Pozytywne doświadczenia – dlaczego nie wszyscy reagujemy tak samo?

Zjawisko wysokiej wrażliwości niektórych osób wzbudziło ostatnio duże zainteresowanie społeczności naukowej. Otóż jak się okazuje, nie wszyscy reagujemy w ten sam sposób na pozytywne doświadczenia. Mogłoby to wyjaśniać, dlaczego niektóre terapie lub podejścia psychologiczne nie działają we wszystkich wypadkach. Strategie mające na celu generowanie dobrego samopoczucia u ludzi okazują się w tym przypadku bezużyteczne.

Odpowiada to również prawdziwemu życiu. Niemniej jednak zwykle przyjmujemy za pewnik, że gdy doznanie jest niekorzystne, wszyscy doświadczamy go w ten sam sposób. Podobnie mamy tendencję do zakładania, że każde pozytywne i radosne wydarzenia we wszystkich generują szczęście. Tak jednak nie jest.

Jako istoty ludzkie jesteśmy zróżnicowani i wysoce wyjątkowi. Wiemy na przykład, że z tego, co oferują pozytywne doświadczenia, osoby wrażliwe czerpią korzyści w szczególny sposób. Ich wrażliwość emocjonalna jest tak intensywna, że doceniają każde małe wydarzenie, okoliczność lub jego niuans, co wzbogaca ich życie. To samo nie dzieje się jednak w przypadku większości ludzi.

Zjawisko wysokiej wrażliwości pozwala nam opracowywać bardziej spersonalizowane programy wsparcia psychologicznego.

Pozytywne doświadczenia a teoria wrażliwości

Teorię wrażliwości ukuł Michael Pluess, profesor psychologii na Queen Mary University of London. Z naukowego punktu widzenia wykazano, że niektórzy ludzie są bardziej podatni na przeciwności losu niż inni. To mężczyźni i kobiety, którzy intensywniej przetwarzają stresujące sytuacje i gorzej sobie z nimi radzą.

Do tej pory nie badano jednak doświadczeń pozytywnej walencji. Czy więc wszyscy żyjemy w ten sam sposób? Czy wszyscy w równym stopniu czerpiemy korzyści z pozornie sprzyjających okoliczności, podejść i dynamiki?

Jak wspomnieliśmy wcześniej, odpowiedź brzmi nie. Badania wykazały, że istnieją cechy genetyczne, fizjologiczne i psychologiczne, które modulują reakcje na pozytywne doświadczenia. To sprawia, że niektórzy ludzie odniosą większe korzyści z pewnych strategii terapeutycznych. Przyjrzyjmy się temu bliżej.

To, że niektórzy są bardziej wrażliwi na zdarzenia niepożądane lub na bardziej pozytywne okoliczności, wynika z czynników genetycznych.

Osoby bardzo wrażliwe odnoszą większe korzyści z pozytywnych doświadczeń

Aby sprawdzić słuszność teorii wrażliwości, w różnych londyńskich szkołach średnich przeprowadzono ciekawy eksperyment. W pierwszej kolejności zidentyfikowano dziewczynki w wieku 11-13 lat, które wykazywały wysoką wrażliwość. Później powstała kolejna grupa z dziewczynami bez tej cechy.

Następnie w kilku szkołach średnich opracowano program promujący odporność i ułatwiający strategie unikania zaburzeń, takich jak depresja. Celem było przeszkolenie dziewcząt tak, aby radziły sobie z rozpaczą, stresem, frustracją, zniechęceniem itp. Program trwał 12 tygodni, a wyniki analizowano przez kolejny rok. Rezultaty okazały się niezwykle znaczące.

Program ten okazał się bardziej wzbogacający dla dziewcząt o wysokiej wrażliwości. Rozwinęły one dobre umiejętności radzenia sobie z wieloma wymiarami psychologicznymi, które pośredniczą w zaburzeniach depresyjnych.

Z drugiej strony, pewna liczba nastolatek bez wysokiej wrażliwości wykazała to, co eksperci nazywali oporem przed przewagą. Innymi słowy, program i strategia terapeutyczna mająca na celu generowanie dobrostanu psychicznego nie odniosły tak dużych korzyści. Można u nich było zaobserwować dużą niestabilność.

Wyczuwalna wrażliwość i oporni ludzie

Badania nad wrażliwością na obserwację uwypukliły osobliwości genetyczne bardzo wrażliwych ludzi. Z jednej strony wiemy, że osoby te z większą intensywnością przetwarzają stresujące i niepożądane zdarzenia. Mogą zostać zablokowane lub cierpieć na stany większego niepokoju lub bezradności.

Z drugiej strony, bardzo wrażliwa populacja może skorzystać z programów ukierunkowanych na trening umiejętności radzenia sobie z emocjami. Udowodniono również, że w bardziej znaczący sposób przeżywają małe doświadczenia i pozytywne bodźce.

Jednak populacja bez wysokiej wrażliwości (80 procent społeczeństwa) nie zawsze doświadcza zdarzeń o pozytywnej wartościowości w satysfakcjonujący sposób. Nie ma też stuprocentowej gwarancji, że niektóre podejścia terapeutyczne przyniosą im korzyści. Wykazują oni to, co obecnie znamy jako opór przed obserwacją lub niską wrażliwość na doświadczenia mające pozytywny cel.

Są ludzie bezbronni, którzy bezradnie reagują na trudności. Są też ludzie, którzy nie reagują zgodnie z oczekiwaniami w przyjemnych, pozytywnych okolicznościach i w celach terapeutycznych.

Dlaczego nie wszyscy reagujemy w ten sam sposób na te same okoliczności?

Jeśli grupa ludzi zostanie narażona na nieprzyjemną, stresującą, a nawet dramatyczną sytuację, nie wszyscy zareagują w ten sam sposób. To samo dzieje się w sytuacjach pozytywnych, a nawet radosnych. Są tacy, którzy całkowicie je odrzucają, tacy, którym nie podobają się szczególnie, i są tacy, którzy uważają je za magiczne i niezapomniane.

Dlaczego tak się dzieje? Jakie mechanizmy sprawiają, że dwoje rodzeństwa różnie reaguje na to samo wydarzenie? Klucz tkwi w czynnikach genetycznych i neurologicznych. Powszechnie wiadomo, że istnieją osobowości odporne i bardziej wrażliwe.

Dzięki teorii wrażliwości odkryliśmy, że odnosi się ona nie tylko do większego emocjonalnego wpływu w obliczu stresujących wydarzeń. Narażeni są również ci, którzy nie reagują na pozytywne reakcje i nie odnoszą korzyści ze strategii mających na celu zapewnienie pomocy lub dobrego samopoczucia. To sugeruje, że coś jest nie w porządku.

Teoria wrażliwości jest stosunkowo nowa. Dlatego potrzebne są dalsze badania w celu zaprojektowania odpowiednich strategii wsparcia dla wszystkich.