Układ limbiczny: co to jest i jak działa?

Nasz mózg jest jedną z najwspanialszych struktur w naszym ciele. I choć jest to jedna z najlepiej zbadanych części ciała, wciąż pozostaje wiele do odkrycia na temat tego jak on funkcjonuje. Mimo to wiemy, że w naszym mózgu znajdują się różne systemy, które pełnią wyspecjalizowane role w działaniu naszego organizmu. Jednym z najważniejszych systemów, o których obecnie wiemy, jest układ limbiczny.

Po raz pierwszy wspominano układ limbiczny, choć w sposób mniej konceptualny i bardziej prymitywny niż obecnie, gdy Paul Broca nazwał tak ten obszar znajdujący się w pobliżu szyszynki.

Z “odnogi” lub granicy nazwał go obszarem “wielkiego płata limbicznego”. Stąd logiczność jego nazwy, ponieważ znajduje się zawieszony w próżni lub na krawędzi innych struktur, o których już wiedzieliśmy.

Jednak układ limbiczny, jaki znamy dzisiaj, został określony przez fizjologa MacLeana w 1949 r. Rozszerzył on początkową koncepcję systemu, którą Papez rozpoczął w 1939 r., nadając mu obecną nazwę.

MacLean rozszerzył liczbę struktur składających się na układ limbiczny. Uważał, że rozwój kory mózgowej jest tak samo ważny w naszej ewolucji, jak rozwój naszego mózgu emocjonalnego.

“Szczęście jest stanem mentalnym aktywowanym przez układ limbiczny”.

-Antonio Damasio-

Z tego powodu układ limbiczny jest znany jako mózg emocjonalny. Ale czy to określenie jest całkowicie poprawne? Jakie są elementy układu limbicznego? Czy robi coś bardzo ważnego? Jeśli nadal czytasz, znajdziesz odpowiedzi na te pytania!

Jakie są główne struktury układu limbicznego?

Układ limbiczny składa się z wielu struktur mózgowych, które są ze sobą połączone. To sprawia, że ​​trudno dokładnie określić, jakie struktury go tworzą i konkretną pracę każdej z nich. Jednak badania sugerują, że struktury tworzące układ limbiczny i jego funkcje są następujące:

Podwzgórze

Struktura ta znajduje się u podstawy mózgu, poniżej wzgórza. A dokładniej, znajduje się po obu stronach wewnętrznej części trzeciej komory lub w kierunku środka mózgu.

Jest to mała struktura mózgu, ale składa się z wielu jąder i włókien, które są niezbędne dla naszego przetrwania. Dlaczego? Ponieważ jest odpowiedzialna za nasz autonomiczny układ nerwowy i system hormonalny. Porządkuje także najważniejsze zachowania związane z przetrwaniem gatunku: walką, ucieczką, karmieniem i rozmnażaniem.

Jedną z najważniejszych struktur podwzgórza, jeśli chodzi o funkcjonowanie układu limbicznego są ciała suteczkowate. Ciała suteczkowate stanowią dużą część dna mózgu w tylnym końcu podwzgórza.

Zawierają kilka jąder podwzgórzowych i są odpowiedzialne za odbiór impulsów od ciała migdałowatego i hipokampu. Co więcej, przekazują te impulsy do wzgórza. Dlatego są ważnym narzędziem do otrzymywania i przekazywania informacji.

Hipokamp

Hipokamp jest strukturą przodomózgowia, znajdującą się w płacie skroniowym i ma kształt konika morskiego. Jest to jeden z najstarszych regionów ludzkiego mózgu. Jest to zatem główna struktura powiązana z podwzgórzem, która odgrywa ważną rolę w regulacji podstawowych procesów przetrwania.

Co więcej, hipokamp jest tak ważny, że bez niego nie moglibyśmy mieć tożsamości. To dlatego, że jest istotną częścią tego, co powoduje, że nasza pamięć działa.

W szczególności zarządza pamięcią zdalną, która daje nam pamięć o wszystkim, co wydarzyło się w przeszłości. Dlatego konfiguruje część osobowości, która opiera się na naszych doświadczeniach. Ponadto hipokamp jest bardzo ważny w procesie uczenia się nowych rzeczy.

Jeśli chodzi o połączenie z układem limbicznym, hipokamp jest główną strukturą odpowiedzialną za pamięć emocjonalną. Oznacza to, że każde wydarzenie, które przeżyliśmy lub poczuliśmy, zostało przez niego przefiltrowane. Następnie wraz z podwzgórzem pozwala nam pamiętać nie tylko to, czego doświadczyliśmy, ale także jakie uczucia z dana rzeczą kojarzymy.

Ciało migdałowate

Ciało migdałowate lub jądro migdałowate znajduje się w bocznej komorze płata skroniowego. A dokładniej, w płacie skroniowym. Oznacza to, że jest to część tak zwanego “głębokiego mózgu”. Tu przeważają podstawowe emocje i instynkt przetrwania. Znajdują się w nim trzy główne jądra: jądro podstawno-boczne, jądro centralne i jądro korowo-rdzeniowe.

Jego główną funkcją jest integracja emocji z odpowiednią reakcją, zarówno pod względem fizjologicznym jak i behawioralnym. Jego połączenia nie tylko wywołują reakcję emocjonalną, ale także, ze względu na bliskie połączenie z płatem czołowym, pozwalają na zahamowanie zachowania. W ten sposób uczestniczą w zjawisku znanym jako uprowadzenie emocjonalne lub “przejęcie kontroli nad ciałem migdałowatym”.

W układzie limbicznym ciało migdałowate pełni role dowódcy naszych emocji. I nie tylko to – w połączeniu z hipokampem generuje również emocjonalne wspomnienia. Ponadto wraz z podwzgórzem nasyca nasze podstawowe procesy kolorem emocjonalnym. Na przykład łączy niepokój lub negatywne emocje z pożywieniem, snem lub zachowaniami seksualnymi.

Sklepienie

Sklepienie to wiązka aksonów w kształcie łuku łączącego hipokamp z innymi obszarami mózgu. Odgrywa rolę w układzie limbicznym i łączy się z ciałami suteczkowatymi i hipokampem. Zatem ten łuk jest główną strukturą odpowiedzialną za przekazywanie informacji pomiędzy najważniejszymi strukturami układu limbicznego.

Kora limbiczna

Kora limbiczna znajduje się w przyśrodkowym płacie skroniowym mózgu. Jest ściśle związana z pamięcią. W szczególności, przy konsolidacji i odtwarzaniu deklaratywnych wspomnień: zarówno epizodycznych, jak i semantycznych. Ponadto, podobnie jak w przypadku sklepienia, odgrywa ważną rolę w wysyłaniu informacji między różnymi strukturami mózgu.

Inne struktury związane z układem limbicznym

Jak powiedzieliśmy wcześniej, nie wszyscy neurolodzy i neuropsycholodzy zgadzają się co do składu układu limbicznego, ponieważ jego funkcje są zbyt złożone. W związku z tym niektórzy specjaliści mogą również dołączyć następujące struktury by lepiej objaśnić jego działanie:

• Zwój kory obręczy: stanowi drogę od wzgórza do hipokampu i wiąże się z pamięcią zapachową oraz pamięcią bólu
• Obszar przegrodowy: obejmuje hamowanie układu limbicznego i poziomu alarmowego, gdy wymaga tego selektywna uwaga. Wydaje się również interweniować w stany związane z pamięcią, motywacją, emocjami i czujności, modulując przyjemne doznania i zewnętrzne stany aktywacji
• Brzuszna część nakrywki: uważana za jeden z ośrodków wzmocnienia par excellence, a tym samym uczestniczy w regulacji przyjemności i nałogów
• Kora przedczołowa: jest to racjonalna część naszego mózgu, która odróżnia nas od zwierząt. W układzie limbicznym jej zadaniem jest wyciszanie lub zatrzymywanie emocjonalnych “impulsów” z niego pochodzących. Jest to struktura odpowiedzialna za kontrolowanie naszych impulsów i rozwija się później niż inne struktury mózgu.

Czy układ limbiczny jest naprawdę mózgiem emocjonalnym?

Dla wielu autorów, używanie terminu “mózg emocjonalny” jest wystarczająco precyzyjne, aby opisać układ limbiczny, ponieważ główną funkcją układu limbicznego jest regulacja emocjonalna. Tak naprawdę, historycznie, główną funkcją przypisaną temu systemowi było wyłącznie zarządzanie emocjami.

Obecnie naukowcy zaczynają dostrzegać, że ten system traktuje emocje jedynie jako redukcjonistyczne. Dzieje się tak, ponieważ naukowcy odkryli wiele innych struktur i funkcji, które składają się na układ limbiczny. Dzisiaj wierzymy, że wpływa on również na motywację, uczenie się i pamięć. Dlatego, myśląc o układzie limbicznym, musimy wyjść poza sztywne ramy uznające go za emocjonalny mózg.

Czy układ limbiczny naprawdę jest tak ważny dla naszego przetrwania?

Jak widzieliśmy, ten system jest odpowiedzialny za wiele funkcji. Dotyczy to także tych, które są niezbędne do przeżycia, szczególnie gdy mówimy o podwzgórzu. Bez tego nie moglibyśmy żyć.

Oto kilka przykładów chorób, które mogą wystąpić, jeśli zranisz którąkolwiek ze struktur tworzących ten system:

• Alzheimer: powstaje na skutek degeneracji różnych struktur mózgu, szczególnie hipokampu. Powoduje progresywną utratę pamięci oraz inne objawy.
• Zespół Kluvera-Bucy’ego: obejmuje ciało migdałowate i płaty skroniowe obustronnie. Prowadzi do agnozji lub braku wizualnego rozpoznania, hiperseksualności oraz żarłoczności, a także inne objawy
• Amnezja: głównie postępująca z powodu udziału hipokampu
• Aleksytymia: charakteryzuje się niezdolnością do wyrażania i rozpoznawania emocji, zarówno własnych jak i innych osób

Choroby te, podobnie jak wiele innych, ilustrują znaczenie układu limbicznego. Widzimy, jak wpływa on na nasze zachowanie, od pamięci do rzeczy tak podstawowych, jak uczucie głodu. Układ limbiczny ma ogromne znaczenie dla naszego mózgu.

Bibliografia

Abril Alonso, Águeda del. (2005) Fundamentos biológicos de la conducta. Madrid: Sanz y Torres.

Carlson, N. (2014). Fisiología de la conducta. Madrid: Pearson.

Rosenweig, M.; Breedlove, S.; Watson, N. (2005) Psicobiología. Una introducción a la Neurociencia Conductual, Cognitiva y Clínica. Barcelona: Ariel.