Pamięć – poznaj jej siedem głównych grzechów według Daniela Schactera

Daniel Schacter jest naukowcem, psychologiem poznawczym i profesorem psychologii na Uniwersytecie Harvarda. Przeprowadził badanie, które wykazało, iż nasza pamięć skłonna zawodzić na siedem różnych sposobów. Schacter nazywa te niesprawności “siedmioma grzechami pamięci”.

Tłumaczy, że proces zapamiętywania i odzyskiwania wspomnień jest działaniem konstruktywnym. Zwraca naszą uwagę, że ludzka pamięć wcale nie jest idealna. Właściwie ten system ma swoje niedociągnięcia, które wpływają na nas każdego z nas w naszym codziennym życiu.

W swojej książce “Siedem grzechów pamięci” Schacter systematyzuje różne awarie pamięci (“grzechy”) i wyróżnia te siedem podstawowych: krótkotrwałość, błędna atrybucja, blokowanie, roztargnienie, podatność na sugestię, tendencyjność i uporczywość.

Daniel Schacter założył, że te “grzechy” pamięci powinny być postrzegane jako produkty uboczne cech, które musi posiadać ludzka pamięć. Ponadto psycholog podkreśla, iż istnieją dowody na to, że pamięć zaspokaja potrzeby teraźniejszości, podczas gdy przeszłość jest przebudowywana za pomocą obecnej wiedzy, przekonań i emocji.

Schacter zwraca uwagę, że zakłócenia pamięci są w jednakowym stopniu fascynujące i ważne dla nas. “Grzechy” te często przejawiają się w życiu codziennym i nie są oznakami żadnej patologii. Często jednak wywierają niepożądane konsekwencje.

Pamięć i jej siedem grzechów

Daniel Schacter twierdzi, że błędy pamięci można podzielić na siedem owych właśnie podstawowych grzechów. Z jednej strony mamy grzechy zaniedbania, które wynikają z niemożności zapamiętania idei, faktu lub jakiegokolwiek wydarzenia (odzyskiwanie pamięci).

Wśród nich wyróżniamy krótkotrwałość (ogólne zamazywanie z upływem czasu konkretnego wspomnienia), roztargnienie (błędy uwagi, które prowadzą do utraty pamięci) i blokowanie (niemożność wydobycia informacji).

Z drugiej strony mamy grzechy wynagrodzenia, które oznaczają różnego rodzaju zakłócenia (przypadki, gdy w odzyskanych wspomnieniach występują błędy). Może się to się dziać, ponieważ owe wspomnienie zostało niepoprawnie skodyfikowane. Być może dlatego, że nie zdając sobie z tego sprawy zmodyfikowaliśmy go.

Wśród nich wyróżniamy błędną atrybucję (przypisywanie wspomnienia do błędnego źródła), podatność na sugestię (wszczepianie wspomnień pod wpływem sugestii lub wprowadzającej w błąd informacji) oraz tendencyjność (zniekształcające efekty obecnej wiedzy, przekonań i uczuć, które zachowuje pamięć).

Ostatnim grzechem jest uporczywość, co wiąże się z natrętnymi, niepożądanymi wspomnieniami, których nie jesteśmy w stanie wyeliminować.

Krótkotrwałość

Krótkotrwałość oznacza osłabienie, pogorszenie lub utratę określonego wspomnienia z czasem. Właściwie człowiek jest w stanie zapamiętać ostatnie wydarzenia znacznie lepiej niż te z przeszłości. Jest to podstawowa cecha pamięci, a także winowajca wielu problemów z nią związanych.

Nietrwałość pamięci powodują różne zakłócenia. Można je podzielić na dwie kategorii: zakłócenia proaktywne (gdy stare informacje ograniczają zdolność zapamiętywania nowych) i zakłócenia retroaktywne (gdy nowe informacje uniemożliwiają utrzymanie w pamięci tych starych).

Roztargnienie

Roztargnienie oznacza błąd połączenia między uwagą a pamięcią. Obejmuje problemy związane z interakcją tych dwóch zdolności.

Błędy pamięci ze względu na odwrócenie uwagi (na przykład utrata kluczy lub zapomnienie o wizycie u lekarza) występują tak często, ponieważ zbytnio skupiamy się na problemach lub pewnych sprawach, które w wyniku całkowicie nas rozpraszają.

Sprawia to, że kompletnie zapominamy o tym, o czym w tej chwili musimy pamiętać. Czyli, w momencie zakodowania osoba nie zwraca wystarczająco dużo uwagi na to, co należy później wbić sobie w pamięć.

Blokowanie

Blokowanie nawiązuje do sfrustrowanego poszukiwania informacji, którą umysł desperacko próbuje odzyskać. Występuje, gdy mózg próbuje wydobyć lub zakodować informacje, ale przeszkadza temu inne wspomnienie.

Zdarza się to nawet wtedy, gdy człowiek stara się skupić na wykonywanym zadaniu, lecz wspomnienie, które chce przywołać, nie znika. Ciekawym aspektem blokowania jest to, że jednostka uświadamia to sobie, gdy niespodziewanie odzyska zablokowane wspomnienie kilka godzin/dni później.

Błędna atrybucja

Grzech błędnej atrybucji polega na przypisaniu pamięci do niewłaściwego źródła. To sugeruje prawidłowe zebranie informacji i przywiązanie jej pochodzenia do niepoprawnego wspomnienia.

Błędna atrybucja pamięci występuje, gdy pewna rzecz wydaje się ludziom być nowością, gdy w rzeczywistości jest po prostu percepcyjnie lub pojęciowo podobny do innego elementu, z którym już wcześniej mieli do czynienia.

Ważne jest, aby pamiętać, że błędna dystrybucja jest znacznie bardziej powszechna niż większość ludzi może uważać i wiąże się z poważnymi konsekwencjami w prawnego punktu widzenia.

Podatność na sugestię

Podatność na sugestię ma wspólne cechy z błędną dystrybucją, ale z włączeniem otwartych sugestii. Grzech podatności na sugestie dotyczy przechowywania wspomnień, które pojawiły się w wyniku pytań, komentarzy lub ważnych propozycji.

Podatność na sugestię oznacza kodowanie błędnych informacji pod wpływem ważnych pytań lub kłamstw.

Tendencyjność

Tendencyjność jest retrospektywnym zakłóceniem spowodowanym aktualną wiedzą i nowymi przekonaniami. Aktualne uczucia i światopogląd zniekształcają pamięć o przeszłości. Ten grzech jest całkiem podobny do podatności na sugestie.

Biorąc to pod uwagę, tendencyjność odzwierciedla naszą zdolność do znaczącej modyfikacji wspomnień, nie zdając sobie z tego sprawy. Często kierujemy się tym, co teraz wiemy lub w co wierzymy, aby nieświadomie redagować nasze wcześniejsze doświadczenia.

Może to prowadzić do dwóch rzeczy: tendencyjnego przedstawienia konkretnego wydarzenia lub tendencyjnego przedstawienia dłuższego okresu z życia człowieka, co bardziej świadczy o tym, jak się czuje teraz, niż o tym, co faktycznie wydarzyło się w tamtym czasie.

Uporczywość

Jest to błąd pamięci, który polega na nieustannym powracaniu wspomnień z przeszłości, które chcieliśmy zignorować. Uporczywe wspomnienie może spowodować fobie i zespół stresu pourazowego. Człowiek może nawet popełnić samobójstwo, jeśli poszczególna pamięć stanie się zbyt niepokojąca i natrętna.

Innymi słowy, uporczywość nawiązuje do niechcianych wspomnień, których ludzie nie są w stanie zapomnieć. Grzech uporczywości wiąże się z powracaniem wspomnień, które, ze względu na ich bolesny i niepokojący charakter, jednostka próbowała całkowicie wymazać z pamięci.

Mimo wszystko, pamięć nie jest naszym wrogiem

Chociaż w tym kontekście nasza pamięć wydaje się być naszym wrogiem, wymienione grzechy są po prostu logiczną konsekwencją działania naszego umysłu. To dlatego, że są one powiązane z cechami pamięci, które zapewniają jej efektywne działanie.

Dlatego, jak sugeruje Schacter, grzechy te nie są wyłącznie niedogodnościami. Wręcz przeciwnie, mają również cechy pozytywne.

Dzięki pracy tego psychologa wiemy, iż nasza pamięć ucieka się do przeszłości, aby połączyć się z teraźniejszością. Poinformować ją, w jaki sposób konserwuje elementy dotychczasowych doświadczeń, aby móc odnieść się do nich w przyszłości, oraz jak pozwala nam to przejrzeć przeszłość na żądanie.

Zatem powinniśmy postrzegać te grzechy pamięci jako elementy, które umożliwiają nam połączenie umysłu ze światem zewnętrznym.

“Doświadczenia, które uporczywie pozostają w pamięci na przekór rozpaczliwej chęci ich wyeliminowania, są ściśle powiązane, a czasem nawet zagrażają naszemu sposobowi postrzegania siebie, kim jesteśmy i kim chcielibyśmy być”.

–Daniel Schacter–