Umiejscowienie kontroli i Twoje zdrowie psychiczne

Czy czujesz się odpowiedzialny za własne życie, czy też uważasz, że duża część tego, co Ci się przydarza, to kwestia szczęścia i przypadku? To, jak się czujesz, jest powiązane z twoim poczuciem umiejscowienia kontroli. Dowiedz się więcej o tej koncepcji i jej wpływie na Twoje samopoczucie psychiczne.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Elena Sanz.

Ostatnia aktualizacja: 29 kwietnia, 2023

W ciągu swojego życia doświadczasz sukcesów i porażek oraz nieprzyjemnych i przyjemnych sytuacji. Jednak wszyscy różnimy się w sposobie interpretacji tego, co nam się przydarza. Być może masz tendencję do poczucia odpowiedzialności za to, co się dzieje. Możesz też obwiniać innych lub myśleć, że wszystko dzieje się przypadkiem. Tego rodzaju zachowania powtarzamy przez całe nasze życie. Ma na to wpływ tak zwane umiejscowienie kontroli. Jest to również powiązane z naszym zdrowiem psychicznym.

Poczucie, że żyjesz w niekontrolowanym wszechświecie i że Twoja rzeczywistość jest zdominowana przez siły zewnętrzne, to nie to samo, co przekonanie, że Twój los jest w Twoich rękach. Stopień, w jakim identyfikujesz się jako czynnik sprawczy, określa Twoją samoocenę i poczucie własnej skuteczności. Przewiduje również prawdopodobieństwo wystąpienia lęku, depresji lub innych zaburzeń psychicznych.

Jednak to powiązanie nie zawsze jest liniowe i bezpośrednie. Co więcej, stosowanie zawsze tego samego rodzaju umiejscowienia kontroli niekoniecznie jest właściwe.

Umiejscowienie kontroli

Umiejscowienie kontroli dotyczy miejsca, w którym umieszczasz źródło wydarzeń w swoim życiu. Może być wewnętrzne lub zewnętrzne. Julian B. Rotter zaprojektował tę koncepcję, aby określić to, w jaki sposób jednostki opisują przyczyny tego, co się z nimi dzieje.

Na przykład, jeśli Twoje umiejscowienie kontroli jest wewnętrzne, czujesz się odpowiedzialny za swoją rzeczywistość i wierzysz, że jest ona wynikiem Twoich własnych postaw, zdolności i zachowań. Wręcz przeciwnie, jeśli masz zewnętrzne umiejscowienie kontroli, dostrzegasz, że Twoja codzienność jest w rękach losu, innych ludzi lub czynników środowiskowych. Uważasz, że masz niewielki wpływ na swoją przyszłość. Z tego powodu przyjmujesz bierną postawę.

Umiejscowienie kontroli tworzy się w pierwszych etapach życia i pozostaje względnie stabilne. Genetyka ma na nie pewien wpływ, w zależności od tego, czego uczymy się z naszych pierwszych modeli zachowań, a także z powodu naszych życiowych doświadczeń. Jednak te dwa style są na ogół tak znormalizowane, że wielu ludziom trudno jest określić, który przypadek dotyczy ich osoby.

Umiejscowienie kontroli i Twoje zdrowie psychiczne

Ważne jest, aby zrozumieć, jak skonfigurowane jest Twoje umiejscowienie kontroli. Ma to ważny związek z Twoim zdrowiem psychicznym. Z czym konkretnie się to łączy?

Brak proaktywności

Jeśli wykazujesz zewnętrzne umiejscowienie kontroli w kwestii swojego zdrowia, uważasz, że jego stan i poprawa nie należą do Twoich obowiązków i że niewiele możesz z tym zrobić. Jeśli Twoje samopoczucie zależy w dużej mierze od szczęścia i elementów środowiskowych, które uważasz za będące poza Twoją kontrolą, nie będziesz się skupiać na tym, co tak naprawdę jest w Twoich rękach.

Zaburzenia psychiczne mają składnik dziedziczny. Wpływ na nie mają style rodzicielskie i wczesne doświadczenia. Oczywiście są to aspekty, których nie można już zmienić. Ale możesz pracować wewnętrznie nad swoimi przekonaniami, emocjami i reakcjami. Możesz także nabyć nowe strategie samoregulacji i umiejętności radzenia sobie oraz zastosować leczenie psychologiczne lub farmakologiczne.

Z drugiej strony, jeśli masz zewnętrzne umiejscowienie kontroli, uznasz te działania za pozbawione wartości i zdecydujesz się zakotwiczyć w przekonaniu „ja po prostu taki jestem” lub „zawsze mam pecha”.

Depresja

Badania dowodzą, że objawy depresyjne są powiązane z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli. To dlatego, że rodzi ono wyuczone poczucie beznadziejności. Jednostka zakłada, że nie ma kontroli nad swoim otoczeniem i że jej reakcje nie mają wpływu na bieg wydarzeń. Wierzy, że nie jest w stanie sobie poradzić i nie może uniknąć kary.

Jednak odpowiedzi różnią się w zależności od kontekstu. Na przykład w obliczu negatywnych wydarzeń osoba z depresją ma tendencję do używania wewnętrznego, stabilnego i globalnego stylu atrybucji. Uważa, że dane wydarzenia są jej winą, będą one nadal występować i wpłyną na wszystkie dziedziny jej życia. Jednak w obliczu pozytywnych wydarzeń osoba ta używa zewnętrznego, niestabilnego i specyficznego stylu atrybucji. Oznacza to, że zakłada, że dane sytuacje wynikają z przyczyn zewnętrznych, nie zawsze będą obecne i występują tylko w określonym kontekście.

Lęk

Ten sam negatywny styl atrybucji jest również powiązany z lękiem. Uważa się, że jest to czynnik podatności na różne zaburzenia psychiczne. W przypadku depresji zewnętrzne umiejscowienie kontroli przekłada się na niezdolność do osiągania pozytywnych rezultatów. W przypadku lęku wiąże się to z silnym poczuciem niepewności i niepokojem.

Jednak chociaż prawdą jest, że zewnętrzne umiejscowienie kontroli prowadzi do bierności, wewnętrzne umiejscowienie kontroli nie zawsze jest najlepszą alternatywą. W wielu przypadkach objawy lękowe pojawiają się, gdy dana osoba nakłada na siebie nadmierne obciążenie, presję i odpowiedzialność. Uważa, że jest odpowiedzialna za wszystko. Dlatego musi dbać o to, aby wszystko poszło dobrze.

Osoby te uważają, że martwienie się jest czymś pozytywnym i koniecznym. To bardzo częsty objaw zespołu lęku uogólnionego. Prowadzi to również osoby cierpiące na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne do stosowania różnych rytuałów w celu kontrolowania swojego środowiska i zapobiegania temu, czego się boją.

Znaczenie równowagi w umiejscowieniu kontroli

W świetle powyższego wynika z tego, że kluczem jest znalezienie zdrowej równowagi. Oczywiście lepiej jest zachować wewnętrzne poczucie kontroli, które pozwala Ci czuć, że masz kontrolę nad swoim życiem. To daje Ci motywację i energię do działania. Musisz jednak być realistą i pamiętać, że pewne czynniki zewnętrzne również wpływają na Twoje wyniki.

Dobrze jest nauczyć się rozróżniać, co leży w Twoich rękach, a co nie. Jeśli potrafisz odpowiednio ustawić te atrybucje, przestaniesz czuć się winny, pod presją lub bezbronny. Wręcz przeciwnie, zaczniesz akceptować rzeczywistość. To pozwoli Ci pracować i doskonalić się w ramach swoich możliwości.