Édouard Manet: pionier malarstwa impresjonistycznego

Édouard Manet był XIX-wiecznym francuskim malarzem, który stał się inspiracją dla niezliczonych kolejnych generacji artystów, głównie dzięki zaprezentowanemu przez siebie charakterystycznemu stylowi i tematyce.

Édouard Manet wytyczył zupełnie nową ścieżkę w malarstwie, przeciwstawiając się tradycyjnym podmiotom w malowaniu i portretowaniu wydarzeń oraz okoliczności swoich czasów.

Manet wystawił swój pierwszy słynny obraz zatytułowany „Śniadanie na trawie” (oryg. Le Déjeuner sur l’herbe) w Salonie Odrzuconych (oryg. Salon des Refusés) w 1863 roku. Został on natychmiast podarty i zniszczony przez krytyków tego typu twórczości. Ale jednocześnie malarz otrzymał pochwałę i entuzjazm ze strony młodego pokolenia malarzy, którzy następnie podążyli tą drogą tworząc w ten sposób rdzeń impresjonizmu.

Édouard Manet: pierwszy twórca z nurtu impresjonuzmu

Prace Édouarda Maneta całkowicie zmieniły sposób, w jaki dotychczasowi malarze europejscy wybierali tematy swoich malowideł. Przed nim malarstwo miało charakter głównie narracyjny i unikało obskurnej rzeczywistości życia codziennego.

Jeśli poświęcisz raptem kilka minut na lekturę naszego dzisiejszego artykułu, będziesz w stanie dowiedzieć się czegoś więcej o tej wybitnej postaci światowego impresjonizmu!

Édouard Manet – początkowe lata jego życia

Przyszły pionier impresjonizmu, czyli Édouard Manet, urodził się 23 stycznia 1832 r. w stolicy Francji – Paryżu. Jego ojciec, August Manet, był wysokim rangą członkiem francuskiego Ministerstwa Sprawiedliwości. Matka przyszłego malarza, Eugénie-Désirée Fournier, była z kolei córką dyplomaty i chrześnicą szwedzkiego księcia, który wkrótce miał zostać królem Szwecji, Karolem XIII.

Krótko mówiąc, młody Édouard przyszedł na świat w bogatej rodzinie z wieloma kontaktami w świecie biznesu i polityki. Jego rodzice mieli zatem nadzieję, że wybierze on drogę poważnej kariery zawodowej w dorosłym życiu, najlepiej w charakterze wziętego prawnika. Nie wiedzieli jednak, że Édouard miał zupełnie inny pomysł na swoją przyszłość.

W 1839 r. rozpoczął naukę w szkole podstawowej Canon Poiloup w Vaugirard. Następnie w latach 1844–1848 był mieszkającym w internacie uczniem szkoły średniej, Còllege Rollin. Édouard Manet nie był jednak orłem pod względem uzyskiwanych przez siebie wyników w nauce. Jedyne, co go tak naprawdę zainteresowało, to jedyna oferowana przez tę szkołę forma nauki sztuk plastycznych pod postacią malarstwa.

Ojciec Édouarda chciał, żeby syn zapisał się na studia prawnicze, ale młody Manet postanowił nie iść tą narzuconą mu odgórnie drogą. Kiedy jego ojciec nie pozwolił mu zostać malarzem, złożył podanie o przyjęcie do akademii morskiej, ale nie zdał egzaminu wstępnego na tę uczelnię.

W wieku zaledwie szesnastu lat Édouard Manet rozpoczął praktyczną naukę nawigacji pracując na statku transportowym. Kiedy wrócił do Francji w czerwcu 1849 r., ponownie złożył papiery do akademii morskiej i ponownie się do niej nie dostał oblewając egzamin wstępny. Wkrótce później wskutek jego upartych nalegań jego rodzice w końcu poddali się i pozwolili młodemu Édouardowi zostać malarzem w pełnym wymiarze czasowym.

Pierwsze formalne studia malarskie Édouarda Maneta

W 1850 r. Édouard Manet rozpoczął naukę malarstwa u wyznającego klasyczne metody artysty, Thomasa Couture. To dzięki niemu zrozumiał wszelkie tajniki malarstwa i poznał liczne techniki wykorzystywane przez dotychczasowych twórców.

W 1856 roku, po sześciu latach współpracy z Thomasem Couture, Édouard Manet założył studio artystyczne razem ze swoim przyjacielem, Albertem Balleroyem, artystą tworzącym obrazy o tematyce głównie militarnej. To właśnie w tym okresie namalował „Chłopca z wiśniami” (w 1858 roku). Wkrótce przeniósł się do innego studia, gdzie namalował obraz zatytułowany „Pijący absynt” (oryg. Le Buveur d’absinthe – 1859 rok).

W tym samym roku Édouard Manet odbył krótkie wycieczki do Holandii, Niemiec i Włoch. Pomiędzy tymi wyprawami spędzał także czas w Luwrze, ćwicząc swoją technikę poprzez kopiowanie między innymi obrazów Tiziano i Diego Velázqueza.

Pomimo sukcesu odniesionego w nurcie realizmu Édouard Manet zaczął wkrótce malować w bardziej zrelaksowanym, typowo impresjonistycznym stylu. Jedną z głównych cech jego dzieł było użycie szerokich pędzli oraz tworzenie portretów zwykłych ludzi wykonujących codzienne zadania.

Tworzone przez niego obrazy zaczęły się wypełniać śpiewakami, ludźmi spacerującymi na ulicach, Rzymianami i żebrakami. Ta niekonwencjonalna tematyka, w połączeniu z ogromną wiedzą na temat starych mistrzów malarstwa, zaskoczył niektórych krytyków i zadziwiła wielu innych ludzi.

Dorosłe życie i słynne „Śniadanie na trawie” (oryg. Le Déjeuner sur l’herbe)

W latach 1862–1865 Édouard Manet uczestniczył w niektórych wystawach organizowanych przez sławną instytucję „Galería Martinet”. W 1863 roku poślubił Suzanne Leenhoff, Holenderkę, która udzielała mu wcześniej lekcji gry na pianinie. Byli już parą przez dziesięć lat i nawet dorobili się potomstwa na długo przed oficjalnym ślubem.

W tym samym roku jury Salonu Odrzuconych nie wyraziło zgody na wystawienie obrazu „Śniadanie na trawie” (oryg. Le Déjeuner sur l’herbe), który Édouard Manet namalował w całkowicie rewolucyjnym stylu i który miał stać się w przyszłości najsłynniejszym dziełem tego malarza.

„Maluję tak, jak chcę sam malować. Do diabła ze wszystkimi ich naukami. ”
-Édouard Manet-

Inspiracją dla „Śniadania na trawie” były dzieła dawnych mistrzów, takie jak na przykład „Koncert wiejski” (oryg. Fête champêtre lub Le Concert champêtre autorstwa Tycjana lub Giorgione’a i namalowany w 1510 roku ) i (oryg. Sąd Parysa – Rafael Santi, 1517-1520). Obraz Maneta wywołał duże poruszenie w świecie sztuki i był niekwestionowanym początkiem „sławy ”, która nękała malarza przez całą jego dalszą karierę.

Krytycy jego twórczości poczuli się urażeni na samą tylko myśl o tym, że w towarzystwie dwóch młodych mężczyzn ubranych we współczesny sposób znajduje się także całkowicie naga kobieta. Obraz ten, zamiast wydawać się im się mglistą i alegoryczną symboliką ukrytą pod postacią kobiety, sprawił, że zamiast tego nagość wydała się krytykom wulgarna i potencjalnie groźna.

Widzów i krytyków niepokoiło również to, że Manet namalował tych ludzi w surowym, zupełnie bezosobowym świetle. Mieli oni również problemy ze zrozumieniem, dlaczego ludzie znajdowali się w lesie, który wyraźnie nie został jednak przedstawiony w realistyczny sposób.

Najważniejsze dzieła Édouarda Maneta

Jego kolejny obraz zatytułowany „Olimpia” (oryg. Olympia, który artysta namalował dwa lata później, wywołał kolejny skandal we francuskim świecie sztuki w 1865 roku. Dzieło to przedstawia nagą kobietę leżącą na otomanie i bez cienia strachu patrzącą wprost na widza. Manet namalował ją ostrymi pociągnięciami pędzla. Zastosował jednocześnie na obrazie jasne światło, które prawie wymazuje całą przestrzeń wewnątrz obrazu. A także zamienia kobietę w rodzaj dwuwymiarowej postaci.

Ta współczesna wariacja artysty na temat popularnego motywu odaliski była jednak początkowo negatywnie oceniana zarówno przez krytyków sztuki, jak i przez opinię publiczną.  Dopiero w przyszłości francuski mąż stanu Georges Clemenceau udostępnił w głównej sali w Luwrze w 1907 r.,

Głęboko poruszony takim odbiorem jego obrazu Édouard Manet wyjechał do Hiszpanii w sierpniu 1865 r. Ale jego pobyt w tym kraju był dość krótki, ponieważ artyście nie przypadło do gustu lokalne jedzenie. Ponadto drugim powodem zniechęcającym go do dłuższego zamieszkiwania w Hiszpanii był frustrujący go brak znajomości języka hiszpańskiego.

Jednak podczas pobytu w Madrycie malarz poznał Théodora Dureta, który ostatecznie stał się jednym z głównych zwolenników twórczości Maneta. W 1866 r. Édouard Manet nawiązał także kontakt z powieściopisarzem Emilem Zolą, ef efektem czego stała się łącząca obu artystów głęboka przyjaźń. Zola napisał nawet genialny w swym wydźwięku artykuł we francuskiej gazecie Figaro w 1867 roku.

Zola zwrócił w nim uwagę, że prawie każdy ważny artysta zaczynał od obrażania publicznej wrażliwości. Recenzja ta zrobiła wrażenie między innymi na krytyku sztuki Louisie-Edmondzie Durantym, który również zaczął wspierać twórczość Maneta. W niedługim czasie także inni sławni malarze, tacy jak na przykład Cézanne, Gauguin, Degas i Monet również zostali gorącymi zwolennikami kunsztu prezentowanego przez Édouarda Moneta.

Końcowy etap życia malarza

W 1874 roku Édouard Manet otrzymał zaproszenie do wzięcia udziału w pierwszej publicznej wystawie dzieł malarzy impresjonistów. Pomimo swojego poparcia dla całego tego ruchu, odrzucił to zaproszenie i wszystkie kolejne, które organizatorzy wysłali po pierwszym liście.

Édouard Manet uważał, że musi skupić się przede wszystkim na Salonie Odrzuconych i swoim miejscu w świecie sztuki. Podobnie jak wiele jego obrazów, Édouard Manet był pełen wewnętrznych sprzeczności. Był zarówno człowiekiem lubującym się w świecie burżuazji, jak i osobą bardzo pospolitą. Był zarówno konwencjonalny aż do bólu, jak i silnie radykalny.

„Trzeba być świadomym swojego czasu i malować to, co się widzi”.
-Edouard Manet-

Rok po pierwszej wystawie malarstwa impresjonistycznego Édouard Manet miał okazję wykonać ilustracje do francuskiej edycji słynnego poematu Edgara Allena Poe zatytułowanego „Kruk”. W 1881 r. rząd francuski przyznał mu Order Narodowy Legii Honorowej.

Sam artysta zmarł dwa lata później w Paryżu, 30 kwietnia 1883 r. Oprócz 420 obrazów pozostawił po sobie reputację, która na zawsze określiła go jako odważnego i niezwykle wpływowego artystę.

Édouard Manet i jego spuścizna

W momencie swego debiutu w roli malarza Manet napotkał ogromny, krytyczny opór wobec swojej twórczości. Co więcej, nie zniknął on aż do końca jego kariery.

Jego sława wzrosła dopiero pod koniec XIX wieku dzięki sukcesowi poświęconemu mu wystawy jego obrazów i krytycznej akceptacji ze strony znawców impresjonizmu. Ale dopiero w XX wieku historycy sztuki nadali mu status jednego z najważniejszych malarzy swojej epoki.

Odrzucenie przez Maneta tradycyjnych modeli i perspektyw było symbolem odejścia od malarstwa akademickiego w XIX wieku. Nie ma absolutnie żadnych wątpliwości, że jego twórczość pomogła utorować drogę rewolucyjnym obrazom impresjonistów i postimpresjonistów.

Édouard Manet miał także ogromny wpływ na znaczną część malarstwa XIX i XX wieku. Przede wszystkim ze względu na wybór tematyki swoich obrazów. Skupienie się na nowoczesnych, miejskich tematach, które przedstawiał w sposób bezpośredni, niemal odległy, wyróżnia go jeszcze bardziej na tle ówczesnych standardów Salonu Odrzuconych.