, że wszyscy mamy wspólne cechy, dlatego naukowcy prowadzą badania na dużych próbach populacji, aby je znaleźć. W rezultacie można ustanowić ogólne prawa, które wyjaśniają, jak zachowują się ludzie.

Teraz, gdy zdefiniowaliśmy każde pojęcie osobno, będziesz w stanie zrozumieć różnice między idiograficznym a nomotetycznym podejściem do osobowości. Podejście idiograficzne koncentruje się na różnicach między jednostkami, a podejście nomotetyczne opisuje podobieństwa. Istnieją jednak również inne rozróżnienia, o których należy wspomnieć.

1. Badania ilościowe a badania jakościowe

Naukowcy stosujący podejście nomotetyczne prowadzą badania, badając duże grupy populacji i analizując ich cechy metodami statystycznymi. Wykorzystują testy psychometryczne, aby uzyskać dane liczbowe do interpretacji. W ten sposób ustalają określone normy w pewnych grupach i sprawdzają, czy można je zastosować do innych podobnych populacji.

Z drugiej strony podejście idiograficzne skłania się ku badaniom jakościowym, które koncentrują się na opisie zjawisk. Badacze idiograficzni prowadzą badania z jednym lub kilkoma przypadkami i nie posługują się narzędziami psychometrycznymi. Zamiast tego używają narzędzi, takich jak metoda biograficzna, aby uzyskać jak najwięcej szczegółów na temat danej osoby.

2. Osobowość statyczna a osobowość dynamiczna

Badacze nomotetyczni twierdzą, że osobowość składa się z mniej lub bardziej stałych cech lub filarów. Oznacza to, że nie ma tendencji do dużych zmian w czasie. Jest też fragmentaryczna, co oznacza, że składa się z kilku elementów, które można analizować oddzielnie.

Badacze idiograficzni z kolei postrzegają osobowość jako wynik dynamicznych procesów. Uważają, że zmienia się ona w czasie i dlatego wymaga intensywnych badań. Postrzegają również osobowość jako holistyczną i wierzą, że nie można jej podzielić, nawet w celach badawczych.

3. Obiektywność a subiektywność

Inna różnica między idiograficznym i nomotetycznym podejściem do osobowości polega na ich podejściu teoretycznym. Autorzy nomotetyczni wybierają prowadzenie badań opartych na obiektywizmie. Innymi słowy, czerpią swoje dane z obiektywnej rzeczywistości, która nie zależy od tego, co dana osoba myśli lub w co wierzy.

Jednak w badaniach idiograficznych podmiotowość ma większą wagę. Liczy się nie tyle obiektywny świat, ile wewnętrzna rzeczywistość każdego człowieka. Tylko w ten sposób można opisać cechy, które czynią go wyjątkowym.

Badania naukowe

Widząc takie różnice, można by pomyśleć, że podejście idiograficzne i nomotetyczne wzajemnie się wykluczają. Jednak w praktyce naukowej są one zwykle uzupełnieniem dogłębnego zrozumienia konkretnego zjawiska.

Lepiej ilustruje to badanie przeprowadzone przez Ellisona i in. (2020). Naukowcy chcieli zbadać dynamiczne powiązania między wybranymi cechami BPD (gniew, impulsywność i zaburzenia tożsamości) a doświadczeniami związanymi z lękiem.

Przeanalizowali dane od 42 pacjentów psychiatrycznych cierpiących na BPD lub zaburzenia lękowe (bez BPD). Objawy różniły się u poszczególnych osób. Dlatego badania sugerują, że powiązania między BPD a objawami lękowymi nie są zależne od diagnozy i mają charakter idiograficzny.

Podejście idiotetyczne

Podejście idiotetyczne powstaje z połączenia podejścia idiograficznego i nomotetycznego. Bierze charakterystyczne elementy każdego modelu i przeprowadza bardziej złożone i bogate badania. W badaniu idiotetycznym, dzięki intensywnej indywidualnej ocenie, opisywane są prawa lub wspólne wzorce.

Wreszcie jasne jest, że różnice między idiograficznym i nomotetycznym podejściem do osobowości nie wykluczają się wzajemnie. W rzeczywistości oba modele mogą służyć jako uzupełnienie uzyskanych danych i zapewnić szeroką perspektywę informacji dotyczących osobowości.