Zaburzenia adaptacyjne: kontrowersyjny stan

Wyobraź sobie, że Twój partner, z którym dzieliłeś 20 lat swojego życia, nagle Cię zostawia. W miarę upływu miesięcy Twój ból nie ustępuje, więc idziesz do lekarza i otrzymujesz diagnozę zaburzenia adaptacyjnego. Co byś pomyślał?

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Gorka Jiménez Pajares.

Ostatnia aktualizacja: 13 marca, 2023

Zaburzenia adaptacyjne (AD) lub zespół reakcji na stres (SRS) to rodzaj „ziemi niczyjej”. To jednostka kliniczna, którą niezwykle trudno jest zdiagnozować, ponieważ istnieje bardzo cienka granica między stanem normalnym a patologicznym. Ludzie narażeni na bardzo stresujące i długotrwałe sytuacje, mogą na przykład błędnie otrzymać tę diagnozę.

Czym jednak właściwie są zaburzenia adaptacyjne? Wyjaśniamy poniżej.

Zespół zaburzeń adaptacyjnych/reakcji na stres

Stan ten polega na rozwoju objawów afektywnych w wyniku odczuwanej presji. Źródło stresu musi być możliwe do zidentyfikowania. Może to być na przykład rozstanie emocjonalne, rak lub zwolnienie z pracy. Ponadto, aby postawić diagnozę, objawy te muszą wystąpić w ciągu trzech miesięcy następujących po wspomnianych stresorach (APA, 2015) i utrzymywać się maksymalnie przez sześć miesięcy.

Jak każda jednostka kliniczna, dyskomfort, który powoduje to zaburzenie, musi być wystarczająco intensywny, aby wpływać na różne ważne obszary życia. Ponadto cierpiący odczuwa ogromny lęk (WHO, 2021).

Osoby cierpiące na zaburzenia adaptacyjne odczuwają skrajny niepokój. Mogą mówić na przykład: „Teraz, kiedy mój partner mnie opuścił, co mam ze sobą zrobić?” lub „Straciłem pracę, jestem porażką”. Ponadto mają trudności z „dostosowaniem się” do źródła stresu, przez co cierpią. Jednak objawy, które rozwijają, są dalekie od tych poważnych, jak w innych stanach, takich jak depresja lub uogólnione zaburzenie lękowe.

Zaburzenia adaptacyjne i kontrowersje z nimi związane

Stres, który staje się przytłaczający w określonej sytuacji, może być uznany za zaburzenie psychiczne. Ta reakcja dyskomfortu trwa najwyżej pół roku. W związku z tym Belloch (2020) wskazuje, że linia podziału oddzielająca „normalność” od „patologii” jest niezwykle cienka.

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne twierdzi, że diagnozę AD/SRS można postawić tylko wtedy, gdy po stresującym wydarzeniu powstaje i utrzymuje się cierpienie. Jednak rozstanie czy utrata pracy to stresujące momenty dla większości ludzi. Te przypadki (i wiele innych stresujących sytuacji) mogłyby potencjalnie wywołać AD/SRS.

Czy zaburzenie ma znaczenie kliniczne?

W przypadku fobii społecznej wiemy, jak sobie z nią radzić, jakie mogą być jej przyczyny i jakie byłoby optymalne leczenie. Jednak sytuacja wygląda inaczej w przypadku AD/SRS. Czy zatem diagnoza ta jest przydatna?

To, co jest tak naprawdę niejednoznaczne w przypadku AD/SRS, to fakt, że diagnozę stawia się na podstawie czynnika stresogennego (Belloch, 2020). Stresor nie jest w stanie wywołać kolejnego „poważniejszego” zaburzenia psychicznego (tj. daleko mu do zagrożenia życia, jak w przypadku zespołu stresu pourazowego). W efekcie jest to „niewielki” stresor. Nadal jednak prowadzi do rozwoju zaburzenia.

Ponadto, jeśli objawy muszą „pojawiać się i znikać” (Belloch, 2020) w określonym okresie (odpowiednio trzech i sześciu miesięcy), można powiedzieć, że jest to normalna reakcja na wpływ bolesnego wydarzenia, która ustępuje w ciągu stosunkowo krótkiego okresu czasu.

Z tego powodu AD/SRS może nie mieć statusu zaburzenia i być po prostu normalną ewolucją radzenia sobie z przykrym wydarzeniem, które powoduje ból i cierpienie.

Element definiujący AD/SRS

W AD/SRS mogą rozwinąć się objawy afektywne, takie jak te, które charakteryzują depresję. Są to objawy lęku lub nawet zaburzeń zachowania. Innymi słowy, charakterystyczne objawy zaburzeń depresyjnych, zaburzeń lękowych i zaburzeń zachowania. Daleko od diagnozowania tych objawów pod tymi etykietami diagnostycznymi mamy AD / SRS. To mieszanka, rodzaj „multi-objawowej choroby”.

Istnieją dowody naukowe na brak różnic między AD/SRS a dużym zaburzeniem depresyjnym (MDD). Wydaje się, że nasilenie objawów i pogorszenie czynnościowe są podobne w obu przypadkach (Belloch, 2020).

Powrót do funkcjonalności jest szybszy w AD/SRS niż w MDD. Brak elementów definiujących AD jako „czystą” jednostkę kliniczną, dobrze zdefiniowaną i określoną, stanowi podstawę kontrowersji wokół przydatności tej etykiety diagnostycznej.

Czy istnieją wystarczające dowody naukowe?

Istnieje wiele podtypów AD/SRS. Według APA (2015) łączą się one z czynnikami takimi jak:

• Uczucia depresji.
• Objawy niepokoju.
• Objawy lęku i depresji występujące razem.
• Zaburzenia zachowania.
• Zaburzenia zachowania i objawy lękowo-depresyjne.
• Nieokreślone.

Oznacza to, że AD/SRS jest jednostką kliniczną z największą liczbą podtypów (Belloch, 2020). Brakuje im jednak przydatności lub specyficzności niezbędnej do ich zastosowania. Z tego powodu Światowa Organizacja Zdrowia woli eliminować podtypy AD/SRS.

Jak widać temat jest kontrowersyjny. Rozpoznanie AD/SRS jest przydatne w niektórych przypadkach, ponieważ może dostarczyć wskazówek, w jaki sposób pacjent może ewoluować w inne, bardziej zdefiniowane i poważne jednostki kliniczne, takie jak depresja.

Z drugiej strony jest to „mieszanka” słabo zdefiniowanych objawów, które mogą prowadzić do błędnych diagnoz. Może nawet „patologizować” normalne reakcje, choć nieprzystosowawcze, na głęboko bolesną sytuację, taką jak utrata pracy lub partnera.