Jacques Lacan i budowa nieświadomości – poznaj bliżej tę fascynującą postać

Jacques Lacan był bardzo ważną postacią w środowisku intelektualnym Paryża przez większą część XX wieku. Jego nazwisko często jest kojarzone z psychoanalizą. Pisał on o znaczeniu nieświadomości, o której mówił Freud. Badał ten koncept sam w sobie, w teorii i praktyce, jak również poszukiwał jego powiązań z różnymi dyscyplinami.

Dla osób, które fascynują się filozoficzną strona pracy Freuda, dzieła i myśli, jakie pozostawił po sobie Jacques Lacan są bezcenne. W ostatnim stuleciu jego idee stały się centrum różnorodnych dyskusji w kręgach psychoanalizy i filozofii.

Jacques Lacan – lata młodości

Jacques Lacan urodził się 13 kwietnia 1901 r. Był pierwszym synem bogatej, skrajnie katolickiej pary, Alfreda Lacana i Emilie Baudry. W 1907 r. Lacan rozpoczął naukę w prestiżowej maryjnej szkole College Stanislas de Paris, do której uczęszczała młodzież paryskiej burżuazji.

Otrzymał tam solidne wykształcenie na poziomie podstawowym i średnim, a jego edukacja była mocno nasycona elementami tradycji i religii. Ukończył szkołę w 1919 r. i zaczął rozwijać swoje przekonania filozoficzne.

Lacan i jego osiągnięcia zawodowe

Mimo że Jacques Lacan opublikował swoje pierwsze teksty pod koniec roku 1920, to jego intensywna działalność na tym polu zaczęła się dopiero w następnej dekadzie. Lata 30. były znaczące dla Lacana z kilku względów:

• W 1932, Lacan opublikował swoją pracę doktorską z psychiatrii, zatytułowaną “Osobowości paranoiczne i ich wpływ na osobowość”.
• Lacan stał się ważna postacią w artystycznym środowisku dzięki współpracy z surrealistami i dadaistami.
• Zrobił pierwszą prezentację na temat sławnej już dziś teorii “faz lustra”, którą przedstawił Międzynarodowemu Stowarzyszeniu Psychoanalitycznemu w Marienbadzie w 1936 r.
• W 1938 r. we francuskiej encyklopedii opublikowano jeden z jego esejów, zatytułowany “Kompleksy rodzinne a kształtowanie się człowieka”.

Lata 30. były dla Lacana intensywnym okresem pod wieloma względami. Poświęcił on wtedy bowiem dużo czasu na rozwój różnorodnych zainteresowań, od psychoanalizy, filozofii i sztuki, aż po m.in. literaturę. Jak można się domyślić, ten szeroki wachlarz różnych pasji znalazł odzwierciedlenie w pracy Lacana.

Zaczął on zatem łączyć w swoich przemyśleniach psychoanalizę Freuda, dialektykę Hegla i pedagogikę Kojeve. Co więcej, Lacan wzbogacał te perspektywy o własne przemyślenia. Mówił dużo m.in. o doświadczaniu niepoczytalności z różnych punktów widzenia.

Okres powojenny

W latach 40. Jacques Lacan cieszył się już mianem wielkiego myśliciela analitycznego. W tym okresie stworzył dużo tekstów, w tym siedem dorocznych wykładów i wiele esejów, które potem zyskały dużą popularność.

Po wojnie Lacan trafił na ideę strukturalizmu Ferdynanda de Saussure i poznał jej zwolenników, np. Claude’a Levi-Straussa i Romana Jakobsona.

Świat naukowy jednogłośnie zgadza się, że dzieło Levi-Straussa pt. Elementarne struktury pokrewieństwa pomogło zapoczątkować we Francji ruch strukturalizmu. Przeżywał on swój rozkwit w latach 50. i 60. i podważył dominującą wówczas teorię egzystencjalizmu.

Ta zmiana w teorii społecznej we Francji doprowadziła do reorientacji w światopoglądzie Lacana. Nadal jednak pozostał on wierny w swoich przekonaniach Freudowskiej psychoanalizie.

“Nieświadomość jest zbudowana jak język.”

-Jacques Lacan-

Lacan uważał się za jedynego obrońcę ortodoksyjnego freudyzmu. Głęboko wierzył, że powrót do wykorzystania znaczenia języka w analizie stanowiło klucz do osiągnięcia rewolucyjnego, Freudowskiego postrzegania podmiotowości psychicznej.

Lacan zebrał wszystkie te idee w jeden manifest filozoficzny pt. “Funkcja i pole mówienia i mowy w psychoanalizie”.

Śmierć i spuścizna

W 1980,niedługo przed śmiercią, Lacan zdecydował zamknąć swoja szkołę, Ecole Freudienne. Niestety, decyzja ta wywołała kontrowersje i doprowadziła do wewnętrznego konfliktu pomiędzy zwolennikami filozofii Lacana.

On sam jednak nie miał okazji uczestniczyć zbyt długo w tych dyskusjach ponieważ zmarł niespodziewanie w 1981 r. Szkołę otworzył na nowo Jacques-Alain Miller, zięć Lacana, który był redaktorem Le Seminaire.

Teoria trzech stref stanowi szkielet różnorodnych konceptów, jakimi zajmował się Lacan przez lata swojej kariery. Te trzy strefy są określane jako: wyobrażone, symboliczne i realne. Koncepty te nie pozostały jednak statyczne w myśli Lacana.

Cechy charakterystyczne każdej ze stref i relacja pomiędzy nimi wielokrotnie ulegały zmianom na przestrzeni lat.

Jacques Lacan – teoria języka i kodów kulturowych

Jacques Lacan mówił, że ‘nieświadomość to mowa kogoś innego‘, a słowem ‘inny’ określał wszystko, co jest poza naszą świadomością. ‘Inne’ to również środowisko, w którym się rodzimy i z którego docierają do nas bodźce, które przetwarzamy aby przetrwać i prosperować.

Każdy człowiek stopniowo nabiera świadomości i coraz lepiej rozumie cały szereg niosących znaczenie znaków. Są to symbole, które stanowią odzwierciedlenie różnych idei i konceptów. Docierają one do nas tylko z zewnętrznego świata. Dlatego właśnie stanowią cześć mowy ‘innego’, czyli pochodzącego spoza nas.

Według Lacana człowiek może wyrażać swoje idee i emocje tylko za pomocą języka. W związku z tym jedynym językiem, jaki możemy wykorzystać do wyrażania siebie jest język ‘innego’. Nasza nieświadomość produkuje uczucia i obrazy oparte właśnie na tym języku. Dlatego właśnie Lacan mówi, że ‘nieświadomość to mowa innego’.

Podsumowując, teorie Lacana wywarły duży wpływ na psychoanalizę. Co więcej, pozwoliły one na bardziej otwartą interpretację konceptu, jakim jest nieświadomość.