Mózg Cię chroni – czy o Tym wiedziałeś? Ale przed czym i w jaki sposób?
Północnoamerykański pisarz Richard Matheson stwierdził kiedyś, że “narodziny rozpoczynają traumę niezrozumienia”. Co chciał przez to powiedzieć? Czyżby już sam fakt narodzin stanowił pierwsze z naszych traumatycznych wspomnień
Jakkolwiek by było, nikt nie pamięta momentu swoich narodzin. Całkiem naturalnie nie pamiętamy też pierwszych dni swojego życia. Okazuje się jednak, że to nie wszystko, czego nie pamiętamy. Mózg Cię chroni, wymazując z pamięci również pewne traumatyczne wydarzenia i wspomnienia.
Opowiemy Ci o tym w dzisiejszym artykule.
Traumatyczne wspomnienia i doświadczenia
Wszystkie nasze doświadczenia, zwłaszcza te przeżyte podczas dzieciństwa, bardzo silnie wpływają na nasz rozwój. W przypadku negatywnych przeżyć wpływ może być wręcz miażdżący. Wiele spośród tych doświadczeń – gdy już zaistnieją w naszej rzeczywistości i zapiszą się w umyśle – może intensywnie odbijać się na nas echem przez długi czas. Pozostawiają po sobie bardzo głęboki ślad emocjonalny.
Przemoc fizyczna bądź przypadki nadużycia ze strony bliskich pozostawiają w naszej psychice poważny ślad. W takich przypadkach mózg zazwyczaj zaczyna “czuć się winny”. Zdaje się, że całkiem podobny mechanizm wykorzystuje on, gdy chce nas ochronić przed najbardziej traumatycznymi wspomnieniami.
“Doświadczenie to jedna z przyczyn sukcesu lub porażki. Nie znosimy wpływu naszych doświadczeń, tak zwanych traum, ale raczej dostosowujemy je do naszych celów.”
-Alfred Adler-
Mózg Cię chroni blokując wspomnienia
Psycholog kliniczny Lidia García Asensi udowodniła ciekawe podobieństwo między mózgiem a komputerem. Nasz mózg przetwarza dane w sposób przypominający foldery – są one zorganizowane i poukładane w sposób uporządkowany. Jeżeli jednak pojawia się wspomnienie, które przeciąża jego zdolność, zostaje zapisane w innej niż zwykle sieci informacji.
Co ma na myśli wspomniana pani psycholog opisując powyższe podobieństwo? Otóż istnieją pewne wspomnienia, których nasz mózg nie chce bądź nie jest w stanie przetwarzać. Może tak być na przykład dlatego, że bardzo negatywnie wpłynęłyby one na nasz stan fizyczny lub psychiczny. Co się dzieje z tego rodzaju wspomnieniami? Otóż izoluje się je i oddala od naszej świadomości aby nie wywoływały zbyt intensywnych i trudnych do zniesienia emocji.
W ten właśnie sposób mózg Cię chroni przed doznaniami, które uważa za zbyt negatywne, byś był w stanie je wytrzymać.
W tym kontekście wyraźnie widać, że szkodliwe wspomnienia i traumatyczne epizody w naszym życiu są w stanie zaburzyć równowagę chemiczną mózgu. Pojawiają się, gdy wydarzenie jest bardzo trudne do “przetworzenia” i nie jesteśmy w stanie go pojąć. Taka złożoność i trudność sprawia, że czasami jest ono niejako wymazywane.
Czy blokowanie wspomnień jest zjawiskiem pozytywnym?
Można uznać, że fakt, iż mózg Cię chroni blokując pewne wspomnienia ma swoje pozytywne strony. Oszczędza to skomplikowanych doświadczeń wynikających ze wspominania traumatycznych wydarzeń.
Z drugiej jednak strony nie zawsze tak jest, zwłaszcza na dłuższą metę, bowiem “oddalić” wcale nie znaczy całkowicie “zapomnieć” bądź uniknąć wpływu jakiegoś doświadczenia na nasze życie. Mamy w końcu do czynienia z prawdziwym wydarzeniem, które nie zostało przetworzone. Jest to ważny epizod z naszego życia, któremu nie przyznano należnej mu uwagi i którego nie byliśmy w stanie w odpowiedni sposób przyswoić. To część naszej biografii, która jest jakby niewidzialna…
Może się okazać, że po jakimś czasie pojawi się czynnik zapalny – na przykład jakaś nowa sytuacja bądź doświadczenie, które sprowokują przywołanie traumatycznego wspomnienia na pamięć. Stanie się to całkowicie nieświadomie. Czasami takimi katalizatorami gwałtownych reakcji są elementy pozornie zupełnie nieistotne. Bywa, że przywołują naraz wszystkie emocje jakie towarzyszyły nam podczas traumatycznego wydarzenia – co gorsza, nie jesteśmy na to w ogóle przygotowani.
Oczywiście, większość naszych wspomnień z czasem się rozmywa i już nigdy nie wraca. Jeżeli jednak coś stanowiło dla nas bardzo intensywne doświadczenie, trzeba pogodzić się z faktem, że nigdy o tym nie zapomnimy. Mogą one być oddalone i nieprzetwarzane, jak gdyby uśpione lub znieczulone.
Ponieważ jednak nie zostały umieszczone w żadnym kontekście i nie stawiliśmy im czoła, z czasem mogą ponownie powrócić, a szkoda jaką nam wyrządzą będzie znacznie większa, ponieważ całkowicie stracimy kontrolę nad objawami.
Za i przeciw działaniom mózgu w obliczu traumatycznych wspomnień
Jak wyraźnie można dostrzec, mózg Cię chroni blokując wspomnienia, które uważa za traumatyczne. Okazuje się jednak, że jest to jak miecz obosieczny – może działać na dwa sposoby: pomagać nam ale również szkodzić. Zjawisko to ma swoje dobre i złe strony i należy pamiętać, że zawsze najlepszym wyjściem jest stawienie czoła traumatycznym wspomnieniom i przepracowanie ich. Logiczną koleją rzeczy nie jest to jednak możliwe, jeśli nic nie pamiętamy.
Z jednej strony mózg Cię chroni uwalniając od całego cierpienia, jakie mogłoby przynieść bolesne wspomnienie. Negatywne konsekwencje tego zdarzenia w jakiś sposób pozostają “zamrożone” i sparaliżowane w naszym codziennym życiu, nie mając na nie wpływu.
“Gdy trauma jest już pod kontrolą, strach niczemu nie służy i się zmniejsza.”
Z drugiej jednak strony może się okazać, że od czasu do czasu będziemy odczuwać dyskomfort nie mając najmniejszego pojęcia o jego przyczynie i mechanizmach rządzących naszym samopoczuciem. Możliwe, że w naszym umyśle kryje się jakieś ukryte wspomnienie, o którym nie wiemy, ale wpływa na nasz stan emocjonalny.
Nie jest prostym zadaniem wykrycie, jakie traumy kryją się w naszej pamięci. Wiele z nich jest bowiem bardzo głęboko ukrytych a nawet zblokowanych. Mimo wszystko należy pracować z naszymi wspomnieniami z przeszłości, ponieważ w przeciwnym razie zaleją nas emocje o nieznanym nam pochodzeniu. Z niewidzialnym wrogiem nie będziemy w stanie walczyć…
*Nota od redaktora: Treść artykułu dotyczy sposobu działania umysłu i mechanizm nim rządzący w wielu sytuacjach. Niemniej jednak potrzeba więcej badań i dowodów naukowych aby móc rozwinąć równoległe hipotezy i wyjaśnić dotyczące je zjawiska.