Czym jest dopamina i jakie jest jej działanie?

Dopamina to jeden z najbardziej rozpoznawanych neurotransmiterów w naszym układzie nerwowym. Znany jest również jako neuroprzekaźnik szczęścia.

Dopamina pełni znacznie większą rolę, niż by się nam mogło wydawać.

Jej głównym zadaniem jest aktywacja ośrodku nagradzania w mózgu, ale ma też inne, mniej znane funkcje. Dopamina może zwiększać, bądź też zmniejszać aktywność mózgu, w zależności od tego, gdzie jest uwalniana.

Zacznijmy od tego, że neuroprzekaźniki to biomolekuły, które uwalniane są w synapsach neuronowych, których zadaniem jest przekazywanie, bądź modyfikowanie informacji. W przypadku dopaminy, neuronami odpowiedzialnymi za jej produkcję i uwalnianie są neurony dopaminergiczne.

Dopamina syntetyzowana jest przez aminokwas tyrozynę oraz gromadzi się w pęcherzykach synaptycznych w zakończeniach aksonów neutronów dopaminergicznych. Neurony te znajdują się głównie w obszarze mózgu zwanym istotą czarną śródmózgowia (substantia nigra).

Następnie neurony te dzielą się na różne ścieżki, każda o innej funkcji. Teraz objaśnimy czym są owe ścieżki oraz jakie jest ich zadanie.

Szlak mezolimbiczny

Tutaj neurony przemieszczają się do różnych obszarów układu limbicznego, takich jak jądro półleżące. Układ limbiczny jest głównym systemem zarządzającym procesami emocjonalnymi naszego mózgu. To właśnie tutaj, w różnych odpowiedziach emocjonalnych dużą rolę pełni dopamina.

Jedną z nich jest zarządzanie ośrodkiem nagradzania. Kiedy robimy coś, co nasze ciało uznaje za korzystne, uwalniana jest dopamina, która wywołuje u nas subiektywne wrażenie przyjemności, której celem jest ponowne wykonanie danej czynności.

Co ciekawe, te działania rozciągają się od biologiczne zaprogramowanych, takich jak uśmierzenie głodu lub pragnienia, po całkowicie wyuczone, bądź społeczne.

Uzależnienie od narkotyków pojawia się dlatego, iż te bardzo intensywnie stymulują ośrodek nagradzania. Z tego powodu nasz mózg identyfikuje zażywanie danej substancji jako korzystne i sięgamy po nie po raz kolejny.

Szlak mezokortykalny

Jest to połączenie, które prowadzi do kory przedczołowej naszego mózgu. Ten obszar odpowiada za działania wykonawcze tj. planowanie i podejmowanie decyzji. W tym obszarze dopamina swoim działaniem dostarcza nam alternatywnych rozwiązań, dzięki czemu wybieramy to najbardziej odpowiednie i podążamy w jego kierunku.

Deficyt dopaminy w tym obszarze (tak jak w schizofrenii), powoduje silne otępienie poznawcze. Dana osoba przestaje reagować na zewnętrzne bodźce i zdaje się niczym nie interesować. Idąc dalej tym tropem, zmiany w innym kierunku a tym podłożu prowadzą do zaburzeń takich jak ADHD, lub depresja.

Szlak nigrostriatalny

Aksony neuronów dopaminergicznych łączą się z jądrem podstawnym mózgu. Ta ścieżka jest częścią pozapiramidowego układu nerwowego, który odpowiada za funkcje motoryczne naszego ciała.

Deficyt dopaminy w tym miejscu powoduje zaburzenia ruchu typowe dla choroby Parkinsona, które charakteryzują się sztywnością, drżeniem lub spowolnieniem ruchów. Z drugiej strony nadwyżka dopaminy powoduje zaburzenia hiperkinetyczne, takie jak maniery i tiki nerwowe.

Szlak guzkowo-lejkowy

W odróżnieniu do innych połączeń, które zaczynają się od istoty czarnej śródmózgowia, ta ścieżka rozpoczyna się od neuronów podwzgórza i biegnie aż do przysadki mózgowej. Odpowiedzialna jest za regulowanie uwalniania dobrze znanego hormonu prolaktyny. Jest ona odpowiedzialna za produkcję mleka po narodzinach dziecka.

Zazwyczaj ten szlak jest aktywny i dopamina blokuje produkcję prolaktyny. Jednakże po narodzeniu dziecka aktywność tych neuronów spada, co stymuluje silne uwalnianie prolaktyny.

W efekcie możliwe jest karmienie piersią. Zmiany w tym mechanizmie mogą powodować mlekotok (nadprodukcję mleka), brak miesiączki oraz dysfunkcje seksualne.

Szlak wzgórny

Jest to szlak, który stymuluje nerwy wzgórza u ssaków naczelnych, zaś swój początek bierze w różnych obszarach mózgu. Choć nadal istnieje wiele pytań co do pełnionych przez niego funkcji, badania sugerują, że może mieć związek z regulacją snu i mechanizmami utrzymywania nas w stanie rozbudzenia.

Obecnie nie ma dowodów popierających teorie o możliwych wpływach dopaminy na te obszary.

Dopamina nie taka błaha

Choć ten neuroprzekaźnik słynie z tego iż dostarcza nam przyjemności, tak naprawdę jego rola jest znacznie bardziej skomplikowana. Ma udział w wielu czynnościach poczynając na funkcjach motorycznych, aż do produkcji mleka.

Lepsze zrozumienie złożoności tych neuroprzekaźników pozwala nam na lepsze zrozumienie sposobu w jaki funkcjonuje nasz mózg. Jest to nieodzowne, jeśli pragniemy opanować metody terapii uzależnień oraz kontrolować dysproporcje w koncentracji tych substancji w różnych obszarach naszego układu nerwowego.