Richard Wagner: życie i twórczość muzyka pełnego wewnętrznej udręki

Richard Wagner był słynnym kompozytorem, który przyczynił się do powstania zupełnie nowej epoki w światowej muzyce. Jego wpływ widać do dziś w wielu największych i najpopularniejszych ruchach muzycznych.

Richard Wagner zrewolucjonizował wręcz sposób komponowania muzyki w sposób, który jest widoczny nie tylko w melodiach i harmonice utworów, ale także i w samej ich aranżacji.

Jego pomysły, teorie i styl życia przyciągnęły do niego zarówno wielbicieli, jak i przysporzyły mu licznych wrogów. Był on bez wątpienia postacią niezwykle kontrowersyjną. Pod względem muzycznym opery Richarda Wagnera bardzo często cechowały się wyraźnym rozmyciu tonacji, co zacierało wyraźną do tej pory granicę między śpiewem, a nuceniem.

Muzyka Richarda Wagnera przenosi nas do wszechświatów pełnych konfliktów i heroizmu. Kompozycje tego legendarnego muzyka atakują Twoje uszy i zapraszają do zanurzenia się w rozwijającej się na scenie historii. Dzieła Richarda Wagnera spowodowały niezwykle istotną zmianę, wręcz przewrót w świecie muzyki na całym świecie, wpływając też na wielu kompozytorów z przełomu XIX i XX wieku.

Jeśli chciałbyś dowiedzieć się czegoś więcej o tym muzyku i tym, co uczyniło go niezrównanym geniuszem, cenionym przez wszystkich aż do tej pory, wystarczy, że poświęcisz zaledwie kilka minut na lekturę naszego dzisiejszego artykułu!

Richard Wagner – początkowe lata jego życia

Wilhelm Richard Wagner urodził się 22 maja 1813 r. w Lipsku na terenie Niemiec, w skromnej rodzinie. Jego matka, Rosima Patz, była córką piekarza, a ojciec przyszłego kompozytora, Karl Friedrich Wagner, był urzędnikiem policyjnym. Kiedy młody Richard był jeszcze dzieckiem, jego ojciec zmarł podczas epidemii tyfusu (duru brzusznego), która opanowała Niemcy.

Niedługo potem jego matka wyszła ponownie za mąż, tym razem za Ludwiga Geyera. Mężczyzna ten stał się tym samym ojczymem Richarda. Geyer był aktorem, piosenkarzem i malarzem. Z racji tego okazał się być także jedną z pierwszych osób, która zaznajomiła młodego Richarda ze światem muzyki i sztuki. Ponieważ Ludwig Geyer blisko współpracował z trupą teatralną, cała rodzina ostatecznie przeprowadziła się do Drezna.

Młody Richard Wagner zaczął w 1817 roku uczęszczać do szkoły podstawowej w Dreźnie W 1822 roku rozpoczął naukę w słynnej drezneńskiej szkole muzycznej – Kreuzschule. Uczył się w niej do momentu ukończenia czternastego roku życia, w trakcie tego okresu zaczął także pobierać pierwsze lekcje gry na fortepianie.

Richard Wagner korzystał z nazwiska swojego ojczyma, Geyera, dopóki nie miał osiągnął wieku prawie piętnastu lat. Zmienił swoje nazwisko z powrotem na nazwisko ojca, kiedy rodzina wróciła ponownie do Lipska, a on sam 21 stycznia 1828 r. rozpoczął edukację w Alte Nicolaischule – pierwszej miejskiej szkole publicznej w Lipsku.

Młodość kompozytora wypełniona uczuciem pustki

Sama liczba i różnorodność wczesnych kompozycji Wagnera pokazuje, że doskonale odnajdywał się on w wielu gatunkach, w tym także w muzyce klasycznej.

W 1833 roku, gdy miał zaledwie dwadzieścia lat, rozpoczął swoją karierę zawodową, kiedy przyjął posadę chórmistrza w Würzburgu. Na tym wczesnym etapie kariery wszystkie jego projekty były typowo niskobudżetowym kompozycjami, które cieszyły się sporą popularnością wśród odbiorców z obszarów wiejskich.

Będąc wciąż jeszcze chórmistrzem i dyrektorem orkiestry, Richard Wagner ukończył swoją pierwszą operę: „Boginki” (oryg. Die Feen). Niestety wykonają po raz pierwszy dopiero pięć lat po jego śmierci.

Trzy lata później Wagner ożenił się z Minną Planer, co jednak wkrótce okazało się nietrafionym posunięciem. W następnych latach skomponował kilka kolejnych oper. To właśnie w tym okresie Richard Wagner zaczął rozwijać swoje bardziej rewolucyjne muzyczne pomysły.

Niektórzy twierdzą nawet, że teorie i koncepcje zaprezentowane Wagnera w pewnym stopniu wpłynęły nawet na Adolfa Hitlera i ideologię nazistowską. Z racji tych powiązań publiczne odtwarzanie niektórych utworów tego kompozytora jest nadal zakazane między innymi w Izraelu.

To był szczególnie kiepskie lata dla Richarda Wagnera. Jego małżeństwo z Minną Planer okazało się być nieudanym, a sam muzyk popadł również w kłopoty finansowe. Poza tym uzależnił się od hazardu i alkoholu, co stanowiło kolejne utrudnienie w powrocie do równowagi finansowej.

W 1839 r. zadłużenie Richarda Wagnera urosło do rozmiarów, które zmusiły go do ucieczki z kraju ojczystego i przeprowadzki do Paryża. Wrócił do Niemiec dopiero trzy lata później, w 1842 r., Ale jego pobyt w Paryżu okazał się być całkowitą porażką. Nie udało mu się tam przedstawić publicznie żadnej z jego kompozycji.

Richard Wagner postanowił zatem udoskonalić swoje dzieła analizując na przykład utwory innych popularnych kompozytorów, ale jednak nie zdołał uzyskać z tego powodu żadnego uznania, ani też korzyści.

Richard Wagner jako pisarz

Ale Richard Wagner był nie tylko wybitnym kompozytorem. Eksperymentował on również z innymi formami sztuki, takimi jak twórczość literacka. W latach 1840 – 1842 udało mu się na przykład opublikować niektóre z jego najważniejszych esejów.

Te publikacje dotyczyły w głównej mierze tematów historycznych i teoretycznych, które kompozytor zgłębiał przez większość swojego życia. Richard Wagner był również bardzo płodnym dziennikarzem, co pozwalało mu publikować niezliczone recenzje paryskich wydarzeń muzycznych w niemieckich gazetach. Napisał także kilka utworów o charakterze dokumentalnym.

„Kiedy religia staje się sztuczna, sztuka ma obowiązek ją ratować. Sztuka może pokazać, że symbole, które według religii mogłyby być dosłownie prawdziwe, są w rzeczywistości jedynie symboliczne. Sztuka może idealizować te symbole, a tym samym odkrywać głębokie prawdy, które zawierają ”.
-Richard Wagner-

Warto podkreślić, że pewne aspekty jego życia są wciąż do dzisiaj owiane mgłą tajemnicy. Wynika to częściowo z wielu niespójności znajdujących się w jego własnej autobiografii zatytułowanej „Moje życie” (oryg. Mein Leben).

Ta publikacja obejmuje okres od narodzin kompozytora do ukończenia przez niego wieku pięćdziesięciu jeden lat. To bardzo subiektywna książka, która w widoczny sposób prezentuje wybujałe ego Wagnera. To sprawia, że niezwykle trudno jest wypowiedzieć się w obiektywny sposób na temat prawdziwego życia prowadzonego przez muzyka. Samą autobiografię Richard Wagner napisał w 1865 roku, po tym, jak prosił go o to jego dobroczyńca i sponsor, król Bawarii Ludwik II Wittelsbach.

Powrót do ojczyzny

Po publicznym wykonaniu swojej opery zatytułowanej „Latający Holender” (oryg. Der fliegende Holländer ) Richard Wagner stał się najbardziej znanym kompozytorem w Niemczech. Na szczęście kilka dni po premierze spektaklu zmarł Francesco Morlacchi, królewski Kapellmeister (dyrektor orkiestry królewskiej). 2 lutego 1843 r. Wagner objął to stanowisko. Ta praca nadała mu spore znaczenie na arenie politycznej i uczyniła go także ekspertem w łączeniu kreatywności z zarządzaniem.

Zainteresowania artystyczne Wagnera bardzo szybko połączyły się z jego działalnością polityczną. Uważał on, że teatr może działać jak zwierciadło reakcyjnego społeczeństwa. Tak więc zmieniając pierwszy z czynników (teatr), może zdołałby także wpłynąć na ten drugi (czyli na społeczeństwo). To wtedy właśnie Richard Wagner zaczął bliżej interesować się wywrotową stroną polityki.

Richard Wagner zaczął także popierać koncepcje i idee głoszone przez niemieckich nacjonalistów. Ten sposób myślenia był równie wyraźny w postaciach mitologicznych oper, których był autorem, jak i w fabułach do jego oper. Jednym z najczęstszych tematów pojawiających się w jego kompozycjach z tego właśnie okresu były kolonie niemieckie i ogólnie kolonializm.

„Po prostu nie mogę już słuchać dłużej Wagnera, wiesz… Za każdym razem, gdy słyszę tę muzykę, nabieram ochoty na inwazję na Polskę”.
-Woody Allen-

Zmiany zapatrywań politycznych kompozytora i król Bawarii Ludwik II Wittelsbach jako jego dobroczyńca

Niepewny klimat polityczny panujący w Niemczech doprowadził w 1849 r. do wybuchu rewolucji w Dreźnie. To był koniec kariery Wagnera jako dyrektora orkiestry królewskiej w tym mieście. Wkrótce po rewolucji wydano nakaz aresztowania kompozytora. W efekcie tego został on zmuszony do ucieczki do Szwajcarii. Ostatecznie okazało się, że zamieszkał on w tym kraju na wygnaniu przez kolejne jedenaście lat.

W tym czasie Richard Wagner znalazł się w bardzo trudnej sytuacji. Nie miał żadnej możliwości aktywnego uczestniczenia na niemieckiej scenie muzycznej, a jego dochody były tak skromne, jak prezentowały się jego szanse na dalsze wykonywanie swojej pracy.

W 1864 r. Richard Wagner mieszkał w Mariafeld (niewielkiej miejscowości położonej niedaleko Zurychu), kryjąc się przed wieloma ludźmi, którym był winien pieniądze. Król Bawarii Ludwik II Wittelsbach, będący wielkim wielbicielem jego twórczości, zaoferował Wagnerowi gościnność i pomoc finansową. Dzięki wsparciu swojego nowego dobroczyńcy Wagner napisał dedykowany mu w ramach podziękowania marsz zatytułowany (oryg. Huldigungsmarsch für Ludwig II von Bayern,).

W 1865 roku Richard Wagner skomponował w Monachium w Niemczech swoją klasyczną operę Tristan i Izolda (oryg. Tristan und Isolde ). Rok później jego żona Minna zmarła w Dreźnie, a sam Wagner osiadł w Genewie. Dzięki finansowemu wsparciu króla Ludwika II Wittelsbacha kompozytor mógł w spokoju pracować nad kolejnymi operami, nie zaprzątając sobie już głowy pieniędzmi.

Przeprowadzka do Bayreuth

Wiele lat później Richard Wagner stworzył Towarzystwo Wagnerowskie (oryg. Der Richard-Wagner-Verband International e.V.) będące formą teatru organizującego festiwal o tej samej nazwie, który istnieje do dziś.

Kompozytor położył także kamień węgielny dla Teatru Operowego w Bayreuth (oryg. Bayreuther Festspielhaus,)w dniu swoich 59. urodzin. Zorganizował także serię koncertów w całych Niemczech, aby zebrać pieniądze na budowę obiektu, która została ukończona w 1874 roku między innymi dzięki wsparciu ze strony króla Ludwiga II Wittelbacha.

Kompozytor ukończył także budowę swojej willi w Bayreuth, którą nazwał Wahnfried. Niestety, zaledwie kilka lat po rozpoczęciu działalności teatr zaczął przynosić ogromne straty. Richard Wagner zorganizował wtedy szereg koncertów, aby zebrać fundusze mające choć po części zrekompensować straty. W tym czasie nie tęsknił już jednak za szerokim światem muzyki, ponieważ zaczął uskarżać się na liczne choroby serca.

Richard Wagner – śmierć i spuścizna kompozytora

Richard Wagner w latach 1881–1882 doznał wielu kolejnych zawałów serca. 13 lutego 1883 roku ten słynny kompozytor ostatecznie zmarł w Wenecji. Jego ciało zostało pochowane w ogrodzie jego willi Wahnfried.

Tetralogia Wagnera zatytułowana „Pierścień Nibelunga” (oryg. Der Ring des Nibelungen) jest niewątpliwie jego największym arcydziełem. Składa się ona z czterech różnych oper. Są to kolejno „Złoto Renu” (oryg. Rhinegold), „Walkiria” (oryg. Die Walküre ), „Zygfryd” (oryg. Siegfried) oraz „Zmierzch bogów” (oryg. Götterdämmerung).

Ta tetralogia, wraz z „Tristanem i Izoldą”, „Śpiewakami norymberskimi” (oryg. Die Meistersinger von Nürnberg), operami „Lohengrin”, „Tannhäuser” i „Latającym Holendrem” (oryg. Der fliegende Holländer)są częścią tak zwanego „Kanonu z Bayreuth”.

Cały cykl utworów został udostępniony w całości dopiero w 1876 roku. Ale od tego momentu cały kanon operowy był wykonywany co roku na festiwalu wagnerowskim, który wciąż odbywa się w Bayreuth w Niemczech.

Pomysły Wagnera miały tyle samo zwolenników, co przeciwników. Dziedzictwo, które zostawił w Teatrze Operowym w Bayreuth, bardziej skomplikowane niż jakikolwiek inny teatr wykonywał wcześniej, stało się możliwe dzięki nieustannemu wsparciu króla Bawarii Ludwika II Wittelsbacha. Teatr istnieje obecnie wyłącznie po to, by wykonywać swoją pracę, jako ciągłe przypomnienie geniuszu i ponadczasowości tego legendarnego kompozytora.