Victor Leborgne: przypadek w neuronauce

Postęp w medycynie często wiąże się z przypadkami konkretnych osób. Doskonały przykład stanowi Victor Leborgne. Dzięki niemu odkryto ośrodek Broki i zrozumieliśmy także, skąd w mózgu bierze się język.

Victor Leborgne to posiadacz mózgu, który chyba był najczęściej badany w historii neuronauki. Nadal jest przechowywany w Musée Dupuytren w Paryżu, a naukowcy badali go tysiące razy. Jednak do niedawna wiedzieliśmy jeszcze niewiele o tym człowieku, którego mózgowi zawdzięczamy tak istotne odkrycia naukowe.

Mózg Victora Leborgne’a od ponad stu lat znajduje się w muzeum. Dzięki niemu naukowcy zdołali zidentyfikować obszar mózgu, który kontroluje język. Nikt nie ma pewności, jak się tam dostał. Nie wiadomo nawet, czy Victor pozwolił przeznaczyć go na cele naukowe. Nie ma za to wątpliwości, że wiele mu zawdzięczamy. Jego schorzenie pokazało badaczom, jaką ścieżką należy podążać.

“Nauka to doskonałe antidotum na truciznę entuzjazmu i przesądów.”

-Adam Smith-

Cezary W. Domański, psycholog i historyk wykładający na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej, także zdecydował się zbadać historię Victora Leborgne’a. Póki nie rozpoczął swoich badań, znaliśmy jedynie nazwisko Victora.

Victor Leborgne a wierzenia tamtych czasów

Dr. Paul Broca przedstawił przypadek Victora Leborgne’a w 1861 r. na forum Towarzystwa Antropologii w Paryżu. Było to niespotykane odkrycie neurologiczne. Lekarz zidentyfikował dokładny region w mózgu, w którym mieści się język. Od tego momentu obszar ten nazywa się ośrodkiem Broki.

Broca to nie pierwsza osoba, która twierdziła, że język zapewne jest związany z płatem czołowym mózgu. Jednak w tamtych czasach większość ludzi wierzyła, że funkcje umysłowe biorą się z pustych przestrzeni w mózgu. Uważano, że kora mózgowa to jedynie zwykła skorupka stworzona z naczyń krwionośnych i tkanki, która nie pełni jednak żadnej ważnej funkcji.

Mózg, który pomógł Broce udowodnić jego teorię należał do mężczyzny, którego naukowiec nazwał po prostu “panem Leborgne”. Nie wiadomo, dlaczego tak postąpił, ponieważ w tamtych czasach nie było żadnych regulacji dotyczących poufności danych pacjenta. Wiemy jedynie, że był to człowiek, który stracił umiejętność mówienia.

Historia Victora Leborgne’a

Jeden z polskich historyków, Cezary Domański, rozpoczął swoje badania w Paryżu. Udało mu się uzyskać także akt śmierci człowieka noszącego imię i nazwisko Victor Leborgne, który wykazał zbieżność dat z dniem, w którym doktor Broca dokonał swojej słynnej prezentacji. Od tego momentu rozpoczął rekonstrukcję szczegółów historii.

Victor Leborgne urodził się 21 czerwca 1820 r. w regionie Francji noszącym nazwę Moret-sur-Loing. Jego ojciec, Pierre Leborgne, był nauczycielem w szkole, a matka, Margueritte Savard, była skromną gospodynią. Mieli sześcioro dzieci, a Victor był ich czwartym dzieckiem.

Leborgne od wczesnych lat życia cierpiał z powodu napadów padaczkowych. Mimo tego prowadził także dość normalne życie. Uczył się, aby zostać “formierem” (rzemieślnikiem, który wykonuje drewniane kopyta szewskie dla producentów butów). W miasteczku,w  którym się urodził, było pełno garbarni, a szewstwo było bardzo popularnym zajęciem.

Utrata mowy i odkrycie

Wszystko wskazuje na to, że u Leborgne’a zaczęły pojawiać się napady padaczki, które z czasem stawały się coraz dłuższe i poważniejsze. W wieku 30 lat doznał bardzo rozległego napadu, który sprawił, że przestał również mówić. Dwa miesiące po utracie zdolności mówienia trafił do szpitala Hospice de Bicêtre, w którym pozostał przez kolejne 21 lat swojego życia, aż do swojej śmierci.

Okazuje się, że Victor Leborgne poza utratą mowy nie miał żadnych innych objawów. Podobno rozumiał również wszystko, co słyszał. Jednak gdy chciał coś powiedzieć, był w stanie wymówić jedynie słowo “skóra”. Niektórzy uważają, że miało to związek z jego zawodem.

Po około 10 latach stan Leborgne’a zaczął się pogarszać. Na przykład osłabiła się jego ręka i prawa noga, zaczął tracić wzrok oraz umiejętności poznawcze. Wpadł w depresję, która sprawiła, że nie wstawał z łóżka przez kilka lat. Cierpiał również z powodu gangreny. Wtedy pojawił się dr Broca.

Kiedy Victor Leborgne zmarł, Broca przeprowadził autopsję i odkrył zaburzenia w jego płacie czołowym. To pozwoliło mu przedstawić hipotezę, która raz na zawsze zmieniła świat neuronauki. Ludzkość zawdzięcza wiele temu do niedawna zapomnianemu mężczyźnie.