Śmierć bliskiej osoby jest głównym źródłem silnego emocjonalnego cierpienia, którego efektem jest przejmujący żal i smutek. Nigdy nie można się w pełni przygotować na utratę kogoś, kogo kochasz, nawet w przypadkach, gdy śmierć nie jest żadnym zaskoczeniem, na przykład z uwagi na ciężką i nieuleczalną chorobę.
Jednak niektóre sytuacje jeszcze bardziej utrudniają radzenie sobie z bólem. Najcięższy ze wszystkich jest żal określany niekiedy jako “niedopuszczalny” lub „nieakceptowany”.
Pod pojęciem “niedopuszczalny” rozumiemy żal, którego nie można okazywać. Na przykład dlatego, że został on z tego, czy innego powodu „zabroniony” lub jest źle widziany przez konkretne środowisko lub społeczeństwo w ogóle. Z jakiegoś powodu społeczeństwo ogólnie uznało, że taki żal i smutek są nie do przyjęcia lub po prostu są niesłuszne. W takich przypadkach cierpisz samotnie i ukrywasz swój żal i ból przed innymi osobami.
Brak możliwości swobodnego wyrażania emocji i odczuwania cierpienia powoduje mnóstwo cierpienia wewnętrznego, co utrudnia poradzenie sobie z tym problemem. Jesteś pozbawiony wsparcia, a więc trudniej Ci się będzie z tą sytuacją uporać. Dzisiaj postaramy się więc nieco przybliżyć sytuację, w której możesz mieć do czynienia z żalem “niedozwolonym” lub “nieakceptowalnym”.
“Zawsze gdy smutek jest świeży, każda próba odwrócenia tylko go dodatkowo pogłębia. Musisz poczekać, aż żal zostanie przetrawiony, a wtedy dowolny sposób rozbawienia rozproszy do końca jego resztki.”
–Samuel Johnson–
Kiedy społeczeństwo nie zwraca uwagi na Twój żal
Ta sytuacja jest jedną z najbardziej szkodliwych i trudnych do zaakceptowania dla osób pogrążonych w żałobie. Dzieje się tak wtedy, gdy dany przypadek śmierci lub straty nie ma powszechnie akceptowanej społecznej wartości przypisywanej tego typu wydarzeniom. Inaczej mówiąc, gdy Twój żal dotyczący jakiejś straty nie ma moralnego znaczenia dla innych ludzi.
Z tego typu sytuacjami możemy mieć do czynienia na przykład wtedy, gdy umiera jakaś osoba, którą społeczeństwo odrzuca. Przykładowo być może umiera niebezpieczny kryminalista, którego większość ludzi się obawia lub unika. Jego śmierć może być postrzegana przez ogół społeczeństwo jako wydarzenie o cechach zdecydowanie pozytywnych.
Ale nawet przestępcy mają rodzinę i przyjaciół, którzy mogą opłakiwać ich stratę. Smutek i żal z powodu utraty “złej” osoby nie zawsze jest rozumiany i akceptowany w pełni przez innych ludzi. W taki przypadku osoby w żałobie mają tendencję o podejmowaniu decyzji o niewyrażaniu publicznie swojego cierpienia.
Innym przykładem sytuacji, w której odczuwany przez nas smutek i żal może być traktowany jako “niedopuszczalny” jest zgon zwierzęcia. Niektórzy ludzie mogą uważać, że rozpacz utrata zwierzaka jest niepotrzebnie dramatyczna lub nawet śmieszna. Niemniej jednak wiele osób odczuwa utratę ukochanego psa, kota lub konia z taką samą siłą lub być może niekiedy jeszcze bardziej, jak śmierć kogoś z najbliższej rodziny.
Niedozwolone związki i nieakceptowany smutek
W tym przypadku “niedopuszczalny” żal lub smutek jest nie do przyjęcia, ponieważ związek z osobą zmarłą jest powszechnie uważany za niemoralny lub społecznie nieakceptowalny. Pomyśl na przykład o śmierci kochanka. Zgodnie z tym założeniem, uzasadniony ból jest tym, co odczuwa żona lub mąż, a nie „osoba trzecia”. Ale wszyscy się zgodzimy chyba z tym, że ona także jest uprawniona do odczuwania swojego bólu.
Chociaż społeczeństwo ma dziś bardziej otwarty umysł, nadal widzimy spore rezerwy i dystans jeśli mowa o związkach homoseksualnych. Smutek i żal odczuwany przez partnera zmarłego może nie zostać zaakceptowany przez społeczeństwo. Szczególnie zauważalne bywa to w sytuacji, gdy związek pomiędzy tymi osobami musiał być utrzymywany w tajemnicy. To samo dzieje się z niemożliwą do sfinalizowania, nieodwzajemnioną miłością.
Okoliczności śmierci
Jeśli na przykład śmierć następuje wskutek samobójstwa, smutek i żal traktowany jest jako coś zupełnie nietypowego. Można określić, że pojawia się on na specjalnych warunkach. Najprawdopodobniej, przynajmniej na samym początku, bliscy zmarłego będą mieli poważne mają trudności z rozmawianiem o swoim bólu.
Sytuacja taka zawsze budzi wiele pytań i tworzy poczucie winy. “Dlaczego tak się skończyło? Dlaczego nie znalazł innego wyjścia?”. W takich sytuacjach nigdy nie znajdziesz na nie jasnej i prostej odpowiedzi.
Coś podobnego dzieje się wtedy, gdy śmierć następuje w gwałtownych warunkach, zwłaszcza jeśli dotyczy ona rodziny lub jest wynikiem nieodpowiedzialnego działania. Na przykład, jeśli ktoś umiera podczas wypadku samochodowego, ludzie mogą pomyśleć, że “dostał to, na co zasłużył” lub “znał przecież ryzyko”. W związku z tym takie stwierdzenia przygotowują podłoże pod scenę, na którą wkracza żal “niedopuszczalny”.
Podobnie jest w przypadku zgonów z powodu przedawkowania narkotyków, chorób przenoszonych drogą płciową (zwłaszcza AIDS) itp.
Nierozpoznany żałobnik lub żałoba niepotrzebna i bezzasadna
Ten rodzaj “niedopuszczalnego” żalu występuje wtedy, gdy uważa się, że osoba pogrążona w żałobie nie odczuwa tej straty. Lub za mało jeszcze rozumie, więc nie powinna jej odczuwać, jak na przykład dzieci.
W życiu dzieci zawsze jednak wiele się dzieje. Dorośli myślą, że nie rozumieją one, czym jest śmierć, więc pocieszają je prostymi słowami: “od tej pory dziadek, czy babcia będą żyć w niebie”. Jest wielu ludzi, którzy myślą, że dzieci się nie smucą z takiego powodu. Ale dziecko także może odczuwać żal i smutek. Może więc być im o wiele trudniej, ponieważ są takie młode i jeszcze niedoświadczone.
Ludzie, którzy cierpią na jakiś rodzaj niepełnosprawności poznawczej lub neurologicznej, są często odrzucani w ten sam sposób. Inne osoby zakładają, że ich ból i żal nie może być tak samo głęboki, jak u w pełni „normalnych” ludzi.
Kiedy więc pojawia się taki “niedopuszczalny” żal i smutek, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zamieni się on w uczucie o charakterze patologicznym. Jeśli możliwość okazywania cierpienia zostanie ograniczona lub zabroniona, pokonanie bólu okaże się znacznie trudniejszym zadaniem.