Często zakładamy, że wzrok niemowląt nie jest tak dobry jak dorosłych. Noworodek ma wyjątkowo słabą ostrość widzenia. W pierwszych miesiącach życia potrafi jedynie skupić na czymś wzrok i rozróżniać kolory. Jednak niemowlęta są w stanie rozpoznać pewne niuanse, które dla dorosłych są niezauważalne. Dziś omówimy to zjawisko znane jako stałość percepcyjna.
Stałość percepcyjna rozwija się dopiero około piątego lub szóstego miesiąca życia. Na tym etapie dzieci przestają wychwytywać pewne subtelności. Może się to wydawać stratą, ale jest to również proces niezbędny do zrozumienia świata. Bez stałości percepcyjnej byłoby nam naprawdę trudno uporządkować rzeczywistość i zrozumieć otaczające nas bodźce. Poniżej omawiamy, dlaczego tak jest.
Co widzą dzieci, czego my nie widzimy?
Jak wspomnieliśmy wcześniej, rozwój wzroku u dziecka wymaga czasu. We wczesnych stadiach życia jest to dość ograniczony zmysł. Wzrok dziecka jest niewyraźny i maluch nie jest w stanie skupić się na odległych przedmiotach. Nie dostrzega też głębi. Co więcej, noworodki nie rozwinęły jeszcze stereoskopowego (lub trójwymiarowego) widzenia. Ponadto trudno im odróżnić kolory o niskim nasyceniu i nie potrafią rozróżnić różnych odcieni tego samego koloru.
Pomimo tych ograniczeń dzieci mają jedną szczególną zaletę. Są w stanie dostrzec niuanse i różnice związane ze światłem, których dorośli nie widzą. Zostało to odkryte w badaniu przeprowadzonym w 2015 roku. Zmierzono reakcje kilku dzieci na trzy podobne obrazy (A, B i C) z pewnymi różnicami.
- A i B pokazywały ten sam obiekt, ale różniły się intensywnością pikseli.
- B i C były bardziej podobne pod względem intensywności pikseli. Różniły się jednak tym, że miały odpowiednio błyszczącą i matową powierzchnię.
Wyniki pokazały, że dzieci poniżej piątego miesiąca życia miały niezwykłą zdolność do dostrzegania tych niuansów lub różnic pod względem intensywności pikseli. Jest to coś, czego dorośli nie zauważają.
Dzieci nie wychwytują jednak różnic w powierzchniach (błyszczących lub matowych), dopóki nie skończą siedmiu lub ośmiu miesięcy. Na tym etapie tracą również swoją początkową przewagę percepcyjną. W wieku od pięciu do siedmiu miesięcy znajdują się w najniższym punkcie percepcji. To dlatego, że nie osiągnęły jeszcze percepcyjnej stałości dojrzałej wizji.
Stałość percepcyjna i jej znaczenie
Dlaczego tak się dzieje? Dlaczego w pierwszych miesiącach życia dochodzi do zmian zdolności widzenia? Odpowiedź leży w rozwoju stałości percepcyjnej. Termin ten odnosi się do naszej zdolności postrzegania przedmiotu lub jakości jako stałej, nawet jeśli nie zawsze doświadczamy jej w ten sam sposób.
Na przykład możesz rozpoznać, że krzesło jest krzesłem lub że Twój brat jest twoim bratem, nawet jeśli zmienią się warunki oświetleniowe. Możesz także poznać dany instrument, nawet jeśli słyszysz jego dźwięk z inną głośnością lub grają na nim różni gracze. Poprawnie postrzegasz jakiś obiekt bez względu na to, w jakiej pozycji lub jak daleko od Ciebie się znajduje.
Stałość percepcyjna jest ostatecznie zdolnością do uwzględnienia różnych elementów obiektu i rozpoznania go takim, jakim jest. W jakiś sposób tworzymy złudzenie, że różnice w prezentacji nie istnieją i przestajemy je zauważać. Ta umiejętność ma ważną funkcję.
Stałość percepcyjna była nam niezbędna podczas ewolucji i nadal pomaga zrozumieć i funkcjonować w naszym środowisku. Bez tego przestalibyśmy rozpoznawać przedmioty lub ludzi z prostego powodu patrzenia na nich z innej perspektywy lub z powodu innego oświetlenia.
W jakich innych sytuacjach stałość percepcyjna jest dla nas ważna?
Krótko mówiąc, stałość percepcyjna pozwala nam dostosować się do bodźca i być w stanie rozróżnić aspekty, które najbardziej nas interesują, ignorując te, które są nieistotne. Jednakże, chociaż jest to podstawowa i niezbędna zdolność człowieka, pewna część rzeczywistości zostaje dla nas utracona na zawsze, gdy nauczymy się rozróżniać poszczególne obiekty.
Na przykład niemowlęta (które jeszcze nie rozwinęły tej zdolności) są w stanie zidentyfikować i rozróżnić różne twarze małp (co byłoby naprawdę trudne dla osoby dorosłej). Ponadto jest to zjawisko związane również z nabywaniem mowy.
Słuch rozwija się i doskonali wraz z rozwojem dziecka, więc u noworodków jest on ograniczony. Przed uzyskaniem stałości percepcyjnej niemowlęta są znacznie bardziej wrażliwe na zmiany akustyczne. Mogą z łatwością rozróżniać wymowę, akcenty i niuanse. Z tego powodu niemowlak ma możliwość nauczenia się dowolnego języka z dużą łatwością, jeśli miał z nim kontakt od początku swojego życia. Wręcz przeciwnie, kiedy nauczymy się stałości percepcyjnej, znacznie trudniej będzie nam uchwycić subtelności każdego języka i odtworzyć je.
Krótko mówiąc, mając wszystko powyższe, wiemy, że nasza percepcja nie jest dokładnym odzwierciedleniem rzeczywistości i że nasze zmysły „oszukują” nas, aby pomóc nam zrozumieć nasze otoczenie i zareagować na nie.
Percepcyjna stałość nie jest wrodzona, ale jest rozwijana i wyuczona. W związku z tym jest to prawdopodobnie zaplanowana zmiana, ponieważ jest tak użyteczna i konieczna dla nas jako gatunku.