Teoria deficytu samoopieki – co warto wiedzieć?

Dorothea Orem miała wybitną karierę pielęgniarską. Stworzyła ona model opieki, który stał się jednym z fundamentów nowoczesnego pielęgniarstwa. Może on być zastosowany przez każdego, kto opiekuje się pacjentem. Koncept ten znany jest jako teoria deficytu samoopieki.

Teoria opiera się na założeniu, że osoba chora może – i powinna – uczestniczyć w trosce o własne zdrowie. Proponuje wytyczne dla pacjenta w kwestii tego, jak dbać o siebie oraz w jaki sposób wykorzystywać pomoc, której potrzebuje, gdy stan zdrowotny uniemożliwia pełną samodzielność.

Teoria deficytu samoopieki wskazuje, że w normalnych warunkach jednostka musi nauczyć się troski o siebie, ponieważ nie jest to zachowanie wrodzone. Dlatego, gdy pojawia się choroba lub cierpienie z powodu pewnych ograniczeń, ważne jest, aby określić, w jakim stopniu samoopieka może być realizowana. Teoria ta jest bardzo użyteczna w poprawie stanu zdrowotnego pacjenta.

„Samoopieka jest czynnością wyuczoną przez jednostki i skierowaną na konkretny cel. Jest to zachowanie, które istnieje w określonych sytuacjach życiowych, ukierunkowane na samych siebie, na innych lub na środowisko. Ma na celu uregulowanie czynników wpływających na własny rozwój i funkcjonowanie. Służy trosce o życie, zdrowie i pomyślność”.

-Ydalsys Naranjo Hernández-

Teoria deficytu samoopieki – słowem wstępu

Teoria Dorothei Orem opiera się na założeniu, że samoopieka to zespół świadomych i przemyślanych działań mających na celu określenie stanu zdrowia jednostki oraz działań niezbędnych do jego utrzymania lub poprawy.

Istnieją pewne okoliczności, które są niezbędne, aby jednostka mogła utrzymać swoje życie i zdrowie w dobrym stanie. Teoria deficytu samoopieki identyfikuje te okoliczności jako wymagania dotyczące samoopieki. Oto one:

Wszechstronność

Są to warunki, które musi spełniać każdy człowiek, aby zadbać o swoje życie i zdrowie. W teorii deficytu samoopieki istnieje pięć elementów:

• Utrzymanie wystarczającej ilości powietrza, wody i pokarmu.
• Zapewnienie opieki związanej z procesem wydalania.
• Równowaga między aktywnością a odpoczynkiem oraz samotnością i interakcjami społecznymi.
• Zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia człowieka.
• Wspieranie funkcjonowania człowieka.

Rozwojowość

Element ten odpowiada warunkom niezbędnym do zachowania życia i zdrowia w określonych momentach życiowego rozwoju. Dlatego obejmuje możliwość udzielania wsparcia i towarzyszenia w takich procesach jak ciąża, poród, laktacja, starość itp. Obejmuje również wsparcie, które musi być zapewnione w następujących kontekstach:

• Braki edukacyjne.
• Kwestie statusu społecznego.
• Niedostosowanie społeczne.
• Nieuleczalna choroba.
• Zmiany w otoczeniu.
• Niska jakość życia.
• Utrata rodziny, przyjaciół, mienia lub bezpieczeństwa.

Odchylenia w zakresie zdrowia

Termin ten odnosi się do warunków niezbędnych do utrzymania życia i zdrowia, gdy dana osoba jest chora lub ma jakiś rodzaj ograniczeń, zarówno tymczasowych, jak i trwałych. W takich przypadkach wymagana jest pomoc lub wsparcie w obszarach wymienionych poniżej:

• Opieka medyczna.
• Niwelowanie skutków stanu patologicznego.
• Dostęp do terapii i zabiegów.
• Nauka życia z chorobą.
• Uwaga na działania niepożądane leczenia lub terapii.
• Gotowość do przyjęcia opieki w razie potrzeby.

Teoria deficytu samoopieki a systemy opieki

Osoba odpowiedzialna za pacjenta musi określić jego obiektywne potrzeby w oparciu o wyżej wymienione wymagania dotyczące samoopieki. Zgodnie z teorią Dorothei Orem dobierany jest model wsparcia adekwatny do sytuacji pacjenta.

Istnieją trzy możliwe alternatywy: pełna kompensacja, częściowa kompensacja lub wsparcie edukacyjne:

• Pełna kompensacja. Opiekun musi dbać dla pacjenta. Oznacza to, że duża część samoopieki spoczywa w rękach właśnie opiekuna, a nie osoby chorej.
• Częściowa kompensacja. To, co opiekun robi dla pacjenta, kompensuje jego ograniczenia w zakresie samoopieki. Jest to praca z pacjentem, ale nie zamiast niego.
• Wsparcie edukacyjne. Pacjent może przejąć kontrolę nad troską o własne zdrowie, ale nadal wymaga wsparcia lub pomocy, aby proces przebiegał pomyślnie. Obejmuje działania edukacyjne i/lub uzupełniające samoopiekę.

Teoria deficytu samoopieki opiera się na głównym fundamencie, jakim jest trafne rozpoznanie rzeczywistych potrzeb pacjenta oraz podjęcie działań niezbędnych do ich zaspokojenia. Celem jest sprawienie, aby pacjent był coraz bardziej samodzielny. W efekcie będzie w stanie umiejętnie o siebie zadbać, co z kolei korzystnie odbije się na jego zdrowiu i ogólnym samopoczuciu.