Osoby, które cierpią na zespół opóźnionej fazy snu nie są w stanie dostosować się do ustalonych społecznie harmonogramów snu i jawy. Z powodu braku informacji i zrozumienia tego zaburzenia ludzie wokół nich często uważają ich za zwyczajnie leniwych.
Wzorzec sen – jawa podąża za rytmem okołodobowym. To znaczy, że zmienia się cyklicznie co 24 godziny. Wewnętrzny zegar biologiczny określa tę oscylację, a niektóre zewnętrzne synchronizatory również nam w tym zadaniu pomagają.
Elementy społecznościowe, takie jak godziny pracy lub posiłki, służą do dokładniejszego dostosowania godzin snu i czuwania. Jednak najpotężniejszym zewnętrznym synchronizatorem jest naturalny cykl dzień – noc.
Problem powstaje wtedy, gdy występuje w naszym środowisku rozbieżność między układem okołodobowym organizmu, a wymaganiami środowiska danej osoby. Jeśli wziąć pod uwagę zespół opóźnionej fazy snu, to zwykle zauważamy, że nocny okres snu jest wyraźnie opóźniony w porównaniu ze standardowym czasem.
Osoby z tą dolegliwością czują potrzebę położenia się i wstania (w ujęciu cyklicznym) o co najmniej dwie godziny później niż reszta. To opóźnienie występuje częściej w okresie dojrzewania. Jednak rozpowszechnienie tego zjawiska u osób dorosłych jest także znaczące.
Gdy codzienne obowiązki zmuszają tego rodzaju osobę do przestrzegania standardowego harmonogramu, będzie ona chronicznie pozbawiona snu, ponieważ nie będzie w stanie zasnąć o określonej porze, którą narzuca jej taki właśnie harmonogram dnia.
W ten sposób przekłada się to na wzmożoną senność i zmęczenie w ciągu dnia. Rzecz jasna negatywnie wpłynie to na wydajność pracy lub wyniki w szkole u osób dotkniętych tym zaburzeniem.
Podczas wakacji lub urlopu, w trakcie których osoby takie mogą swobodnie wybierać i opóźniać harmonogramy snu, staje się on odpowiedni zarówno pod względem ilości, jak i jakości. Zarówno bezsenność, jak i trudności z wstawaniem znikają, a taka osoba może rozkoszować się nareszcie spokojnym odpoczynkiem.
Charakterystyka różnicowa cechująca zespół opóźnionej fazy snu
Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego niektórzy ludzie nie śpią do samego rana? Możliwe, że cierpią tak zwany zespół opóźnionej fazy snu (w języku angielskim określanym jako delayed sleep-phase syndrome – DSPD). Dowiedz się więcej na ten temat z naszego dzisiejszego artykułu!
Niektóre z najczęstszych cech wskazujących na zespół opóźnionej fazy snu to:
- Osoba jest w stanie zapewnić sobie odpowiednią higienę snu, ale mimo tego nie będzie mogła się wysypiać w założonych uprzednio godzinach.
- Nie występują jednocześnie żadne problemy natury osobistej lub zawodowej. Nie ma też objawów lękowych lub depresyjnych, które mogłyby utrudniać tej osobie zaśnięcie.
- Kiedy osoba dotknięta tym syndromem zasypia, nie ma trudności z utrzymaniem snu. Śpi nieprzerwanie i nie budzi się. Czyli w jej wypadku nie występują oznaki bezsenności związanej z utrzymaniem snu.
- Z powodu braku snu w pierwszej połowie dnia występuje senność i spadek poziomu czujności. Sytuacja poprawia się w miarę zbliżania się do maksymalnego punktu czuwania, który dla tych ludzi jest zbliżony do pory zachodu słońca.
- Będąc w stanie wybrać preferowane godziny, osoba cierpiąca na zespół opóźnionej fazy snu zasypia bez trudności i budzi się wypoczęta.
Zespół opóźnionej fazy snu – metody jego leczenia
Poniżej zaprezentujemy Ci kilka najczęściej wykorzystywanych metod pozwalających złagodzić objawy cechujące zespół opóźnionej fazy snu.
Interwencja behawioralna
Pierwszym krokiem jest próba zmiany standardowego zachowania danej osoby. Musi starać się ona zachować najlepszą możliwą higienę snu i dbać o środowisko, w którym śpi. Ponadto musi też unikać stosowania używek i zwracać uwagę na rodzaj czynności wykonywanych tuż przed snem.
W związku z tym niezwykle ważne jest, aby osoba dotknięta tym problemem miała wcześniej ustalony harmonogram snu. Musi przestrzegać tego harmonogramu każdego dnia, nie zmieniając go nawet w dni wolne od pracy lub wakacje.
Ponadto musi utrzymać ten nawyk nawet po osiągnięciu celu, aby uniknąć potencjalnych nawrotów.
Światłolecznictwo (fototerapia)
Zmniejszenie ekspozycji na światło o zmierzchu i zwiększenie go rano może również przyczynić się do przełomu w zegarze biologicznym osoby zmagającej się z zespołem opóźnionej fazy snu. Aby to zrobić, ważne jest, aby używała ona słabego światła w ciągu ostatnich godzin dnia, a także pozbyła się zasłon lub żaluzji.
Ponadto musi ona spać bez zasłon i żaluzji w sypialni, aby w ciągu kilku minut po przebudzeniu została poddana większej ekspozycji na światło słoneczne.
Melatonina
Podawanie melatoniny (1-5 mg) na kilka godzin przed snem pomaga przyspieszyć cykl sen – czuwanie. Ten krok zwiększa skuteczność całego procesu, szczególnie w połączeniu z fototerapią.
Chronoterapia
Ta procedura polega na stopniowym przesuwaniu godziny udania się na nocny wypoczynek i wstawaniu z rana. Tak więc osoba dotknięta kładzie się spać nieco wcześniej każdego dnia tak długo, aż osiągnie pożądany harmonogram snu. Dlatego właśnie ich głównym wyzwaniem jest trzymanie się go za wszelką cenę.
Główna trudność polega na tym, że osoby takie potrzebują co najmniej kilku dni na modyfikację harmonogramu swojego snu, zanim osiągną odpowiedni stopień dopasowania. Niestety może to zakłócać obowiązki zawodowe lub szkolne.
W każdym razie jest to zmiana, która oparta jest o właściwą strategię postępowania. W efekcie po dostosowaniu godzin snu nie stanie się ona zbyt uciążliwym ograniczeniem ich codziennej rutyny.