Zaburzenia deficytu odpowiedzialności

Prawdopodobnie spotkałeś w swoim życiu więcej niż kilku nieodpowiedzialnych ludzi. Ludzi, którym naprawdę nie można ufać. Jeszcze trudniej jest z nimi pracować lub żyć. Są to frustrujące i irytujące osoby, które mogą Cię wręcz doprowadzić do rozpaczy. W końcu naszą dojrzałość jako istot ludzkich mierzy się także zdolnością do wzięcia odpowiedzialności za siebie, uznając, że każde działanie ma konsekwencje.

Jednak niektórzy wydają się mieć w sobie pewną warstwę nieprzepuszczalności. Są mistrzami w unikaniu odpowiedzialności, a nawet udaje im się zrzucać winę na innych, gdy przydarzy im się coś złego. Ta kompetencja osobistej odpowiedzialności jest wyuczona i rozwijana dopiero we wczesnym okresie dojrzewania.

Osobista odpowiedzialność rozwija się, gdy kora przedczołowa dojrzewa, co oznacza lepszą kontrolę impulsów. Jednak niektórzy dorośli wykazują nadmierny i uporczywy brak odpowiedzialności, prowadzący do wysoce problematycznych zachowań. Nie tylko nie są w stanie przejąć kontroli nad własnym życiem, ale ich działania szkodzą również wszystkim wokół. Jest to rzeczywistość kliniczna, o której warto wiedzieć.

Ludzie mogą unikać swoich obowiązków z uzasadnionych lub nieuzasadnionych powodów. Niemniej jednak istnieją przypadki, w których uporczywa nieodpowiedzialność jest cechą charakterystyczną zaburzenia psychicznego.

Zaburzenie deficytu odpowiedzialności

Wszyscy jesteśmy w stanie okazywać nieodpowiedzialność w niektórych momentach, niekoniecznie cierpiąc na jakiekolwiek zaburzenie. Może to być spowodowane lękiem lub po prostu zmęczeniem. W takich chwilach możemy również odczuwać brak zainteresowania naszym otoczeniem i nie być w stanie przeformułować naszych celów.

Nasze samopoczucie psychiczne zależy bezpośrednio od naszej zdolności do bycia odpowiedzialnym. Badanie przeprowadzone przez University of Queensland (Australia) zwróciło uwagę na korzyści płynące z wprowadzenia w szkole kursów kształcących w zakresie osobistej odpowiedzialności w celu poprawy rozwoju społecznego i emocjonalnego nastolatków.

Ludzie, którzy nieustannie szukają wymówek, obwiniają innych za swoje błędy i nie są w stanie wykonać tego, co powinni zrobić, zwykle spotykają się z ostracyzmem społecznym. Zaburzenie deficytu odpowiedzialności definiuje osobę, która wykazuje spójny wzorzec nieodpowiedzialności w dowolnej dziedzinie swojego życia.

Osoby z zaburzeniem deficytu odpowiedzialności postrzegają siebie jako ofiary społeczeństwa. Wszystko, co im się przytrafia, jest winą ich rodziny, nauczycieli, szefów, a nawet polityków.

Jak rozpoznać problem?

Ten profil osobowości przedstawia naprawdę szeroki zakres zachowań. To dlatego, że zaburzenie deficytu odpowiedzialności nie jest samo w sobie kategorią kliniczną. Nie pojawia się w żadnej instrukcji diagnostycznej. Jest to cecha, która zbiega się z antyspołecznym zaburzeniem osobowości i zespołem nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi.

Z reguły osoby z tym zaburzeniem wykazują następujące cechy:

• Przeciwstawiają się wszelkim formom władzy.
• Wykazują zachowania unikowe.
• Są impulsywne.
• Mają tendencję do ukrywania się za kłamstwami i wymówkami, aby usprawiedliwić swoją nieodpowiedzialność.
• Są uporczywie nieodpowiedzialne w każdej dziedzinie swojego życia: osobistej, społecznej, zawodowej, rodzinnej.
• Cierpią na niski poziom energii i brak motywacji.
• Doświadczają problemów finansowych.
• Zawsze szukają wzmocnień i natychmiastowej gratyfikacji.
• Często porzucają studia. Jeśli pracują, ich praca jest często niestabilna.
• Mają problemy z nawiązywaniem trwałych i znaczących relacji.
• Nie okazują skruchy, jeśli popełniają działania, które wyrządzają krzywdę innym ludziom.
• Nie są empatyczni.
• Ich odporność na frustrację jest słaba lub żadna.
• Mają problemy z zarządzaniem emocjami.
• Wykazują wyraźnie cechy narcystyczne.

Problematyczna osobowość

Trwały brak odpowiedzialności jest cechą związaną z określonym wzorcem osobowości. To zdecydowanie problematyczny profil. Dr Raffaello Antonio opisuje to jako symptomatologię pewnych innych schorzeń psychicznych DSM-5-TR. Są one następujące:

• Antyspołeczne zaburzenie osobowości (APD).
• Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD).
• Zaburzenia nastroju, takie jak depresja lub lęk.

Problemy ze zdrowiem psychicznym nie są pojedynczymi, odrębnymi jednostkami. Z reguły są to schorzenia złożone, co oznacza, że mają kilka twarzy i więcej niż jedną chorobę współistniejącą. Na przykład niektórzy łączą rozregulowanie nastroju z impulsywnością, oporem wobec autorytetów i brakiem zdolności do odczuwania wyrzutów sumienia.

W zaburzeniu z deficytem odpowiedzialności zachowania antyspołeczne stawiają jednostkę w otchłani bardziej złożonej patologii psychiatrycznej. Przyczyny rozwoju tego typu profili są złożone. Czasami może istnieć czynnik genetyczny, a także czynniki biologiczne. Nie możemy jednak ignorować znaczenia środowiska jednostki i jej wychowania.

Zachowanie egosyntoniczne

Ludzie, którzy nie przyjmują odpowiedzialności za swoje zachowanie, zwykle nie rozpoznają, że mają problem, który należy leczyć. Największym wyzwaniem dla osób cierpiących na zaburzenie deficytu odpowiedzialności jest dostrojenie ego. Oznacza to, że czują się całkowicie zestrojeni ze swoim ego, nie mają wewnętrznych konfliktów i nie chcą niczego w sobie zmieniać.

Osoba, której zachowanie pozostaje w absolutnej harmonii z jej myślami, pragnieniami i wartościami, rzadko będzie widziała sens pójścia na terapię. Dla niej problem leży w innych, nigdy w niej. Co więcej, często kończy się to popełnianiem przestępstw i koniecznością uczestniczenia w programach resocjalizacyjnych lub interwencyjnych zleconych przez sądy.

W leczeniu tego zaburzenia przydatne może być zastosowanie zarówno terapii indywidualnej, jak i grupowej. Podejście poznawczo-behawioralne oraz modyfikacja zachowań ułatwią ustąpienie miejsca bardziej pozytywnym, zintegrowanym i odpowiedzialnym zachowaniom. Ważne jest również, aby osobom z tym problemem zaoferowano narzędzia do zarządzania emocjami, a także te związane z regulacją impulsów i odpornością na frustrację.

Zaburzenia deficytu odpowiedzialności to bardzo złożona rzeczywistość. Dlatego warto już od najmłodszych lat zachęcać dzieci do odpowiedzialnych zachowań. Pomaga im to mieć lepszą kontrolę nad swoim życiem i cieszyć się lepszym samopoczuciem społecznym i emocjonalnym.